Zastosowanie art. 8 k.p. wobec pracownika pełniącego funkcję w zakładowej organizacji związkowej, który rażąco narusza podstawowe obowiązki pracownicze.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie rozważano przypadki, w których udzielenie szczególnej ochrony działaczom lub reprezentantom związku zawodowego mogłoby być uznane za nadużycie prawa podmiotowego. Dopuszcza się możliwość podważenia szerokiej ochrony działacza związkowego ze względu na przewidzianą w art. 8 k.p. klauzulę nadużycia prawa przez czynienie z niego użytku w sposób oczywiście sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub ze społeczno-gospodarczym jego przeznaczeniem.

Stosowanie tego szczególnego przepisu – jako wyjątku od nadrzędnej reguły pewności ustawowo zagwarantowanej wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy funkcyjnych działaczy związkowych – wymaga, aby niezgodność przewidzianej tym przepisem ochrony z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa była ewidentna i nie nasuwała żadnych wątpliwości. Ma to miejsce między innymi wówczas, gdy zachowanie pracownika, w wyniku którego rozwiązano z nim umowę o pracę, było wyjątkowo naganne.

O tym, czy żądanie przywrócenia do pracy pracownika szczególnie chronionego można – w świetle art. 8 k.p. – uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub jego społecznym przeznaczeniem, decyduje więc rodzaj czynu pracownika.

Postanowienie SN z dnia 20 marca 2019 r., I PK 59/18

Standard: 26968 (pełna treść orzeczenia)

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 833/00 wskazał, że W razie rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem bez wypowiedzenia, ocena zasadności decyzji pracodawcy odbywa się w granicach podanej przyczyny lub przyczyn (art. 30 § 4 k.p.), natomiast okoliczności dotyczące przeszłości pracownika mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie sądu pracy o słuszności roszczenia wybranego przez pracownika (przywrócenie do pracy czy odszkodowanie - art. 56 § 2 w związku z art. 45 § 2 k.p.).

Orzeczenie to co prawda nie odnosi się do pracownika szczególnie chronionego, ale nie oznacza to, że przy ocenie, czy roszczenie pracownika szczególnie chronionego o przywrócenie do pracy nie jest nadużyciem prawa w rozumieniu art. 8 k.p., fakty zaszłe w przeszłości, a dotyczące szczególnie nagannego stosunku do pracownika do wykonywanych obowiązków, pozbawione są jakiegokolwiek znaczenia.

W orzecznictwie przyjmuje się, że na podstawie art. 477[1] k.p.c. w związku z art. 8 k.p. sąd pracy może uwzględnić roszczenie o odszkodowanie zamiast roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 58 k.p.), zgłoszonego przez pracownika objętego ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy przewidzianą w art. 32 ustawy o związkach zawodowych wówczas, gdy roszczenie to okaże się nieuzasadnione ze względu na jego sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami współżycia społecznego.

Orzeczenia Sądu Najwyższego, w których dopuszczono zastosowanie przez sąd pracy art. 477[1] k.p.c. w związku z art. 8 k.p. w celu zasądzenia odszkodowania w miejsce żądania przez pracownika przywrócenia do pracy, dotyczą zwykle takiego naruszenia przez pracownika obowiązków pracowniczych, które nie miało jakiegokolwiek związku z wykonywaniem przez niego funkcji związkowych.

Brak zgody związku zawodowego na rozwiązanie stosunku pracy nie daje więc bezwzględnej ochrony stosunku pracy pracownika będącego członkiem zarządu związku. Celem ochrony działacza związkowego jest wyłącznie zagwarantowanie mu niezależności w wypełnianiu funkcji, a przepisy wyznaczające zakres tej ochrony mają charakter regulacji szczególnej i muszą być wykładane ściśle. Działalność związkowa nie może zatem być pretekstem do nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika w sferach niedotyczących sprawowania przez niego funkcji. Przeciwny sposób myślenia o ochronie trwałości stosunku pracy działaczy związkowych byłby dyskryminujący dla pracowników, którzy członkami związku zawodowego nie są albo nie sprawują w nich żadnej funkcji (por. np. wyroki SN z 26 listopada 2003 r., I PKN 618/02; z 11 września 2001 r., I PKN 619/00)

Wyrok SN z dnia 20 stycznia 2015 r., I PK 137/14

Standard: 26399 (pełna treść orzeczenia)