Orzeczenie o rozgraniczeniu nieruchomości jako tytuł egzekucyjny

Orzeczenie o rozgraniczeniu nieruchomości, w którym oznaczono ich granicę z utrwaleniem na gruncie, podlega zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności i wykonaniu w drodze egzekucji prowadzonej przez komornika. 

Istotą sporu o rozgraniczenie jest przebieg granic sąsiadujących z sobą nieruchomości, a rozgraniczenie polega na określeniu punktów i linii granicznych z utrwaleniem ich na gruncie oraz ze sporządzeniem odpowiednich dokumentów. W tym kontekście należy przyjąć, że postanowienie rozgraniczające nieruchomości zawiera także pewne cechy świadczenia, gdyż uczestnicy tego postępowania muszą znosić wzajemnie ustaloną przez sąd granicę.

Wykonanie takiego orzeczenia stanowi szczególny rodzaj egzekucji, do której mają odpowiednie zastosowanie przepisy z art. 776, 777, 781 i 816 k.p.c. w związku z art. 34 ust. 3 prawa geodezyjnego i kartograficznego (uprzednio art. 14 ust. 2 wymienionego dekretu) oraz art. 13 § 2 k.p.c. Ten szczególny rodzaj egzekucji wynika z istoty i funkcji postępowania rozgraniczeniowego, które nie spełniałoby swojej roli, gdyby wydane w tym postępowaniu postanowienie nie podlegało przymusowemu wykonaniu przez utrwalenie na gruncie linii granicznej.

Stąd też przy wykonaniu przez komornika sądu orzeczenia sądowego o rozgraniczeniu nieruchomości obligatoryjny jest udział geodety (por. art. 37 ust. 1 prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz art. 17 obowiązującego do dnia 30 czerwca 1989 r. powołanego dekretu), którego to udziału nie należy mylić z rolą geodety w uprzednich fazach postępowania rozgraniczeniowego, kiedy to utrwalane przez niego punktu graniczne mogą mieć charakter tymczasowy (por. art. 34 prawa geodezyjnego i kartograficznego).

W tym również kontekście należy zaakcentować, że w myśl art. 39 ust. 1 powołanego prawa geodezyjnego i kartograficznego, można nawet po wykonaniu orzeczenia rozgraniczeniowego (co notabene nie nastąpiło jeszcze w niniejszej sprawie) wznosić ustalone uprzednio znaki graniczne, które zostały przesunięte, uszkodzone lub zniszczone - bez przeprowadzenia ponownego postępowania rozgraniczeniowego.

Uchwała SN z dnia 18 września 1989 r., III CZP 79/89

Standard: 32790 (pełna treść orzeczenia)

Orzeczenie o rozgraniczeniu nieruchomości, w którym oznaczono jedynie ich granice, stanowi tytuł egzekucyjny podlegający zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności i wykonaniu w zakresie, jaki określa art. 1 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 53, poz. 296), i tych względów przepisy art. 776, 777 i 781 k.p.c. w związku z art. 14 ust. 2 cyt. dekretu oraz art. 13 § 2 k.p.c. mają tu odpowiednie zastosowanie.

Orzeczenia bowiem rozstrzygające co do oznaczenia granic sąsiadujących nieruchomości mają charakter tytułów egzekucyjnych, a zatem podlegają również przymusowemu wykonaniu.

Wykonanie postanowienia rozgraniczającego na mocy art. 17 cyt. dekretu stanowi szczególny rodzaj egzekucji, jakkolwiek nie można pominąć faktu, że postanowienie rozgraniczające zawiera także pewne cechy świadczenia, ponieważ strony muszą znosić wzajemnie ustaloną przez sąd granicę. Ten szczególny charakter wynika z istoty i funkcji postępowania o rozgraniczenie nieruchomości, które to postępowanie nie spełniłoby swego zadania, gdyby wydane w tym postępowaniu orzeczenie nie podlegało przymusowemu wykonaniu przez utrwalenie na gruncie linii granicznych.

Orzeczenie zatem o rozgraniczeniu nieruchomości, w którym oznaczono jedynie ich granice, stanowi tytuł egzekucyjny podlegający zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności i wykonaniu w zakresie, jaki określa art. 1 cyt. dekretu, i z tych względów przepisy art. 776, 777 i 781 k.p.c. w związku z art. 14 ust. 2 cyt. dekretu oraz art. 13 § 2 k.p.c. mają tu odpowiednie zastosowanie.

Pogląd, że orzeczenie sądowe o rozgraniczeniu nieruchomości stanowi tytuł egzekucyjny, wypowiedział już Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20.XII.1968 r. III CZP 102/68. Zauważyć jednak należy, że uchwała ta dotyczy nieco innego stanu faktycznego, a mianowicie sytuacji, gdy w wyniku postanowienia o rozgraniczeniu grunt przypada uczestnikowi, który nie włada gruntem. Wówczas, jak to wyjaśnia cyt. uchwała, sąd powinien w postanowieniu o rozgraniczeniu orzec również w sprawie o wydanie tego gruntu. Bez takiego sprecyzowania tytuł egzekucyjny nie nadawałby się do wykonania, gdyż rozstrzygnięcie sporu, przynajmniej w pewnej części, przekazywałby organowi egzekucyjnemu, co godziłoby w przepis art. 2 § 1 k.p.c., w myśl którego sprawy cywilne rozstrzygają sądy.

Brak takiego sprecyzowania w postanowieniu uzasadnia, zgodnie z cyt. uchwałą Sądu Najwyższego, konieczność wytoczenia powództwa o wydanie gruntu, który przypadł uczestnikowi postępowania, a który nie jest w jego władaniu.

Jeżeli jednak - jak w sprawie niniejszej - w postępowaniu rozgraniczeniowym chodzi jedynie o oznaczenie granicy i nie zachodzi potrzeba wydania gruntu przez jednego uczestnika postępowania drugiemu uczestnikowi, postanowienie wydane w tym postępowaniu przez sąd stanowi tytuł egzekucyjny, któremu sąd na wniosek uczestnika postępowania powinien nadać klauzulę wykonalności.

Postanowienie SN z dnia 7 czerwca 1972 r., III CRN 115/72

Standard: 30467 (pełna treść orzeczenia)