Odpowiedzialność odszkodowawczą banku na podstawie art. 471 k.c. za szkodę wywołaną opóźnieniem w uruchomieniu kredytu i zmianą kursu waluty na niekorzyść konsumenta

Jeżeli uruchomienie przez pozwanego kredytu dla powoda nastąpiło, zamiast tego dnia, w którym miał obowiązek to uczynić i wtedy przeliczenie złotych na franki było dla powoda korzystne, a w dniu rzeczywistego uruchomienia kredytu – z przyczyn zwłoki leżących po stronie pozwanego – było niekorzystne, to kwota kredytu wyrażona we frankach była wyższa. Szkoda powoda mogła więc wyrazić się nie w samym określeniu kwoty kredytu we frankach, tylko na wpływie tej kwoty na wysokość rat, przeliczanych na złotówki od wysokości całej kwoty kredytu, w ramach jego stopniowego spłacania. Powód mógł więc ponieść szkodę w postaci straty (damnum emergens) w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. Stratę tę stanowi bowiem zarówno rzeczywiste poniesienie uszczerbku majątkowego w postaci utraty aktywów, jak i uszczerbku w postaci zwiększenia dotychczasowego zadłużenia, a więc wzrostu pasywów (por. wyrok SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1325/00; uchwała SN z dnia 10 lipca 2008 r., III CZP 62/08).

Nie należy tego łączyć z utraconymi korzyściami (lucrum cessans), polegającymi na uzyskaniu przez stronę umowy kredytu przychodu wynikającego z korzystnego dla dłużnika przeliczenia kursowego, nazywanego spekulacyjną grą na różnicach kursów walutowych. Jest oczywiste, że biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko, polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waluty waloryzacji tego kredytu.

Podobne ryzyko ponosi kredytodawca, który wprawdzie ma osiągnąć tylko zwrot kwoty udzielonego kredytu z odsetkami, ale w razie zawarcia klauzuli walutowej może poszczególne raty mieć większe po przeliczeniu, albo mniejsze, zależne od różnic kursowych. Nie jest to jednak zobowiązaniowe lucrum cessans, które określa się jako korzyść, która nie weszła do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego szkodę, czyli taką, która by w tym majątku się znalazła, gdyby zdarzenie wyrządzające szkodę nie nastąpiło i dla którego wymaga się w orzecznictwie i doktrynie wysokiego stopnia prawdopodobieństwa po stronie dochodzącego odszkodowania (por. wyroki SN z dnia 3 października 1979 r., II CR 304/79; z dnia 29 stycznia 1999 r., III CKN 133/98; z dnia 21 czerwca 2001 r., IV CKN 382/00; z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 132/01; z dnia 28 kwietnia 2004 r., III CK 495/02, z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 18/08).

Należy też szkodę w postaci utraconych korzyści odróżnić od tzw. szkody ewentualnej, czyli takiej, której prawdopodobieństwo wystąpienia jest niewielkie i raczej hipotetyczne, wynikające z wyjątkowo sprzyjających, a niezależnych od roszczącego sobie jej naprawienie (np. szansa wygrania w grze losowej). Do tej samej kategorii powinno się zaliczyć oczekiwania zysku, wynikające tylko z różnic kursowych, mających źródło poza danym stosunkiem zobowiązaniowym, a więc nie uważać ewentualnie poniesionych strat za podlegających naprawieniu na podstawie art. 361 § 2 k.c. (por. wyrok SN z dnia 24 sierpnia 2007 r., V CSK 174/07). Sąd drugiej instancji, przeprowadzając w kwestii postaci szkody trafne rozważania uznał zasadnie w uzasadnieniu, że powód nie twierdził, iż jego szkoda polega na lucrum cessans, więc okoliczności związane z taką szkodą nie mogą być rozważane. Tyle tylko, że powód oparł zgłoszone roszczenie na rzeczywistej stracie, związanej z dokonanym przeliczeniem we frankach szwajcarskich całej kwoty uzyskanego kredytu, a nie na nieuzyskanych w przyszłości korzyściach.

Opóźnienie w uruchomieniu kredytu nastąpiło z winy Banku dającego kredyt i dlatego wystąpiła po jego stronie zwłoka w rozumieniu art. 476 k.c. Zachowanie pozwanego rodzi jego odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 471 k.c.

Wyrok SN z dnia 24 maja 2012 r., II CSK 429/11

Standard: 18638 (pełna treść orzeczenia)