Zobowiązanie dotychczasowego obrońcy z wyboru do dalszego pełnienia obowiązków (art. 378 § 3 k.p.k.)

Przepis art. 378 § 3 k.p.k. w brzmieniu nadanym mu ustawą z dnia 9 maja 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2007 r. Nr 99, poz. 664) nie pozostawia jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych, co do dopuszczalności zobowiązania odwołanego przez oskarżonego obrońcy z wyboru do pełnienia swoich obowiązków do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę.

Powołanie już przez oskarżonego nowego obrońcy z wyboru nie wyklucza samo przez się możliwości stosowania unormowania z art. 378 § 3 k.p.k. Pozostawałoby to też w sprzeczności z istotą regulacji, która zapewniając oskarżonemu prawo do korzystania z obrońcy ma na celu zapobieganie zakłócaniu prawidłowego toku postępowania na rozprawie, w której udział obrońcy jest obowiązkowy. Stąd też negatywnej przesłanki dopuszczalności zobowiązania dotychczasowego obrońcy do pełnienia obowiązków nie stanowi samo udzielenie pełnomocnictwa nowemu obrońcy, ale faktyczne podjęcie przez niego obrony oskarżonego, wiążące się z udziałem obrońcy w rozprawie.

Zabezpieczanie w taki sposób formalnej obrony oskarżonego korzystającego z pomocy obrońcy z wyboru nie ogranicza go w realizowaniu gwarantowanego mu w przepisie art. 6 k.p.k. prawa do obrony w ujęciu materialnym. Kryterium warunkującym zobowiązanie dotychczasowego obrońcy z wyboru do dalszego pełnienia obowiązków jest bowiem ustalenie przez sąd, że nie pociągnie to za sobą uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony.

Dopuszczalność stosowania rozwiązania przewidzianego w art. 378 § 3 k.p.k., także do oskarżonego korzystającego z pomocy obrońcy z wyboru sprawia, iż wadliwość procesu decyzyjnego określonego w tym przepisie nie może być odczytywana w kategoriach uchybienia przybierającego postać bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k., lecz rażącego naruszenia przepisów postępowania, które wymaga wykazania możliwości istotnego wpływu na treść orzeczenia.

Postanowienie SN z dnia 26 sierpnia 2010 r., V KK 335/09

Standard: 17576 (pełna treść orzeczenia)

Zobowiązanie obrońcy do dalszego pełnienia swych obowiązków w trybie art. 378 § 3 k.p.k. może odnosić się jedynie do pełnomocnika odwołanego w trybie §2 tego przepisu, a więc ustanowionego wcześniej z urzędu (vide: J. Grajewski, L.K. Paprzycki, M. Płachta, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze, 2003, Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz pod red. P. Hofmańskiego C.H. Beck 2004 czy T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze, 2003, wyd. III).

Sąd Okręgowy nie miał uprawnień do tego, aby zobowiązywać obrońcę z wyboru do dalszego pełnienia swych obowiązków. Tym samym, wraz z wypowiedzeniem pełnomocnictwa, oskarżony pozbawiony został pomocy obrońcy, którego w tym momencie sąd nie mógł skutecznie ustanowić (ani przedłużyć trwania obrony). Jednocześnie, oskarżony znajdował się w sytuacji opisanej w art. 80 k.p.k., kiedy to obecność na rozprawie obrońcy była obowiązkowa. W takiej konfiguracji procesowej, stwierdzić należy, że postępowanie przed sądem okręgowym dotknięte byłoby bezwzględną przyczyną odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k., gdyż w rozprawie z 17 grudnia 2004 r. nie brał udziału obrońca, którego obecność na podstawie art. 80 k.p.k. była obowiązkowa.

W pełni prawidłowo sąd odwoławczy przyjął jednak, że w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uchylenia wyroku sądu okręgowego. Fakty procesowe, a w szczególności rozwój wydarzeń po owym „wypowiedzeniu” obrony, świadczą dobitnie, iż czynność ta była całkowicie pozorna i miała jedynie na celu doprowadzenie do nieuzasadnionego przedłużenia trwania procesu. Jako zaś taka, czynność ta nie mogła wywołać przewidzianych w ustawie skutków. Po stronie oskarżonego nie było bowiem ani woli faktycznego wypowiedzenia obrony, ani nie doszło do istotnego zróżnicowania poglądów, pomiędzy nim a jego obrońcą. Dobitnie świadczy o tym to, że ten sam obrońca, nieomal niezwłocznie po zapadnięciu wyroku przed sądem I- instancji, ponownie przedłożył pełnomocnictwo upoważniające go do dalszej obrony oskarżonego. Co więcej, prezentowana linia obrony była realizowana konsekwentnie, o czym świadczy tożsamość zarzutów podnoszonych w skargach apelacyjnej i kasacyjnej.

Postanowienie SN z dnia 5 maja 2006 r., V KK 387/05

Standard: 78454 (pełna treść orzeczenia)