Sędzia dodatkowy

Wyznaczenie ławnika dodatkowego zapobiega konieczności prowadzenia rozprawy od początku w przypadku, gdy dotychczasowy ławnik (sędzia) będący członkiem składu orzekającego nie może orzekać w sprawie.

Ławnik (sędzia) dodatkowy nie jest członkiem składu orzekającego do momentu, gdy przystąpi do sprawy w miejsce ławnika (sędziego), który z uwagi na określone przeszkody nie może uczestniczyć w orzekaniu na rozprawie lub posiedzeniu.

Zgodnie z treścią art. 171 § 2 u.s.p. dopiero wówczas ławnik dodatkowy korzysta z funkcji orzeczniczych i finalnie bierze udział w naradzie i głosowaniu nad orzeczeniem. Natomiast w okresie wcześniejszym ma on obowiązek brania udziału w rozprawie jak inni ławnicy, w tym ma możność uczestniczenia w przeprowadzaniu kolejnych dowodów, chociaż nie ma prawa do podejmowania wszelkich decyzji procesowych, w tym o uzupełnieniu postępowania dowodowego poprzez stosowanie art. 167 k.p.k. i art. 170 k.p.k., czy też innych decyzji incydentalnych np. w kwestii stosowania środków zapobiegawczych (zob. uchwała SN z dnia 30 września 1998 r., I KZP 13/98, wyrok SN z dnia 31 lipca 1968 r., II KR 89/68, postanowienie SA w [...] z dnia 13 stycznia 2011 r., II AKz 516/10).

O ile nie pojawi się konieczność zmiany składu orzekającego przewodniczący tego składu obowiązany jest zwolnić ławnika dodatkowego podobnie jak sędziego dodatkowego przed przystąpieniem do narady nad wyrokiem.

Jeżeli ławnik dodatkowy w toku całego procesu nie zastąpi ławnika głównego, to oznacza, iż ławnik dodatkowy nie orzekał w sprawie. Jednocześnie przekształcenie składu może być dokonywane tylko w jednym kierunku a mianowicie poprzez zastąpienie ławnika głównego, który od pewnego momentu z uwagi na określone okoliczności zazwyczaj od niego niezależne (np. choroba czy śmierć) nie może orzekać, przez ławnika dodatkowego, który od tego momentu jest faktycznym członkiem składu orzekającego i realizuje funkcje orzecznicze.

Przepisy nie pozwalają np. na uznawanie tego samego ławnika za głównego na jednym terminie rozprawy, a na kolejnym za dodatkowego.

Postanowienie SN z dnia 19 grudnia 2017 r., IV KK 173/17

Standard: 27563 (pełna treść orzeczenia)

W razie wyznaczenia do rozpoznania sprawy jednego sędziego i jednego lub dwu ławników dodatkowych w okolicznościach w przepisach prawa o ustroju sądów powszechnych przewidzianych należy wskazać, którzy z sędziów lub ławników należą do składu podstawowego, a którzy są dodatkowymi, gdyż tylko sędziowie ze składu podstawowego mogą uczestniczyć w naradzie i głosowaniu, sędzia zaś lub ławnik dodatkowy tylko wtedy, gdy jeden z sędziów lub ławników nie może uczestniczyć w składzie sądzącym (art. 24 i 152 u.s.p.).

Postanowienie SN z dnia 22 czerwca 1989 r., II KR 88/89

Standard: 39087 (pełna treść orzeczenia)