Skutki wydziedziczenia; pozbawienie zachowku; sytuacja prawna wydziedziczonego
Wydziedziczenie (art.1008 k.c.)
Wydziedziczony nie tylko traci uprawnienie do zachowku (art. 991 § 1 k.c.), ale także nie może uzyskać przymiotu spadkobiercy ustawowego (podobnie też np. uchwała III CZP 24/71, III CZP 14/75)
Sytuacja prawna wydziedziczonego, pozbawionego statusu spadkobiercy ustawowego, podobna jest do sytuacji osoby, która nie dożyła chwili otwarcia spadku (np. art. 928 § 2 k.c.). De lege lata brak odpowiednika art. 31 dekretu z dnia 8 października 1946 r. - prawo spadkowe (Dz.U. Nr 60, poz. 328 ze zm., cyt. dalej jako „prawo spadkowe z 1946 r.”). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli spadkodawca wyłączył w testamencie od dziedziczenia swojego krewnego lub małżonka, nie ustanawiając równocześnie innej osoby spadkobiercą (testament negatywny), wyłączonego traktuje się tak jak gdyby nie żył w chwili otwarcia spadku. Nawiązanie w tym przypadku do Konstrukcji fikcji prawnej umożliwiało dziedziczenie przez osoby, które były spadkobiercami ustawowymi osoby wyłączonej od dziedziczenia w testamencie negatywnym, o ile spadkodawca nie ustanowił jednocześnie innych spadkobierców. Rozwiązanie przyjęte w art. 31 prawa spadkowego z 1946 r. r. wskazywano często w celu uzasadnienia ukształtowania skutków testamentu negatywnego de lege lata. Niewątpliwie podobne założenie legislacyjne legło u podstaw niegodności dziedziczenia, odrzucenia spadku i wydziedziczenia, instytucji, charakteryzujących się utratą przymiotu spadkobiercy przez określony krąg podmiotów w chwili otwarcia spadku.
Uchwała SN z dnia 3 grudnia 2015 r., III CZP 85/15
Standard: 28654 (pełna treść orzeczenia)
Przez wydziedziczenie - z zachowaniem art. 1008-1010 k.c. - zstępni, małżonek i rodzice spadkodawcy tracą prawo do zachowku, wydziedziczenie zatem w rozumieniu powołanych przepisów polega na utracie powyższego prawa przez osoby z tego tytułu uprawnione.
Wydziedziczenie obejmuje jednocześnie, skoro powoduje utratę nawet prawa do zachowku (argum a minore ad maius), wyłączenie od dziedziczenia ustawowego (skutek testamentu negatywnego, dla którego poza zachowaniem formy testamentu nie są przewidziane żadne dalsze wymagania, przy czym samo tylko wyłączenie od dziedziczenia - bez wydziedziczenia - nie pozbawia wyłączonego prawa do zachowku).
Uchwała SN z dnia 14 czerwca 1971 r., III CZP 24/71
Standard: 33789 (pełna treść orzeczenia)