Roszczenia zapisobierców przeciwko spadkobiercom o wykonanie zapisu w dziale spadku (art. 686 k.p.c.)

W postępowaniu o dział spadku sąd nie może rozstrzygać o roszczeniach zapisobierców przeciwko spadkobiercom w wykonanie zapisu, chyba że zapisobierca jest jednocześnie spadkobiercą dzielonego spadku.

Art. 686 k.p.c., według którego "w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku", nie daje podstawy do przyjęcia, że dyspozycją swą obejmuje on również rozstrzyganie roszczeń zapisobierców o spełnienie świadczenia będącego przedmiotem zapisu. Ponieważ jednak przepis ten nie wyczerpuje całej materii dotyczącej kognicji sądu w postępowaniu działowym (a to ze względu na treść art. 688 k.p.c., według którego do działu spadku stosuje się odpowiednie przepisy dotyczące zniesienia współwłasności), przeto omawiany problem wymaga rozpatrzenia w zestawieniu art. 686 k.p.c. z przepisami dotyczącymi zniesienia współwłasności, a zwłaszcza z art. 618 k.p.c.

Ten ostatni przepis wskazuje niedwuznacznie na to, że odnosi się on wyłącznie do rozstrzygania wymienionych w nim sporów między współwłaścicielami, a nie między współwłaścicielami i osobami trzecimi. Stąd też wyłączna właściwość sądu prowadzącego postępowanie o zniesienie współwłasności do rozstrzygnięcia tych sporów od chwili wszczęcia takiego postępowania (art. 618 § 2 k.p.c.) i pozbawienie uczestnika postępowania możności dochodzenia odpowiednich roszczeń po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności (art. 618 § 3 k.p.c.) nie obejmuje żadnych roszczeń osób trzecich względem współwłaścicieli.

Art. 686 k.p.c. stanowi konieczną modyfikację dyspozycji art. 618 § 1 k.p.c., wynikającą ze swoistości postępowania działowego, a poza tym do sporów określonych w art. 686 k.p.c. stosuje się odpowiednio przepisy art. 618 § 2 i 3 k.p.c.

Zestawienie cytowanych przepisów wskazuje na taki sam zakres kognicji sądu zarówno w postępowaniu o zniesienie współwłasności, jak i w postępowaniu o dział spadku. Poza podstawowym celem, jakim jest podział między współwłaścicielami (współspadkobiercami) majątku wspólnego (majątku spadkowego), zadaniem sądu jest rozstrzygnięcie innych sporów związanych ze zniesieniem współwłasności (z działem spadku). Podobnie jak w postępowaniu o zniesienie współwłasności chodzi o spory między współwłaścicielami, tak samo w postępowaniu o dział spadku chodzi o spory między współspadkobiercami.

O tym, że dział spadku ma regulować stosunki wynikające z dziedziczenia tylko między spadkobiercami, a nie między spadkobiercami i innymi osobami (np. zapisobiercami lub osobami uprawnionymi do zachowku), świadczy również treść art. 1035-1036 k.c. oraz art. 682-683 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 26 września 1968 r., III CRN 209/68

Standard: 29832 (pełna treść orzeczenia)