Postanowienie z dnia 1998-10-21 sygn. II CKU 56/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn, akt II CKU 56/98

POSTANOWIENIE

Dnia 21 października 1998 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna w składzie następującym: Przewodniczący: Sędziowie:

SSN - M. Sychowicz SN -H. Ciepła SN - K. Zawada (spraw.)

Protokolant: A. Banasiuk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej - Jana Szewczyka po rozpoznaniu w dniu 21 października 1998 r.

KI

na rozprawie sprawy z wniosku K|

z udziałem JBBKM i MW i zniesienie współwłasności

o dział spadku po na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwościowi od postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 15 lutego 1991 r., sygn. akt Ns 246/90

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Raciborzu do ponownego rozpoznania.

(...)

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Art. 689 k.p.c. zezwala na połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności i sprawą o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Gdy w skład spadku, tak jak w niniejszej sprawie, wchodzi udział w majątku, który był objęty wspólnością małżeńską, i wcześniej nie doszło do przesądzenia ewentualnych zwrotów z tytułu nakładów, wydatków oraz innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie (kwestia ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym jest w niniejszej sprawie, w świetle art. 43 § 2 k.r.o., nieaktualna, dlatego może być pominięta), połączenie w jednym postępowaniu działu spadku z podziałem majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej jest konieczne. Dopóki bowiem nie nastąpi przesądzenie wspomnianych zwrotów, nie jest możliwe, nieodzowne według art. 684 k.p.c., ustalenie składu i wartości dzielonego spadku (por. uchw. SN z 2 marca 1972, m CZP 100/71, OSN 1972/7-8, poz. 129). W takim zatem wypadku, oprócz wniosku o dział spadku, niezbędne jest złożenie wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (por. art. art. 567 k.p.c. i 45 § 1 k.r.o.).

W niniejszej sprawie KBI K^B wniosek tej treści - nazwany wnioskiem o zniesienie współwłasności - złożył (k.14). Jednakże pismem z 21 lutego 1987 r. cofnął go, a pismem z 9 maja 1987 r. uczynił to samo w odniesieniu do wniosku o dział spadku po G^BBB KB* Z kolei w dniu 18 maja 1987 r. do Sądu Rejonowego wpłynęło pismo JBH i WBB z oświadczeniem, iż „uczestnicy postępowania JBB KB i KB w sprawie o dział spadku po GBM ^^B nie zgadzają się na cofnięcie wniosku przez wnioskodawcę K^H KBB’- Sądy, Wojewódzki, w postanowieniu z 29 sierpnia 1990 r., a za nim Sąd Rejonowy, w zaskarżonym postanowieniu, przyjęły, iż wspomniana odmowa zgody dotyczyła tylko cofnięcia wniosku o dział spadku, nie odnosiła się natomiast do wycofania wniosku o zniesienie współwłasności. Otóż taką interpretację oświadczenia JBBi ^B i WBB KB należy uznać za nieuzasadnioną. Wobec - jak wiadomo -konieczności połączenia działu spadku po GBBB z podziałem majątku objętego wspólnością majątkową małżonków G^^B i WBB ^BB i wynikającej stąd niezbędnością złożenia oprócz wniosku o dział spadku także wniosku o podział wspomnianego majątku, wskazana interpretacja oznaczała przypisanie JBMKhi i WBBB KB nieracjonalnego postępowania: wyrażenia woli dokonania działu spadku po G^BHB KB bez żądania rozstrzygnięcia, stanowiącego nieodzowną przesłankę tego działu. Tymczasem przy wykładni oświadczeń wyrażonych w pismach procesowych należy wychodzić z założenia, że ich autorzy są ludźmi rozsądnymi - składając pismo w określonym celu chcą zatem także tego, co jest niezbędne do urzeczywistnienia tego celu (por. odpowiednio aktualne tu uwagi zawarte w uzasadnieniu uchw. SN z 11 września 1997 r., HI CZP 39/97, OSN 1997/12, poz. 191). W rezultacie, należy przyjąć, iż warunkujący dział spadku po G^BB K^Bwniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej istniał. Nie można zatem było oddalić żądania działu spadku po G^BB KB z powodu braku tego wniosku.

Należy podzielić również pogląd skarżącego o braku podstaw do oddalenia wniosku o dział spadku po BB KB ze względu na niezłożenie przez KB B wniosku o dział spadku po WBBB KB

Połączenie w jednym postępowaniu działu spadków po obojgu małżonkach pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej jest, oczywiście, możliwe (art. 191 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c,), a nawet wskazane, ale nie konieczne. Nie zachodzą bowiem uzasadniające to racje, podobne do przemawiających za połączeniem działu spadku z podziałem majątku po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.

Uzależnianie działu spadku po GBBH KB od złożenia przez KB KB wniosku o dział spadku po WBBB KB było tym bardziej nieuzasadnione, że KB KB me jest legitymowany do żądania działu spadku po swym ojcu. Nie jest jego spadkobiercą, ani nie przysługują mu inne przymioty, które by - wedle poglądów przyjmowanych na tle art. 1037 k.c. -uzasadniały wystąpienie przez niego o dział spadku po swym ojcu.

Wyobrażenie, że w postanowieniu orzekającym dział spadku po WBBMl KB można by zamieścić rozstrzygnięcie w przedmiocie wykonania zapisu uczynionego przez WBBB KB na rzecz KB KB me ma oparcia w art. 686 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga jedynie o istnieniu zapisów, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku. Natomiast wykonania zapisu można dochodzić w zasadzie jedynie w procesie. Jeżeli nawet dopuścić od tego wyjątek, o którym mowa w post. SN z 26 września 1968 r., IH CRN 209/68, OSN 1969/6, poz. 112, na rzecz zapisobierców będących spadkobiercami, to nie dotyczy on KB nie będącego, jak wiadomo, spadkobiercą WBBB KB.

Powyższe uwagi dowodzą rażącego naruszenia przez zaskarżone postanowienie wskazanych w kasacji przepisów art. 1037 k.c. i art. 686 k.p.e. Uchybienie tym przepisom jednocześnie godzi w konstytucyjną zasadę ochrony własności oraz dziedziczenia (art. 21 i 64 Konstytucji RP) i tym samym narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji (art. 393¹³ § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a także art. 417 § 1 i 421 § 2 k.p.c., w ich brzmieniu sprzed 1 lipca 1996 r., oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego ..., Dz. U. nr 43, poz. 189 ze zm.).