Podjęcie na nowo umorzonego postępowania przygotowawczego (art 327 § 1 k.p.k.)
Prawomocność postanowień w postępowaniu przygotowawczym (art. 327 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Bez zastosowania instytucji określonej w art. 327 § 1 KPK, prokurator nie dysponuje prawem do ścigania i wniesienia oskarżenia do sądu. Dodać należy, że prokurator, jako organ władzy publicznej obowiązany jest działać na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP).
Skoro przepis art. 327 § 1 KPK określa przesłanki i tryb podjęcia na nowo umorzonego postępowania przygotowawczego, celem odzyskania prawa do ścigania i skargi publicznej, wymienionych uprawnień prokurator nie może odzyskać w sposób dorozumiany w drodze wykonywania dalszych czynności procesowych, gdyż oznaczałoby to działanie poza granicami wyznaczonymi przepisami prawa, tj. art. 327 § 1 KPK (zob. wyr. SN z 9.10.2008 r., V KK 252/08; post. SA w Katowicach z 27.07.2011 r., II Akz 416/11).
Cechą instytucji podjęcia postępowania przygotowawczego jest realizacja zasady legalizmu w procesie karnym w stosunku do sprawy wcześniej umorzonej. Taka możliwość wchodzi w grę, gdy tok procesu zakończył się.
Podjęcie na nowo prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego powoduje wzruszenie poprzednio wydanego postanowienia o umorzeniu i oznacza otwarcie drogi do kontynuacji ścigania, zgodnie z dyrektywą legalizmu. Bez wydania postanowienia o podjęciu postępowania, o którym mowa w art. 327 § 1 KPK, prokurator nie dysponuje prawem do ścigania i prawem do wniesienia oskarżenia.
Ustawa procesowa nie uzależnia możliwości podjęcia postępowania przygotowawczego od jakichkolwiek warunków. Najczęściej podstawą podjęcia tego postępowania będzie odmienna od dotychczasowej ocena dokonanych ustaleń faktycznych, uznanie dotychczasowego przebiegu postępowania za niewystarczający do rozstrzygnięcia o jego przedmiocie i osiągnięcia celów postępowania przygotowawczego, ujawnienia nowych okoliczności wymagających procesowego wyjaśnienia.
Podjęte może być postępowanie prawomocnie umorzone, jak i takie, które atrybutu formalnej prawomocności nie uzyskało. Podjęcie postępowania przygotowawczego może nastąpić w każdym czasie, a zatem jest to możliwe do terminu upływu karalności ścigania za dane przestępstwo (zob. J.Grajewski, tamże, s. 113; A.Gaberle, Umorzenie postępowania przygotowawczego w polskim procesie karnym, Warszawa 1972, s. 182).
Prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, wydane także w fazie in rem, stwarza określony stan prawny i wywiera wpływ na sytuację różnych podmiotów, które brały udział w zakończonym postępowaniu. Wymienione postanowienie stwarza formalną przeszkodę dla podejmowania dalszych czynności procesowych i jego dalszego prowadzenia. Dopóki więc wymienione postanowienie występuje w obrocie prawnym, nie może być traktowane jako niemające znaczenia prawnego i niewiążące prokuratora.
Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2015 r., II KK 272/15
Standard: 25398 (pełna treść orzeczenia)
Po prawomocnym umorzeniu postępowania w fazie in rem, akcja publiczna może odżyć w sposób procesowo poprawny i skuteczny jedynie przy zachowaniu warunków i wymagań określonych w ustawie w art. 327 § 1 k.p.k. Cytowany przepis jednoznacznie stwierdza, że przy spełnieniu przewidzianych tam przesłanek, podjęcie postępowania na nowo następuje "na mocy postanowienia prokuratora". Wyraźnie został zatem wskazany organ uprawniony do wydania takiej decyzji procesowej, jak również określono jej treść i formę.
