Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej jako uczestnik w sprawie o przysposobienie (art. 586 § 2 i art. 576 § 1 k.p.c.)

Uczestnikiem postępowania w sprawie o przysposobienie może być ojciec osoby mającej być przysposobioną, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Przepis art. 586 § 2 k.p.c. - stanowiący, że na rozprawę wzywa się przysposabiającego oraz osoby, których zgoda na przysposobienie jest potrzebna - nie określa w sposób wyczerpujący kręgu osób zainteresowanych w sprawie o orzeczenie przysposobienia. Nie stanowi bowiem, że na rozprawę należy wezwać tylko osoby w nim wymienione ani też nie daje podstawy do wyłączenia możliwości istnienia innych osób, których praw dotyczy wynik postępowania i które byłyby zainteresowane w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c.

W sprawach o przysposobienie trzeba w szczególności zwracać uwagę na osoby bliskie, o których mowa w art. 576 § 1 k.p.c. Osoby te mogą wziąć udział w sprawie niezależnie od osób wskazanych w art. 586 § 2 k.p.c. Stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w uchwale (7) z dnia 26 sierpnia 1955 r., I CO 26/55, która zapadła pod rządami dekretu z dnia 18 lipca 1945 r. - Kodeks postępowania niespornego (Dz. U. Nr 27, poz. 169) oraz ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o postępowaniu niespornym w sprawach rodzinnych oraz z zakresu kurateli (Dz. U. Nr 34, poz. 310). Nie utraciło ono aktualności, gdyż przepisy art. 510 § 1, art. 576 § 1 oraz art. 586 § 2 k.p.c. z dnia 17 listopada 1964 r. (w tym art. 586 § 2 w brzmieniu ustalonym przez art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. Nr 45, poz. 234), dotyczące istoty rozważanego problemu nie różnią się od regulacji, jaką zawierały przepisy art. 27 § 2 i art. 10 powoływanej już ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 310) oraz art. 13 § 1 dekretu z dnia 18 lipca 1945 r. kodeks postępowania niespornego (Dz. U. Nr 27, poz. 169).

Przepis art. 576 § 1 k.p.c. posługuje się wprawdzie pojęciem "osoby bliskie" bez wyjaśnienia zakresu tego pojęcia. Do osób tych trzeba jednak zaliczyć osoby związane pokrewieństwem, w tym rodziców osoby mającej być przysposobioną nawet wtedy, gdy ich zgoda na przysposobienie nie jest potrzebna, chyba że rodzice ci wyrazili zgodę na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. W takim wypadku bowiem rodzice nie mogą brać udziału w postępowaniu, co wynika wyraźnie z przepisu § 3 art. 586 k.p.c.

Skutkiem orzeczenia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu uprawnień składających się na treść tej władzy. Rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej korzystają jednak nadal ze stanu cywilnego, który polega na tym, że dziecko pochodzi od nich.

Z tego względu skarżący, jako ojciec małoletnich mających być przysposobionymi - choć pozbawiony władzy rodzicielskiej - należy do osób bliskich, o których mowa w art. 576 § 1 k.p.c. Mógł zatem przystąpić do sprawy i uzyskać status uczestnika postępowania albo przez wzięcie w niej udziału, albo przez otrzymanie wezwania dokonanego przez sąd.

Zainteresowany może przystąpić do sprawy aż do chwili jej prawomocnego zakończenia; może zatem uczynić to przez wniesienie środka odwoławczego.

Postanowienie SN z dnia 18 sierpnia 1999 r., I CKN 541/99

Standard: 29072 (pełna treść orzeczenia)

O tym, czy w sprawie z zakresu przysposobienia zachodzi potrzeba wysłuchania osoby bliskiej rozstrzyga władza opiekuńcza. Do niej należy ocena, kto należy do rzędu osób bliskich i czy zachodzi potrzeba wysłuchania danej osoby bliskiej.

Władza opiekuńcza z urzędu bada, czy zgłaszający się jest uprawniony do wzięcia udziału w sprawie, a więc czy jest osobą bliską względem osoby mającej być przysposobioną i czy zachodzi potrzeba wysłuchania go, lub czy wynik postępowania dotyka jego praw. Jeśli przesłanki powyższe istnieją, zgłaszający się przez wzięcie udziału w sprawie staje się jej uczestnikiem. Gdy natomiast władza opiekuńcza uzna, iż wymienione przesłanki nie istnieją, wówczas postanowieniem (które wyda osobno lub zamieści w orzeczeniu dotyczącym przysposobienia) odmówi zgłaszającemu się charakteru uczestnika postępowania. Odmowa taka kończy samodzielną część postępowania w kwestii uprawnienia zgłaszającego się do uczestnictwa w sprawie, podlega więc zaskarżeniu.

Jeśli się ujawni, że osoba bliska, której wysłuchanie władza opiekuńcza uzna za potrzebne, lub osoba zainteresowana nie jest uczestnikiem postępowania, władza opiekuńcza wezwie ją do udziału w sprawie.

Uchwała SN z dnia 26 sierpnia 1955 r., I CO 26/55

Standard: 55451 (pełna treść orzeczenia)