Wynagrodzenie za dalsze korzystanie z lokalu w razie przyznania niewładającemu współwłaścicielowi

Właściciel nieruchomości przyznanej mu przez sąd w postanowieniu o zniesieniu współwłasności nieruchomości może żądać od dotychczasowego współwłaściciela, który zajmuje lokal w budynku na tej nieruchomości, zapłaty za korzystanie z tego lokalu za czas po uprawomocnieniu się postanowienia o zniesieniu współwłasności, chociażby w postanowieniu tym odroczony został termin wydania lokalu właścicielowi.

Istota uprawnienia do korzystania z nieruchomości, przyznanego przez określony czas dotychczasowemu współwłaścicielowi w postanowieniu o zniesieniu, sprowadza się do udzielenia dotychczasowemu współwłaścicielowi swego rodzaju moratorium, gdy chodzi o wydanie dotychczas spornej rzeczy lub jej części.

Różne względy mogą przemawiać za przyznaniem mu upoważnienia do odpowiedniej zwłoki z wydaniem zajmowanych od lat pomieszczeń, stanowiących jego dotychczasowe centrum życiowe, po to, aby mógł stworzyć sobie nowe możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

Czasami przemawia za tym także i to, że nowy właściciel zostaje uprawniony do uiszczenia obciążającej go spłaty w dogodnych dla niego terminach.

W takim wypadku oba uprawnienia są jak gdyby wzajemnym ekwiwalentem, przy czym uprawnienie do korzystania jeszcze przez jakiś czas z nieruchomości nabiera charakteru swoistego prawa zatrzymania.

Ani z przepisów obowiązującego prawa, ani z istoty tego uprawnienia nie wynika, że korzystanie z nieruchomości ma być bezpłatne, pomijając wypadki, w których postanowienie o zniesieniu współwłasności wyraźnie tak stanowi. Podstawy zwolnienia od wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy nie można także upatrywać w przepisie art. 224 § 1 w zw. z art. 230 k.c.

Przepisy o sposobie rozliczenia się posiadacza z właścicielem z tytułu korzystania z rzeczy (art. 224 i nast. k.c.) nie mają zastosowania wtedy, gdy podstawą takiego korzystania jest stosunek umowny. To samo dotyczy sytuacji, w której korzystanie z rzeczy opiera się na upoważnieniu sądu, które stanowi szczególny tytuł prawny i podstawę powstałego w ten sposób stosunku obligacyjnego. W takich wypadkach umowa (orzeczenie sądu) reguluje wzajemne rozliczenia kontrahentów, a w braku odpowiednich jej postanowień stosuje się zasady ogólne, do których należą przede wszystkim przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Postanowienie o zniesieniu współwłasności stanowi dla uczestnika, którego zobowiązano do wydania właścicielowi zajmowanego mieszkania, z równoczesnym odroczeniem terminu wydania tytułu prawnego, podstawę prawną do zajmowania tego mieszkania przez czas określony w postanowieniu, nie zwalnia go ono natomiast od wynagrodzenia za korzystanie. Jeżeli więc osoba korzystająca z lokalu odmawia właścicielowi tego wynagrodzenia tylko dlatego, że sąd odroczył obowiązek wydania lokalu w postanowieniu o zniesieniu współwłasności, to bez podstawy prawnej uzyskuje korzyść majątkową kosztem właściciela. Właściciel może bowiem od chwili uprawomocnienia się tego postanowienia wykonywać, w granicach określonych przez art. 140 k.c., swoje prawo, które obejmuje m.in. pobieranie pożytków i innych dochodów z rzeczy. Odjęcie lub ograniczenie tego prawa musiałoby wynikać bądź z wyraźnego przepisu, bądź z postanowienia umowy lub orzeczenia sądu. W takiej sytuacji obowiązek zwrotu wartości uzyskanej korzyści opiera się na przepisie art. 405 k.c.

Uchwała SN z dnia 26 lutego 1980 r., III CZP 88/79

Standard: 31652 (pełna treść orzeczenia)

Z chwilą przyznania jednemu z rozwiedzionych małżonków mieszkania na wyłączną własność, drugi były małżonek zajmuje je bez tytułu prawnego, i to bez względu na to, czy została orzeczona eksmisja z tego mieszkania. Wyrok eksmisyjny nie jest bowiem wyrokiem kształtującym prawo.

Przy oznaczaniu wysokości należności właściciela za bezumowne korzystanie z jego mieszkania stawki czynszowe mogą być jedynie wskaźnikiem pomocnym dla określenia szkody, która może w danych okolicznościach obejmować oba składniki z art. 361 k.c.

Podobne zagadnienie było rozważane przez Sąd Najwyższy w sprawie 4 CR 427/55.

Uchwała SN z dnia 19 grudnia 1977 r., III CZP 85/77

Standard: 31379 (pełna treść orzeczenia)