Kontynuowanie postępowania, które zostało umorzone w fazie in rem, a więc takiego, które nie było skierowane przeciwko osobie mającej status podejrzanego (ani nie zawierało podstaw do nadania jej takiego statusu), wymaga wcześniejszej decyzji procesowej, zapadającej w formie postanowienia wydanego przez prokuratora, zawierającej treść stwierdzającą wyraźnie wolę podjęcia na nowo postępowania prawomocnie zakończonego.
Stanowisko to spotkało się z pełną akceptacją tak w orzecznictwie (tak SN w uchwale z dnia 26 września 2002 r., sygn. akt I KZP 23/02 oraz w wyroku z dnia 9 października 2008 r., sygn. akt V KK 252/08) jak i w doktrynie. Tytułem przykładu można wskazać pogląd T. Grzegorczyka, który wskazuje, że postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego powoduje wygaśnięcie prawa oskarżyciela publicznego do oskarżania, czyli "tzw. konsumpcję przez niego skargi publicznej, której odzyskanie jest możliwe jedynie poprzez instytucje wskazane w art. 327 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 328 k.p.k." (por. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 715).
Prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, także wydane na etapie in rem, rodzi określony stan prawny i wywiera wpływ na sytuację różnych podmiotów uczestniczących w dotychczasowym postępowaniu. Stwarza ono również formalną przeszkodę dla podejmowania dalszych czynności procesowych mieszczących się w ramach umorzonego wcześniej postępowania i jego dalszego prowadzenia. Dopóki zatem funkcjonuje ono w obrocie prawnym nie może być traktowane jako niewiążące i to tylko przez jedną ze stron procesowych, tj. oskarżyciela publicznego. Sprzeciwiają się temu m.in.: wzgląd na konieczną stabilność prawomocnych rozstrzygnięć procesowych oraz elementarne względy gwarancyjne, wymagające przestrzegania reguł określających drogę pozbawiania decyzji procesowych waloru prawomocności. Ustawodawca przewidział sytuację, w której mogą ujawnić się okoliczności wskazujące na konieczność kontynuowania postępowania umorzonego w sprawie i w art. 327 § 1 k.p.k. określił zasady, na jakich prokurator może odzyskać prawo do skargi. Nie ma dostatecznych argumentów do przyjęcia, że skarga publiczna może odżyć bez zachowania tych reguł, bądź też w jakiś inny, mniej lub bardziej dorozumiany sposób. Takie podejście prowadziłoby bowiem wprost do zanegowania procesowego znaczenia postanowienia o umorzeniu postępowania w fazie in rem, z czym zgodzić się nie podobna.
Podsumowując stwierdzić trzeba, że w sytuacji, gdy prawomocne umorzenie w fazie in rem postępowania przygotowawczego, doprowadziło do wygaśnięcia skargi publicznej, a nie zastosowano instytucji procesowych pozwalających na jej odzyskanie, prokurator nie dysponuje prawem do oskarżania pomimo tego, że co do zasady jest on uprawniony z mocy prawa do wnoszenia i popierania skargi w sprawach z oskarżenia publicznego. Uprzednie prawomocne umorzenie postępowania było bowiem wyrazem rezygnacji z tego uprawnienia i bez zastosowania instytucji przewidzianych w art. 327 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 328 k.p.k. - prokurator nie dysponuje prawem do skargi publicznej i nie może go odzyskać w sposób dorozumiany w drodze kontynuowania czynności procesowych w ramach dotychczasowego postępowania lub ich przeprowadzenia w innym postępowaniu. Nie odzyskanie tego prawa w opisany wyżej sposób stanowi jedną z ujemnych przesłanek procesowych - wymienioną w art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.
W tych okolicznościach, nie znajdując powodów do uchylenia zaskarżonego postanowienia, lub zmiany w inny sposób, niż opisany w sentencji, orzeczono jak na wstępie.
Postanowienie SA w Katowicach z dnia 27 lipca 2011 r., II AKz 416/11
Standard: 25589 (pełna treść orzeczenia)