Wspólność praw; zniesienie wspólności praw

Wspólność może obejmować nie tylko własność, ale również inne prawa majątkowe; może dotyczyć dalszych praw rzeczowych (np. użytkowania, użytkowania wieczystego), względnych praw do rzeczy (np. najmu, dzierżawy), czy też praw obligacyjnych, w tym wierzytelności. W tych przypadkach nie można jednak mówić o współwłasności, lecz wspólności praw.

W doktrynie i orzecznictwie wyrażono zapatrywanie, że skoro polskie ustawodawstwo cywilne nie zawiera przepisów regulujących wspólność praw, to uzasadnione jest stosowanie do niej - w drodze analogii - przepisów o współwłasności (zob. orzeczenie SN z dnia 15 grudnia 1958 r., I CO 22/58 oraz uz. uchwały SN z dnia 16 czerwca 1967 r., III CZP 45/67).

Nie budzi wątpliwości, że możliwe jest zniesienie wspólności prawa użytkowania wieczystego (zob. uchwała SN z dnia 19 stycznia 1971 r., III CZP 86/70).

W piśmiennictwie trafnie zwrócono uwagę, że skoro można znieść współużytkowanie wieczyste, to nieuzasadnione byłoby wyłączenie możliwości zniesienia wspólności wierzytelności będącej źródłem roszczenia o ustanowienie tego prawa. Trzeba więc uznać, że wobec braku regulacji odnoszącej się do wspólności takiej wierzytelności, należy do niej stosować - per analogiam - przepisy o współwłasności. Odrzucenie takiej dopuszczalności prowadziłoby do - trudnego do zaakceptowania - wniosku, że współuprawnieni z tytułu wierzytelności obejmującej roszczenie o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego, niezainteresowani wspólnym wykonywaniem tego prawa, musieliby - w celu zaspokojenia swoich rozbieżnych interesów -zrealizować to roszczenie tylko po to, aby móc wyjść z łączącej ich wspólności.

Postanowienie SN z dnia 22 stycznia 2015 r., I CSK 664/13

Standard: 65759 (pełna treść orzeczenia)

Polskie ustawodawstwo cywilne nie zawiera ogólnych przepisów o wspólności praw, lecz jedynie normuje szczególny, gospodarczo zresztą najważniejszy, wypadek takiej wspólności, odnoszący się do współwłasności (art. 195 i nast. k.c.).

W tych warunkach wyłania się konieczność analogicznego stosowania przepisów o współwłasności do innych wypadków wspólności praw. W tym sensie przepisy o współwłasności mają znaczenie ogólne i orzecznictwo niejednokrotnie do nich sięga, gdy chodzi o wspólność niektórych innych praw rzeczowych (np. użytkowania), niektórych praw obligacyjnych (np. najmu) i niektórych innych praw (np. prawa autorskiego).

Jeżeli chodzi w szczególności o prawo najmu, orzecznictwo przyjmowało, że współnajemcy - analogicznie jak współwłaściciele - są uprawnieni do używania i korzystania z mieszkania w zakresie, który nie wyłącza takiego używania i korzystania przez pozostałych współnajemców. Aktualne więc może być również w stosunku do współnajemców zastosowanie przepisów o zarządzie rzeczą wspólną i o podziale quoad usum.

Postanowienie SN z dnia 28 lutego 1973 r., III CRN 424/72 

Standard: 30585 (pełna treść orzeczenia)