Rozstrzyganie o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu stosownie do wyniku procesu

Pełnomocnik z urzędu działający za stronę, której przysługuje uprawnienie do uzyskania od przeciwnika kosztów postępowania, powinien uzyskać należne mu wynagrodzenie przede wszystkim od strony, którą reprezentował, gdyż zasądzone na jej rzecz koszty mają obejmować także wynagrodzenie pełnomocnika, a ten może je pobrać z kwoty zasądzonej na rzecz strony z pierwszeństwem przed nią (art. art. 122 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.).

Obowiązek pokrycia przez Skarb Państwa wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu powstaje dopiero wtedy, gdy egzekucja kosztów nieopłaconej pomocy prawnej zasądzonych od przeciwnika na rzecz strony, dla której ustanowiono pełnomocnika z urzędu, okazała się bezskuteczna (art. 122 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.) oraz wtedy, gdy to strona reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu przegrała sprawę i została obciążona kosztami procesu lub – z innej przyczyny – nie było podstaw do obciążenia tymi kosztami innego podmiotu.

W sprawie cywilnej, w której kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego z urzędu, sąd przyznaje pełnomocnikowi wynagrodzenie za zastępstwo ze środków budżetowych Skarbu Państwa po wykazaniu bezskuteczności ich egzekucji od osoby zobowiązanej do ich pokrycia (§ 6 rozporządzeń o ponoszeniu kosztów nieopłaconej pomocy świadczonej z urzędu).

Wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną z urzędu staje się składnikiem kosztów postępowania (art. 98 § 2 i 3 k.p.c.), gdy zostaje zasądzone na podstawie przepisów określających zasady ich rozliczania od przeciwnika na rzecz strony, dla której adwokat lub radca prawny został ustanowiony.

Uchwała SN z dnia 16 października 2024 r., III CZP 14/24

Standard: 84278 (pełna treść orzeczenia)

Rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu uzależnione jest od tego, czy strona zastępowana przez tego pełnomocnika proces wygrała, czy przegrała. Jeżeli wygrała, wówczas wynagrodzenie pełnomocnika oraz poniesione przez niego wydatki są zasądzane w ramach zwrotu kosztów procesu – na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. – od strony przegrywającej proces na rzecz strony wygrywającej (zob. uchwały SN: z 1 marca 1989 r., III CZP 12/89; z 10 sierpnia 1990 r., III CZP 40/90, zob. też postanowienia SN: z 8 września 1982 r., I CZ 83/82; z 15 lutego 2018 r., V CSK 324/17; z 8 sierpnia 2019 r., III CSK 329/18). W takim wypadku podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia adwokata ustanowionego z urzędu są przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

Natomiast w razie przegrania sprawy przez stronę, którą zastępował pełnomocnik z urzędu, sąd przyznaje wynagrodzenie pełnomocnikowi od Skarbu Państwa (postanowienia SN: z 9 grudnia 2010 r., III CZ 56/10; z 8 sierpnia 2019 r., III CSK 329/18). Koszty od Skarbu Państwa przysługują bowiem pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu tylko w razie, gdy nie ma podstaw do obciążenia nimi strony przeciwnej (wyrok SN z 12 grudnia 2006 r., II CSK 280/06). Wysokość tego wynagrodzenia oraz zasady jego przyznawania regulują w takiej sytuacji przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 18 ze zm.).

Postanowienie SN z dnia 21 lutego 2023 r., II CSKP 676/22

Standard: 70194 (pełna treść orzeczenia)