Materiał urzędowy w rozumieniu art. 4 Pr. Aut.

Pytania egzaminacyjne stosowane na egzaminie państwowym na prawo jazdy stanowią materiał urzędowy w rozumieniu art. 4 pkt 2 u.p.a.p.p., a tym samym art. 6 ust. 4 pkt 3 u.p.w.i.s.p. nie może stanowić podstawy do ograniczenia stronie skarżącej prawa ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego w postaci owych pytań.

Wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2020 r., I OSK 1417/18

Standard: 67691 (pełna treść orzeczenia)

Użycie przez ustawodawcę sformułowania "dokument urzędowy" narzuca znacznie większy rygor interpretacyjny niż w przypadku "materiału urzędowego".

Dokument utożsamia się z przedmiotem stwierdzającym pewne okoliczności, fakty lub stany. Przy eksponowaniu jego istoty za dokument uznaje się akt pisemny stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości" (wyrok NSA z dnia 5 grudnia 2001 r., II SA 155/01).

Wykładni pojęcia dokumentu urzędowego zwykło się dokonywać w świetle przepisów proceduralnych (zob. np. wyrok NSA z dnia 10 grudnia 1997 r., III SA 889/96). W ten sposób dokumenty urzędowe stanowią kwalifikowaną postać materiałów urzędowych, ponieważ powinny zostać sporządzone w przepisanej formie oraz wydane w zakresie działania określonego organu państwowego lub podmiotu niepaństwowego realizującego zadania publiczne (organy państwowe, zawodowe, samorządowe czy spółdzielcze – w zakresie powierzonych im spraw administracji państwowej). Stwierdzają one ponadto zaistnienie określonego zdarzenia, rozstrzygają spór lub istnienie prawa, mogą także nakładać określone obowiązki." (Damian Flisak: Komentarz do art. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, lex).

W literaturze podkreśla się też, że: "Najtrudniejszą do zrekonstruowania kategorią są "materiały urzędowe". Walor "urzędowości" należy łączyć z materiałami, które związane są z działalnością urzędów w zakresie, w jakim działają one w sferze władczej. Wyłączenie nie dotyczy jednak materiałów powstałych tylko dla wewnętrznego użytku urzędu.

"Materiały urzędowe" obejmują "wszystko, co nie będąc dokumentem, jest urzędowe" (wyrok NSA z dnia 19 lutego 1997 r., I SA/Kr 1062/96), przy czym walor urzędowości może zostać nabyty, gdy materiał "pochodzi od urzędu, bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź (...) dlatego, że powstał w rezultacie procedury urzędowej" (wyrok NSA z dnia 21 listopada 1996 r., I SA/Kr 829/96; podobnie w wyroku SN z dnia 26 września 2001 r., IV CKN 458/00).

Przyczyną tendencji do rozszerzającej interpretacji pojęcia materiału urzędowego są liczne orzeczenia zapadłe na tle konfliktu pomiędzy ochroną wynikającą z przepisów prawa autorskiego a ustawą z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 782). W takich przypadkach sądy skłonne są uznawać prymat drugiej ze wskazanych ustaw, za czym ma przemawiać "wymóg efektywności społecznej kontroli, której winny być poddane informacje służące bezpośrednio zrealizowaniu zadań powierzonych organom władzy publicznej" (zob. np. wyrok NSA z dnia 27 stycznia 2012 r., I OSK 2130/11).

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 listopada 1996 r., sygn. akt I SA/Kr 829/96 (niepubl.), walor urzędowości może zostać nabyty, gdy materiał pochodzi od urzędu, bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź dlatego, że powstał w rezultacie procedury urzędowej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2009 r., sygn. akt V CSK 337/08 uznał za materiały urzędowe "materiały pochodzące od urzędu lub innej instytucji wykonującej zadania publiczne, jeżeli powstały one w ramach procedury urzędowej, rozumianej jako postępowanie toczące się przed organami wymiaru sprawiedliwości, organami administracji publicznej (rządowej, samorządowej) lub innymi organami powołanymi do podejmowania decyzji władczych, mających wpływ na sytuację prawną jednostki".

Trafnie Sąd pierwszej instancji, oceniając istnienie podstawy z art. 4 pkt 2 ustawy prawo autorskie do przyjęcia, że pytania egzaminacyjne wchodzące w skład obecnej bazy pytań egzaminacyjnych stosowanych na egzaminie państwowym na prawo jazdy stanowią materiał "urzędowy", o jakim mowa w tym przepisie prawa, powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2001 r. sygn. akt IV CKN 458/00). W wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, że:

1. Podstawy wyłączenia spod ochrony prawa autorskiego pytań egzaminacyjnych na prawo jazdy należy poszukiwać w art. 4 pkt 2 pr. aut. z 1994 r.
2. Materiałem urzędowym będzie zatem to, co pochodzi od urzędu lub innej instytucji państwowej, bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź powstało w rezultacie zastosowania procedury urzędowej.

Pytania składające się na "bank pytań" testowych, stosowanych przy egzaminach na prawo jazdy, pozostaną w obrębie tak rozumianego "materiału urzędowego".

Wyłączenia ochrony wynikające z art. 4 pr. aut. z 1994 r. nie mogą być utożsamiane z pozostawieniem całkowitej swobody reprodukowania i rozpowszechniania wymienionych w tym przepisie materiałów. Swoboda ta może podlegać ograniczeniom, jednak ograniczenia te wynikać będą z innych przepisów, takich jak przepisy chroniące dobra osobiste, tajemnicę, czy przeciwdziałające nieuczciwej konkurencji. Reprodukowanie bądź rozpowszechnianie materiałów wskazanych w art. 4 pr. aut. z 1994 r. może także stanowić szkodę, której naprawienia dochodzić można na zasadach ogólnych."

Wyrok NSA z dnia 25 września 2019 r., I OSK 2538/17

Standard: 67690 (pełna treść orzeczenia)