Wykonywanie na próbach przez zawodowych muzyków utworów z repertuaru orkiestry

Nie budzi wątpliwości fakt, iż muzycy instrumentaliści Orkiestry wykonując na próbach utwory znanych klasyków muzyki orkiestrowej, które później prezentowane są na wydarzeniach koncertowych spełniają wymogi ustawowe "wykonania artystycznego" określone w art. 85 i 86 ust. 2 ustawy o prawie autorskim.

W ocenie Sądu nie sposób muzyki rozbrzmiewającej na próbach profesjonalnej orkiestry kameralnej uznać wyłącznie jako "ćwiczenia techniczne" grupy osób, które nie podlegają jakiejkolwiek ochronie prawa autorskiego. Działalność artystyczną można bowiem zinterpretować jako każdą działalność wykonawczą (w odróżnieniu od wytwórczej) o charakterze twórczym, indywidualnym, w zakresie której mieściłoby się zarówno artystyczne interpretowanie utworów, jak i wykonywanie dzieł nie podlegających ochronie prawnoautorskiej. Działalność taka musi się jednak w sposób oczywisty odróżniać od działalności mechanicznej, tzn. produkcyjnej czy technicznej, której nie znamionuje cecha twórczości.

Zawodowi muzycy instrumentaliści na próbach wykonują utwory z repertuaru orkiestry, uwzględniając wskazówki odnośnie interpretacji poszczególnych części dzieła muzycznego, udzielane przez dyrygenta. Na tym poziomie wykonawczym muzycy na próbach nie uczą się "odczytywania nut" jak to może mieć miejsce w przypadku amatorów, czy zespołów szkolnych. Istotą prób profesjonalnej orkiestry jest wielokrotne powtarzanie dzieł muzycznych w celu perfekcyjnego przygotowania całego zespołu do sezonu artystycznego.

Mając na względzie wysoki poziom artystyczny muzyków instrumentalistów, zarówno na próbach, próbach sekcyjnych, jak również w dniu koncertu mamy do czynienia z "wykonanymi artystycznymi". Co więcej nierzadko na próbach w warunkach niezakłóconej akustyki wykonanie artystyczne danego utworu jest lepsze niż w dniu koncertu. Powszechnie przyjętą praktyką jest nagrywanie utworów dla potrzeb wydawnictw fonograficznych właśnie podczas próby orkiestry. Należy też zauważyć, że podczas prób nierzadko obecne są osoby trzecie, niebędące artystami wykonawcami, które mają możliwość wysłuchania utworów wykonywanych przez orkiestrę. Orkiestra jako samorządowa instytucja kultury na swoje próby zaprasza uczniów, w trakcie których, wykonanie poszczególnych utworów poprzedzone jest prelekcją.

W świetle powyższych argumentów w ocenie Sądu błędnie organ interpretacyjny nie daje przymiotu przedmiotu ochrony prawa autorskiego wykonaniom utworów muzycznych na próbach. Wskazać należy, że cechę utworu w rozumieniu art. 1 prawa autorskiego posiada bowiem każde wykonanie, które choć w minimalnym stopniu jest twórcze i indywidualne. W ramach prób dochodzi niejednokrotnie do stworzenia dzieła subiektywnie nowego mającego cechę niepowtarzalności. Istotą muzyki wykonywanej na żywo przez profesjonalnych instrumentalistów jest pełne zaangażowanie swej osobowości artystycznej w proces wykonawczy oraz dobór indywidualnych środków wykonawczych przez poszczególnych artystów. Ten sam utwór muzyczny wykonywany przez np. Orkiestr A, B czy C, będzie różnił się w zakresie barwy dźwięku, kolorystyki czy też odmiennej interpretacji poszczególnych fraz muzycznych.

Wskazać przy tym należy, że czas pracy muzyków poświęcony na wspólne wykonywanie utworów z repertuaru orkiestry na próbach, bezpośrednio przekłada się na jakość wykonania artystycznego tych utworów w dniu koncertu. Próby sekcyjne, a także próby odbywające się w siedzibie lub w innym wyznaczonym przez pracodawcę miejscu oraz koncerty prowadzą do powstania artystycznego wykonania lub ustalenia utworu muzycznego. Efekt tej pracy, a zatem również prawo do majątkowych praw autorskich lub praw pokrewnych, jest, z mocy oświadczenia woli pracowników, przenoszony na pracodawcę. Zatem wydatek poniesiony na próby orkiestry z prawnopodatkowego punktu widzenia może być zakwalifikowany jako poniesiony w celu bezpośrednio uzyskania przychodu lub utrzymania źródła przychodów.

Wobec powyższego w przedmiotowej sprawie skarżący wywiązując się z obowiązków płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, może stosować koszty uzyskania przychodów w wysokości 50 % kosztów uzyskanego przychodu, pomniejszonego o potrącone należne składki na ubezpieczenie społeczne, których podstawę stanowi przychód, do części wynagrodzenia wypłacanego muzykom za udział w próbach, próbach sekcyjnych oraz w koncertach. Jednakże z treści umowy o pracę powinno jednoznacznie wynikać, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność jako artysty wykonawcy, a wyodrębniona część wynagrodzenia stanowi honorarium za przeniesienie praw pokrewnych z tytułu artystycznego wykonania utworów na próbach i koncertach. (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2008 r., III SA/Wa 1987/07 i z dnia 3 lipca 2009 r., III SA/Wa 35/09 oraz wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 marca 2010 r., II FSK 1791/08; z dnia 16 września 2010 r., II FSK 839/09 i z dnia 29 kwietnia 2011 r., II FSK 2217/09; interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej z dnia "(...)", znak: "(...)").

Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 16 lutego 2017 r., I SA/Ol 866/16

Standard: 19220