Wyłączenie ochrony nabywcy w złej wierze składnika majątkowego, co do którego skierowano egzekucję

Zgodnie z art. 841 § 1 k.p.c. osoba trzecia (a więc osoba niewymieniona w tytule egzekucyjnym - tak w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1995 roku, III CZP 143/95, OSNC 1996, nr 2, poz. 24) może powództwem tym dochodzić ochrony jej praw przed ich naruszeniem właśnie poprzez zgodną z procedurą egzekucję stwierdzonej prawomocnym orzeczeniem wierzytelności.

Powództwo o zwolnienie od egzekucji przysługuje wszak tylko w sytuacji, gdy prawo osoby trzeciej zostało naruszone przez skierowanie egzekucji zgodnie z przepisami procesowymi, bowiem gdyby komornik prowadząc egzekucję naruszył przepisy procesowe, to środkiem ochrony przed tym naruszeniem jest skarga na czynności komornika (por. orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 stycznia 1998 roku, I ACz 21/98).

Nie można tedy mówić, że usprawiedliwia powództwo ekscydencyjne stan rzeczy polegający na tym, że prawo, którego ochrony powództwo to ma służyć, nabyte zostało przez powoda w sposób wyłączający dobrą wiarę nabywcy. W szczególności nie może uzasadniać takiego powództwa sytuacja, w której czynność nabycia w istocie sprzeciwia się zgodnej z prawem egzekucji, czego skutkiem jest jej uniemożliwienie lub utrudnienie. Trudno byłoby w takiej sytuacji obronić stanowisko, że wierzyciel nie ma prawa zaspokoić swojej wierzytelności z zajętego przedmiotu lub prawa, a tylko wówczas można byłoby mówić o aktualności naruszenia prawa osoby trzeciej (tak, F. Zedler, Powództwo o zwolnienie od egzekucji, Warszawa 1973, s. 79).

W niniejszej sprawie nabycie rzeczy, która została wskazana jako przedmiot mający być zwolniony od egzekucji, nastąpiło już w czasie trwania egzekucji, co więcej, już po zajęciu tego przedmiotu, najpierw w postępowaniu zabezpieczającym, następnie w postępowaniu egzekucyjnym. Ponieważ przedmiotem tym jest naczepa ciężarowa, a więc pojazd rejestrowany urzędowo, stąd zawiadomienie o zajęciu komornik skierował do właściwego terytorialnie starostwa powiatowego w celu dokonaniu wpisu o zajęciu w rejestrze pojazdów. Wpisu takiego dokonano.

Sąd Okręgowy zauważył, że powód nie dokonał sprawdzenia stanu rejestru pojazdów w zakresie wpisów dotyczących naczepy, którą kupował od dłużnika, przeciwko któremu była już prowadzona egzekucja. Nie można natomiast zgodzić się z wnioskiem tego Sądu, że zaniechanie powoda nie może być charakteryzowane jako niedbalstwo, skoro do kanonu elementarnej ostrożności kupującego, zwłaszcza przy kupnie przedmiotów znacznej wartości, należy sprawdzenie tego przedmiotu pod kątem istnienia jego wad fizycznych lub prawnych.

Trafny okazał się więc zarzut apelacji w sprawie nieuwzględnienia przez Sąd Okręgowy złej wiary powoda jako przedsiębiorcy, z którego działalnością wiązał się zakup naczepy będącej wskazanym w pozwie przedmiotem, którego miało dotyczyć zwolnienie od egzekucji. Skarżący słusznie podniósł obowiązywanie wobec powoda wzorca podwyższonej staranności, zgodnie z art. 355 § 2 k.c. Przepis ten nie wymaga podwyższonej staranności przedsiębiorcy wobec przeciętnej (ogólnej) wymaganej w obrocie powszechnym, lecz wymaga należytej staranności zawodowej, której wzorce są budowane od razu z uwzględnieniem profesjonalności podmiotów, których dotyczą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2012 roku, I CSK 30/11). Niedbalstwo według tych wzorców polega na niedołożeniu wymaganej w stosunkach danego rodzaju staranności niezbędnej do uniknięcia skutku, którego sprawca nie chciał wywołać. Zakładać należy, że przedsiębiorca, dopełniając czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, zbada w toku zawieranych w związku z nią transakcji istotne dla niej dokumenty, których treść nie tylko pozwoli na zbadanie przedmiotu transakcji, ale też na kontrolowanie realizacji związanego z nią celu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 1998 roku, III CKN 574/97). Trzeba dodać, że w okolicznościach niniejszej sprawy nawet od osoby, która nie byłaby obowiązana stosować się do wzorca podwyższonej staranności należałoby wymagać zbadania tych danych przedmiotu sprzedaży, które są dostępne choćby przez ich zamieszczenie w urzędowych rejestrach czy ewidencjach. Omawiany brak staranności był decydujący w niniejszej sprawie, bowiem wiedza powoda o zajęciu kupowanej naczepy, którą powód mógł z łatwością posiąść, nie bazując tylko na informacjach uzyskanych od sprzedawcy, miałaby podstawowy wpływ na ocenę atrakcyjności oferty sprzedaży złożonej przez dłużnika pozwanego. Powód kupowałby ten pojazd ze świadomością obowiązku znoszenia egzekucji prowadzonej przez pozwanego.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 30 października 2018 r., I ACa 506/18

Standard: 19610 (pełna treść orzeczenia)