Postanowienie z dnia 1999-08-18 sygn. I CKN 541/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 541/99

Postanowienie z dnia 18 sierpnia 1999 r.

Uczestnikiem postępowania w sprawie o przysposobienie może być ojciec osoby mającej być przysposobioną, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Przewodniczący: Sędzia SN Barbara Myszka (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Elżbieta Skowrońska-Bocian, Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 18 sierpnia 1999 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Tadeusza W. z udziałem Katarzyny F.-W. i Józefa Ś. o przysposobienie Marii, Piotra i Jagny Ś., na skutek kasacji Józefa Ś. od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 1 grudnia 1998 r.,

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi w Warszawie - po rozpoznaniu sprawy z wniosku Tadeusza W. z udziałem Katarzyny F.-W. i Józefa S. - postanowieniem z dnia 27 lipca 1998 r. orzekł przysposobienie małoletnich Marii, Piotra i Jagny rodzeństwa Ś. przez męża ich matki, Tadeusza W., oraz postanowił, że wymienieni małoletni będą nosili nazwisko "W." zamiast dotychczasowego nazwiska: "Ś-ska", czy "S-ski". Od postanowienia, o którym mowa, wniósł apelację uczestnik postępowania Józef Ś. Apelacja ta została przez Sąd Wojewódzki w Warszawie odrzucona postanowieniem z dnia 1 grudnia 1998 r. W uzasadnieniu Sąd Wojewódzki stwierdził, że Józef Ś., który jest ojcem małoletnich, postanowieniem z dnia 11 marca 1998 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi w Warszawie, pozbawiony został władzy rodzicielskiej, wobec czego jego zgoda na przysposobienie, jak i udział w toczącym się postępowaniu, nie były potrzebne. Przeciwnie, postępowanie w sprawie powinno toczyć się, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, bez jego udziału. Uznając zawiadomienie Józefa S. o rozprawie przed Sądem Rejonowym za zbędne Sąd Wojewódzki stwierdził, że wywody zawarte w złożonej przez niego apelacji nie wymagają analizy i z tej przyczyny odrzucił apelację z powołaniem się na przepis art. 385 k.p.c.

Uczestnik postępowania Józef Ś. zaskarżył to postanowienie kasacją, opartą na obu podstawach z art. 393/1/ k.p.c., w której zgłosił wniosek o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. W ramach pierwszej podstawy z art. 393[1] k.p.c, podniósł zarzut naruszenia przepisu art. 119 § 1 k.r.o., natomiast w ramach drugiej podstawy zarzut naruszenia przepisów art. 510 § 1 w związku z art. 586 § 2 i 3 oraz art. 370 k.p.c., w obu przypadkach przez przyjęcie błędnej tezy, że pozbawiony władzy rodzicielskiej ojciec nie może brać udziału w postępowaniu o przysposobienie jego małoletnich dzieci, jako zainteresowany w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja zasługuje na uwzględnienie.

