Roszczenie współwłaściciela o wykup gruntu (art. 231 k.c.)

Współwłaścicielowi, który wzniósł budynek na wspólnym gruncie, w zasadzie przysługuje roszczenie o wykup działki objętej zabudową. Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela to zapatrywanie, przyłączając się równocześnie do tych poglądów doktryny, według których roszczenie takie przysługuje tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych w świetle zasad współżycia społecznego, zwłaszcza w takich, gdy budujący ze względu na długoletni stan podzielnego, uzgodnionego przez współwłaścicieli posiadania odrębnych części nieruchomości i gospodarczą celowość dokonanej zabudowy zasługuje na szczególną ochronę. Wprawdzie zazwyczaj budujący może uzyskać należytą ochronę swych praw w postępowaniu o zniesienie współwłasności - przez przyznanie mu w tym postępowaniu na własność zabudowanej przez niego działki, nie zawsze jednak zaspokojenie w tym postępowaniu żywotnych interesów budującego będzie możliwe.

Wyrok SN z dnia 31 października 1973 r., II CR 736/73

Standard: 30635 (pełna treść orzeczenia)

Stosownie do art. 47 § 1 k.c. budynek, jako część składowa gruntu, nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych, chyba że na podstawie szczególnych przepisów stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności. Wnioskodawcy oraz uczestnicy postępowania, którzy są współwłaścicielami gruntu w idealnej połowie, są również w takim stosunku współwłaścicielami wzniesionych na tym gruncie budynków.

Jeżeli przy wznoszeniu budynku udział w kosztach był nierównomierny, współwłaściciel może się domagać zapłaty części dokonanych nakładów w granicach, w jakich określony jest udział każdego ze współwłaścicieli, od pozostałych współwłaścicieli (art. 208 k.c.). To samo dotyczy sytuacji, gdy budynek został wzniesiony tylko przez jednego ze współwłaścicieli.

Poza tym współwłaścicielowi może przysługiwać roszczenie z art. 231 k.c., jeśli oczywiście zachodzą przesłanki przewidziane w tym przepisie.

Inne zagadnienie, które wiąże się ze sprawą wznoszenia przez jednego ze współwłaścicieli budynku, to kwestia zgody wszystkich współwłaścicieli na dokonanie budowy lub - w braku tej zgody - orzeczenia sądu w tym przedmiocie stosownie do art. 199 k.c. Wzniesienie budynku przez jednego ze współwłaścicieli stanowi niewątpliwie czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu.

Uchwała SN z dnia 28 maja 1973 r., III CZP 25/73

Standard: 30603 (pełna treść orzeczenia)