Odmowa dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie (art. 510 § 1 k.p.c.)

Zgodnie z art. 510 § 1 k.p.c., zainteresowanym jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania; może on wziąć udział w każdym stanie sprawy aż do zakończenia postępowania w drugiej instancji. Przesłanka przystąpienia do udziału w sprawie ma charakter materialnoprawny, merytoryczny, wyrażający się interesem prawnym związanym z konkretnym rozstrzygnięciu sprawy in merito oraz z możliwością wpływu na ukształtowanie tego rozstrzygnięcia. W związku z tym sąd, oceniając zasadność przystąpienia zainteresowanego do udziału w sprawie, już na tym etapie postępowania rozpoznaje sprawę co do jej istoty; dokonuje tego w aspekcie podmiotowym, w odniesieniu do zainteresowanego zgłaszającego swój udział w sprawie i deklarującego materialnoprawny interes w rozstrzygnięciu sprawy.

Negatywna decyzja sądu, będąca wynikiem oceny, że osoba ta nie ma interesu prawnego w jej rozstrzygnięciu, jest decyzją in merito i w stosunku do tej osoby kończy postępowanie w sprawie w sposób równoznaczny z odmową ochrony prawnej udzielanej w rozpoznawanej sprawie.

Postanowienie o odmowie dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie jest więc orzeczeniem co do istoty, kończącym postępowanie – w obu przypadkach w odniesieniu do osoby zgłaszającej swój udział w sprawie i przedstawiającej swój interes prawny w jej rozstrzygnięciu co do istoty.

W celu wzmocnienia tezy o merytorycznym i kończącym postępowanie – w aspekcie podmiotowym – charakterze orzeczeń o odmowie dopuszczenia osoby zainteresowanej do udziału w sprawie należy dostrzec, że gdyby ta sama osoba jako pierwsza złożyła wniosek o wszczęcie postępowania, które już się toczy na skutek wniosku innej osoby i do którego chce przystąpić, to sąd - dokonując takiej samej, czyli negatywnej oceny jej interesu prawnego w rozstrzygnięciu tej sprawy – oddaliłby wniosek, w niektórych sytuacjach ze względu na oczywisty brak uprawnienia (por. art. 514 § 2 k.p.c.). Tak czy inaczej, orzeczenie sądu miałoby w takiej sytuacji charakter orzeczenia in merito, kończącego postępowanie w sprawie, na które - jeżeli sądem ferującym to orzeczenie był sąd pierwszej instancji - przysługuje apelacja (art. 518 k.p.c.). W tym stanie rzeczy brak podstaw do odmiennej oceny charakteru orzeczeń sądu oraz różnicowania sytuacji procesowej zainteresowanego - jak się okaże, niemającego interesu prawnego w sprawie - w zależności od tego, czy wstępuje do już toczącej sprawy, czy też wszczyna ją, przypisując sobie atrybuty wnioskodawcy.

Postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w sprawie dotyczy części postępowania, które jest w toku, zatem wniesienie apelacji - uzasadnione w razie oddalenia wniosku i zakończenia sprawy w całości - powodowałoby w tym postępowaniu nadmierne oraz zbędne zahamowania. Z tych względów można zaaprobować tezę, że w takim wypadku zażalenie stanowi środek bardziej skuteczny i sprzyjający sprawności postępowania.

Uchwała SN z dnia 11 grudnia 2014 r., III CZP 85/14

Standard: 24987 (pełna treść orzeczenia)

Przewidziana w art. 510 § 1 k.p.c. możliwość odmowy dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie nie dotyczy wnioskodawcy, lecz innych zainteresowanych, którzy stosownie do dyspozycji tego przepisu mogą "wziąć udział w każdym stanie sprawy". Negatywny wynik badania, tj. stwierdzenie braku interesu prawnego wnioskodawcy wywołać może jeden tylko skutek procesowy, a mianowicie oddalenie wniosku czy środka zaskarżenia (por. postanowienie SN z dnia 12 stycznia 1983 r. III CRN 218/82)

Uchwała SN z dnia 13 kwietnia 1988 r., III CZP 23/88

Standard: 32728 (pełna treść orzeczenia)