Interwencja uboczna członków spółdzielni w sporach spółdzielni przed sądem

Stroną pozwaną w procesie o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia może być jedynie spółdzielnia. Jej właściwe organy decydują o zajmowanym w tym procesie stanowisku. Między członkami spółdzielni zgłaszającymi interwencję uboczną po jej stronie a członkami wytaczającymi to powództwo nie może więc powstawać samodzielny stosunek prawny, odpowiadający stosunkowi zachodzącemu między stronami procesu.

Uznanie, że za dopuszczalnością interwencji ubocznej samoistnej po stronie spółdzielni przemawia to, iż skutek uchylenia uchwały dotyczy wszystkich członków, musiałoby prowadzić w konsekwencji do toczenia na drodze sądowej sporu pomiędzy poszczególnymi członkami spółdzielni odmiennie oceniającymi poszczególne uchwały.

W razie, gdy doszło do przystąpienia przez część członków do spółdzielni, pozwanej w procesie wytoczonym przez innych członków, nie jest dopuszczalne zaskarżenie przez interwenientów ubocznych - wbrew woli spółdzielni - wyroku uchylającego uchwałę walnego zgromadzenia o wyborze członków rady nadzorczej. Strona pozwana może więc skutecznie odwołać taką czynność procesową, gdyż interwencja ta nie może mieć w takiej sprawie charakteru interwencji samoistnej.

Przy rozważaniu dopuszczalności przystąpienia poszczególnych członków do spółdzielni w charakterze interwenientów ubocznych wówczas, gdy toczy się spór z jej udziałem przed sądem. W uchwale z dnia 9 stycznia 1996 r. III CZP 152/95 Sąd Najwyższy uznał, że członkowie spółdzielni mieszkaniowej, zobowiązani w przepisach statutu do pokrywania jej strat, mogą mieć interes w przystąpieniu jako interwenienci uboczni (art. 76 k.p.c.) do tej spółdzielni, pozwanej o świadczenie pieniężne. Wyłączył jednak, by w każdym wypadku zaangażowania się spółdzielni w postępowaniu przed sądem jej członkowie mogli zgłaszać interwencję uboczną. Jest tak, mimo że interwencja taka spełnia wobec spółdzielni jako strony także funkcję kontrolną, pozostającą w zgodzie z istotą spółdzielczości, zakładającą dobrowolność, samorządność i aktywność członków.

Postanowienie SN z dnia 20 czerwca 1996 r., I CRN 88/96

Standard: 28350 (pełna treść orzeczenia)

Członkowie spółdzielni mieszkaniowej zobowiązani przez statut do pokrywania jej strat mogą mieć interes w przystąpieniu jako interwenienci uboczni (art. 76 k.p.c.) do tej spółdzielni pozwanej o świadczenie pieniężne.

Założenie spółdzielni oznacza powstanie osoby o charakterze korporacyjnym, a zatem działającej w imieniu własnym i na swoją rzecz. Z chwilą jej powstania członkowie podpisujący statut kształtują na nowo własne prawa podmiotowe, zrzekając się przy tym pewnych uprawnień na rzecz korporacji. Sugeruje to trafny wniosek, że w zasadzie, w przedmiocie nowo ukształtowanych własnych praw działa już sama korporacja. Skutki czynności prawnych oraz wyniki postępowań sądowych dotyczą jej sfery prawnej, wobec czego sama spółdzielnia ma interes prawny w uzyskaniu określonego rozstrzygnięcia. Skutki tych zdarzeń dotykają jednak w jakimś zakresie członków, a wynik spraw nie jest obojętny dla spółdzielców. Dopóki jest to oddziaływanie na ich sferę moralną lub ekonomiczną, dopóty nie można mówić o takim wpływie na ich sytuację prawną, który rodzi interes prawny w przystąpieniu do spółdzielni. Spółdzielnia bowiem odpowiada całym majątkiem za swoje zobowiązania (art. 68 Prawa spółdzielczego), a członkowie nie odpowiadają wobec jej wierzycieli (art. 19 Prawa spółdzielczego).

Nie byłby zatem trafny pogląd, że w każdym wypadku zaangażowania się spółdzielni w postępowaniu przed sądem jej członkowie mogą zgłosić interwencję uboczną.

Nieuzasadnione byłoby jednak odrzucanie możliwości wystąpienia interesu prawnego na podstawie innych przepisów regulujących stosunki między członkami a ich spółdzielnią. W wyniku przegrania sprawy spółdzielnia może być narażona na stratę bilansową (art. 90 § 1 Prawa spółdzielczego). Straty takie są pokrywane z funduszów w kolejności ustalonej przez Prawo spółdzielcze i statut, przy czym istnieje podstawa do uchwalenia przez walne zgromadzenie obowiązku wcześniejszego wpłacania udziałów niż to przewiduje statut. Uregulowane w statucie zasady pokrywania strat spółdzielni (art. 5 § 1 pkt 8) mogą zatem być realizowane w postaci roszczenia spółdzielni o określone świadczenie pieniężne. Nie ulega wątpliwości, że zmienia ono sytuację prawną członków, a tym samym uzasadnia istnienie ich interesu prawnego w rozumieniu art. 76 k.p.c.

Uchwała z dnia 9 stycznia 1996 r., III CZP 152/95

Standard: 28354 (pełna treść orzeczenia)