Wskazany w niej przepis art. 119 § 1 k.r.o. stanowi, że do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Skarżący nie wykazał wprawdzie, na czym w istocie ma polegać zarzucana błędna wykładnia przytoczonego przepisu, niemniej słusznie wskazuje na naruszenie art. 510 § 1 w związku z art. 586 § 2 i art. 370 k.p.c. Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, nie wywołuje kontrowersji stanowisko, że przepis art. 586 § 2 k.p.c. - stanowiący, że na rozprawę wzywa się przysposabiającego oraz osoby, których zgoda na przysposobienie jest potrzebna - nie określa w sposób wyczerpujący kręgu osób zainteresowanych w sprawie o orzeczenie przysposobienia. Nie stanowi bowiem, że na rozprawę należy wezwać tylko osoby w nim wymienione ani też nie daje podstawy do wyłączenia możliwości istnienia innych osób, których praw dotyczy wynik postępowania i które byłyby zainteresowane w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. W sprawach o przysposobienie trzeba w szczególności zwracać uwagę na osoby bliskie, o których mowa w art. 576 § 1 k.p.c. Osoby te bowiem mogą wziąć udział w sprawie niezależnie od osób wskazanych w art. 586 § 2 k.p.c. Stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 26 sierpnia 1955 r., I CO 26/55 (OSN 1956, nr 1, poz. 5), która zapadła pod rządami dekretu z dnia 18 lipca 1945 r. - Kodeks postępowania niespornego (Dz. U. Nr 27, poz. 169) oraz ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. o postępowaniu niespornym w sprawach rodzinnych oraz z zakresu kurateli (Dz. U. Nr 34, poz. 310). Nie utraciło ono aktualności, gdyż przepisy art. 510 § 1, art. 576 § 1 oraz art. 586 § 2 k.p.c. z dnia 17 listopada 1964 r. (w tym art. 586 § 2 w brzmieniu ustalonym przez art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. Nr 45, poz. 234), dotyczące istoty rozważanego problemu nie różnią się od regulacji, jaką zawierały przepisy art. 27 § 2 i art. 10 powoływanej już ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 310) oraz art. 13 § 1 dekretu z dnia 18 lipca 1945 r. kodeks postępowania niespornego (Dz. U. Nr 27, poz. 169).

Rację ma również skarżący wywodząc, że pozbawienie władzy rodzicielskiej ojca dziecka, które ma być przysposobione, nie niweczy możliwości wzięcia przez niego udziału w sprawie o przysposobienie w charakterze uczestnika postępowania. Przepis art. 576 § 1 k.p.c. posługuje się wprawdzie pojęciem "osoby bliskie" bez wyjaśnienia zakresu tego pojęcia. Do osób tych trzeba jednak zaliczyć osoby związane pokrewieństwem, w tym rodziców osoby mającej być przysposobioną nawet wtedy, gdy ich zgoda na przysposobienie nie jest potrzebna, chyba że rodzice ci wyrazili zgodę na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. W takim wypadku bowiem rodzice nie mogą brać udziału w postępowaniu, co wynika wyraźnie z przepisu § 3 art. 586 k.p.c. Skutkiem orzeczenia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu uprawnień składających się na treść tej władzy. Rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej korzystają jednak nadal ze stanu cywilnego, który polega na tym, że dziecko pochodzi od nich. Z tego względu skarżący, jako ojciec małoletnich mających być przysposobionymi - choć pozbawiony władzy rodzicielskiej - należy do osób bliskich, o których mowa w art. 576 § 1 k.p.c. Mógł zatem przystąpić do sprawy i uzyskać status uczestnika postępowania albo przez wzięcie w niej udziału, albo przez otrzymanie wezwania dokonanego przez sąd. Autor kasacji ma niewątpliwie rację, gdy wywodzi, że zainteresowany może przystąpić do sprawy aż do chwili jej prawomocnego zakończenia; może zatem uczynić to przez wniesienie środka odwoławczego.

W przedmiotowej sprawie jednak trzeba przede wszystkim zauważyć, że skarżący uzyskał przymiot uczestnika postępowania przed Sądem Rejonowym, a uczestnictwo w sprawie nie zależy od wykazywanej następnie w trakcie postępowania przed sądem aktywności czy bierności. Skoro Sąd Rejonowy w wydanym postanowieniu orzekającym co do istoty sprawy ani też w oddzielnym postanowieniu nie odmówił skarżącemu dopuszczenia go do wzięcia udziału w dalszym postępowaniu, to skarżący, z racji uzyskanego już statusu uczestnika postępowania, niezadowolony z rozstrzygnięcia podjętego przez sąd pierwszej instancji, mógł wnieść apelację (art. 367 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

Zaskarżone postanowienie narusza zatem wskazane w kasacji przepisy postępowania.

Z przytoczonych wyżej powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393[13] § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie.

OSNC 2000 r., Zeszyt Nr 5, poz. 85