Charakterystyka zapisu zwykłego

Zgodnie z art. 968 § 1 k.c. spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis obecnie zapis zwykły).

Przyjmuje się, że przez zapis należy rozumieć rozrządzenie testamentowe polegające na nałożeniu na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązku spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz innej osoby. Osoba ta nie staje się spadkobiercą, a jedynie uzyskuje pewną korzyść, z reguły kosztem majątku spadkowego. Jako cechy charakterystyczne zapisu wyróżnia się:

1) ustanowienie w testamencie, źródłem zapisu nie może być inna czynność prawna;

2) dokonanie na rzecz oznaczonego podmiotu, nie jest dopuszczalne przeznaczenie przez spadkodawcę korzyści majątkowej osobie nieoznaczonej;

3) nałożenie na podmiot obciążony obowiązku spełnienia określonego świadczenia majątkowego.

Skutkiem prawnym ustanowienia zapisu jest powstanie w chwili otwarcia spadku stosunku zobowiązaniowego pomiędzy spadkobiercą lub zapisobiercą obciążonym zapisem a zapisobiercą.

Zapis nie powoduje, że zapisobiorca nabywa prawo stanowiące przedmiot zapisu już w momencie otwarcia spadku. Natomiast przysługuje mu w stosunku do spadkobiercy roszczenie o wykonanie zapisu przez spełnienie określonego w testamencie świadczenia majątkowego.

W sytuacji, gdy przedmiotem zapisu jest nieruchomość bądź udział w niej niezbędne jest przeniesienie własności w drodze umowy o przeniesienie własności (udziału) nieruchomości w formie aktu notarialnego, jak tego wymagają art. 156 k.c. i art. 158 k.c. (vide: wyrok SN z dnia 13 marca 1996r., II CRN 198/95).

Jeśli zaś spadkobierca odmawia zawarcia takiej umowy, zapisobierca jako jego wierzyciel może żądać w drodze powództwa stwierdzenia przez sąd jego obowiązku do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, koniecznego dla zawarcia tej umowy - art. 64 k.c. i art. 1047 § 1 k.p.c. (uchwała SN z dnia 10 sierpnia 1988r., III CZP 65/88).

Zapis, o którym mowa w art. 968 § 1 k.c. jest rozrządzeniem testamentowym, stąd też może być on uczyniony wyłącznie w ważnym testamencie (vide: wyrok SA w Warszawie z dnia 14 lutego 2013r., VI ACa 1045/12). Tym samym uznanie, że testament jest nieważny, gdyż zaistniała jedna z przesłanek wymienionych w art. 945 k.c. powoduje nieważność uczynionych w nim zapisów. Mimo zatem, że treść art. 945 § 1 pkt 1 k.c. identyczna jest z treścią art. 82 zdanie pierwsze k.c. do oceny ważności zapisów testamentowych zastosowanie znajdzie pierwszy ze wskazanych przepisów. Niewątpliwe jednak wykładnia art. 82 zdanie pierwsze k.c. wyrażana w literaturze i orzecznictwie powinna być uwzględniana przy wykładni i stosowaniu art. 945 § 1 pkt 1 k.c.

Wyrok SA w Poznaniu z dnia 25 września 2018 r., I ACa 1237/17

Standard: 20007 (pełna treść orzeczenia)

Zapisobierca może dochodzić spełnienia świadczenia z zapisu wytaczając odpowiednie powództwo o wykonanie zapisu. Za wykonanie zapisu zwykłego obciążony odpowiada całym swoim majątkiem. Zobowiązanie z zapisu testamentowego jest zobowiązaniem osobistym osoby obciążonej zapisem (tak wyrok SN z dnia 15 września 1978r., III CRN 160/78).

W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania z tytułu zapisu zwykłego obciążony może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach ogólnych (art. 471 i nast. kc)

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 7 marca 2018 r., V ACa 676/13

Standard: 37765 (pełna treść orzeczenia)