Wyrok z dnia 2000-05-30 sygn. IV CKN 898/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 898/00

Wyrok z dnia 30 maja 2000 r.

Oświadczenie woli wyrażone w formie aktu notarialnego może być złożone drugiej stronie przez doręczenie jej pisma zawiadamiającego o istotnej treści i o formie tego oświadczenia.

Przewodniczący: Sędzia SN Maria Grzelka (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Krzysztof Kołakowski, Barbara Myszka

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2000 r. na rozprawie sprawy z powództwa Krystyny F. i Andrzeja F. przeciwko Teresie K.-M. o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 maja 1999 r.,

oddalił kasację; zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Koszalinie na rzecz adwokata Romana M. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w Gdańsku kwotę 1500 zł tytułem kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem reformatoryjnym Sąd Apelacyjny w Gdańsku, uwzględniając apelację powodów od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 28 października 1998 r., zobowiązał pozwaną do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na powodów prawa użytkowania wieczystego i prawa własności odnośnie do nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Szczecinku. Sąd Apelacyjny uznał, że powodowie odstąpili od umowy sprzedaży wymienionej nieruchomości, w wyniku czego po stronie pozwanej, jako kupującej, powstał obowiązek zwrotnego przeniesienia na powodów nabytych praw. W związku z tym roszczenie powodów o zobowiązanie pozwanej do złożenia odpowiedniego oświadczenia woli znajdowało uzasadnienie w treści przepisów art. 491 § 1 i art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, oświadczenie woli powodów o odstąpieniu od umowy zostało złożone przez wysłanie do pozwanej listu poleconego zawierającego wypis aktu notarialnego, obejmującego oświadczenie powodów o odstąpieniu od umowy, a także przez doręczenie pozwanej odpisu apelacji, zawierającej twierdzenie, że w dniu 28 listopada 1998 r. powodowie złożyli w formie aktu notarialnego przed notariuszem Bernardem K. prowadzącym Kancelarię Notarialną w W. oświadczenie, że odstępują od umowy sprzedaży zawartej z pozwaną w dniu 31 grudnia 1996 r.

W kasacji pozwana zarzuciła powyższemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego - przepisu art. 61 k.c. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i wnosiła o uchylenie tego wyroku oraz przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania lub o zmianę wyroku i oddalenie apelacji powodów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Odstąpienia od umowy dokonuje się przez oświadczenie woli adresowane do drugiej strony. Oświadczenie to - stosownie do przepisu art. 61 k.c. - uważa się za złożone z chwilą, gdy doszło do drugiej strony w taki sposób, że mogła ona zapoznać się z jego treścią.

Wysłanie listu zawierającego oświadczenie o odstąpieniu od umowy nie gwarantuje tego, że adresat list rzeczywiście otrzyma ani, tym bardziej, że adresat będzie mógł zapoznać się z jego treścią. Wobec tego sarno wysłanie listu nie spełnia wymogu dojścia oświadczenia do drugiej strony ani wymogu możności zapoznania się z treścią oświadczenia. Rację ma więc skarżąca, zarzucając błędną wykładnię art. 61 k.c., polegającą na przyjęciu, że oświadczenie woli powodów o odstąpieniu od umowy zostało złożone pozwanej przez nadanie listu poleconego zawierającego to oświadczenie. Zasadność powyższego zarzutu nie mogła jednak doprowadzić do uwzględnienia kasacji w sytuacji, gdy nie znajdował usprawiedliwienia drugi zarzut, odnoszący się do doręczenia pozwanej pisma procesowego z informacją o oświadczeniu woli powodów.

Wbrew stanowisku skarżącej, nie ma podstaw do wymagania, aby dla osiągnięcia skutku złożenia oświadczenia woli wyrażonego w formie aktu notarialnego, konieczne było doręczenie drugiej osobie wypisu aktu notarialnego. Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują formy, w jakiej powinno być skierowane do adresata oświadczenie woli wyrażone w określonej formie, w szczególności, nie przewidują, aby w przypadku aktu notarialnego należało doręczać adresatowi wypis aktu notarialnego. Wymaganie to nie daje się też wyprowadzić w drodze wykładni z art. 61 k.c. Wprawdzie przepis ten przewiduje, że do adresata dojść ma oświadczenie, a nie informacja na temat tego oświadczenia woli, co mogłoby prima facie prowadzić do wniosku, że w przypadku aktu notarialnego uzewnętrznieniem oświadczenia woli jest tylko wypis aktu notarialnego jako swego rodzaju ucieleśnienie tego oświadczenia, to jednak bliższa analiza przepisu art. 61 k.c. oraz względy praktyczne, nie nasuwające zastrzeżeń z punktu widzenia pewności obrotu, pozwalają na wniosek mniej rygorystyczny.

Przepis art. 61 k.c. kładzie nacisk na okoliczność dojścia do adresata oświadczenia woli oraz na możność zapoznania się adresata z treścią oświadczenia. Jednocześnie przepis ten posługuje się określeniem "w taki sposób", co oznacza każdy skuteczny sposób. Stwarza to podstawy do przyjęcia, że skuteczności oświadczenia woli ustawodawca upatruje jedynie w możności przyjęcia do wiadomości przez adresata treści tego oświadczenia, a nie w jednoczesnej możności przekonania się adresata o prawdziwości zdarzenia objętego tą wiadomością. I chociaż forma złożenia oświadczenia woli musi być zaliczona do istotnych elementów tego zdarzenia prawnego, w związku z czym przewidziane w art. 61 k.c. zapoznanie się z treścią oświadczenia woli powinno obejmować w przypadku aktu notarialnego także przyjęcie do wiadomości, że oświadczenie zostało wyrażone w tej formie, to jednak nie oznacza to, że o formie aktu notarialnego adresat oświadczenia woli ma możność dowiedzenia się tylko przez dotarcie do niego wypisu aktu notarialnego. Możność tak rozumianego zapoznania się z oświadczeniem woli adresat ma zapewnioną także w razie dojścia do niego pisma zawierającego zawiadomienie o fakcie złożenia oświadczenia woli w formie aktu notarialnego. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 20 lutego 1967 r., III CZP 88/66 (OSNCP 1967, nr 12, poz. 210), w której stwierdził, że zasada pewności obrotu nie ucierpi na tym, że adresatowi nie zostanie doręczony wypis aktu notarialnego, skoro osoba notariusza stanowi gwarancję pewności tego, iż oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy zostało złożone i że posiada ono określoną treść.

W sprawie, której dotyczy rozpoznawana kasacja, nie było sporne, że po wydaniu wyroku przez Sąd Wojewódzki w Koszalinie powodowie złożyli przed notariuszem Bernardem K. oświadczenie w formie aktu notarialnego o odstąpieniu od zawartej z pozwaną umowy sprzedaży oraz że powołali się na to zdarzenie w swojej apelacji, opisując je szczegółowo z uwzględnieniem daty, miejsca i treści. Nie było też sporne, że odpis apelacji został pozwanej doręczony.

Trafnie Sąd Apelacyjny uznał zatem, że oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy z pozwaną zostało w tej sytuacji złożone przez doręczenie pozwanej odpisu apelacji. Z tego względu zarzut dotyczący błędnej wykładni art. 61 k.c. nie mógł być uwzględniony.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 393[12] k.p.c., oddalił kasację.

O kosztach nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym Sąd Najwyższy orzekł, mając na względzie zasady i stawki przewidziane w przepisach § 7, pkt 6, § 15 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.).

OSNC 2000 r., Nr 12, poz. 224