Wyrok z dnia 1999-11-26 sygn. III CKN 467/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 467/98

Wyrok z dnia 26 listopada 1999 r.

Okoliczność, że dla właściciela nieruchomości władnącej potrzebny jest przejazd drogą konieczną, do innych nieruchomości, na których nie ma budynków gospodarskich, nie wyklucza zniesienia służebności drogi koniecznej na podstawie art. 295 k.c.

Przewodniczący: Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski

Sędziowie SN: Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca), Jacek Gudowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Krystyny P. przeciwko Janowi O., Danucie O., Janinie S., Adamowi S., Edmundowi S. i Zygmuntowi S. o zniesienie służebności, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Tarnobrzegu z dnia 26 czerwca 1997 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Tarnobrzegu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Krystyna P. wystąpiła z powództwem o zniesienie służebności drogi koniecznej ustanowionej na jej nieruchomości na rzecz nieruchomości pozwanych Jana i Danuty O. oraz Bogusława i Marianny S. Twierdziła, że służebność stała się dla niej szczególni uciążliwa, zaś dla nieruchomości władnących utraciła znaczenie. Pozwani przejeżdżając drogą niszczą płoty i bramę wjazdową. Nie zamykając bramy powodują, że drób powódki wchodzi w pole i niszczy plony sąsiadów. Od wstrząsów wywoływanych przejeżdżaniem popękał budynek gospodarczy powódki. Nieruchomości władnące nie wymagają drogi koniecznej, bo pobliska droga publiczna oznaczona numerem 502 została poszerzona i utwardzona, podobnie ulepszona została droga nr 368 i w ten sposób obie nieruchomości władnące mają swobodny dostęp do drogi publicznej.

Wszyscy pozwani przekazali swoje gospodarstwa innym osobom, które mają swobodny dostęp do gruntów rolnych i leśnych przez drogę publiczną i przez własne nieruchomości. Jako podstawę prawną żądania powódka wskazała przepisy art. 294 i 295 k.c.

Sąd Rejonowy w Stalowej Woli wyrokiem z dnia 9 grudnia 1996 r. oddalił powództwo, czyniąc następujące ustalenia. Służebność drogi koniecznej ustanowiona została dla nieruchomości pozwanych Jana i Danuty O., oznaczonej w ewidencji nr 429. Droga nr 502 usytuowana jest w głębokim wąwozie i jest na niektórych odcinkach nieprzejezdna nawet dla zaprzęgu konnego, a ulepszenia jej dokonano tylko na początkowym odcinku od szosy. Droga Nr 368 na odcinku od ogrodzenia powódki do łąki Jana O. również jest nieprzejezdna ze względu na duży spadek podłużny (pochylenie) i gliniaste podłoże. Utrudnione jest nawet przechodzenie przez nią. W okresie zimowo- wiosennym 1995 r. wystąpiły liczne uszkodzenia nawierzchni drogi i droga nr 502 w lipcu 1996 r. stała się nieprzejezdna z powodu licznych głębokich wyrw, powstałych w wąwozie. Brama zamykająca wjazd z drogi koniecznej nie jest uszkodzona, natomiast wyszczerbiony został jeden słupek, do którego jest ona umocowana.

Budynek gospodarczy powódki ma liczne pęknięcia na wszystkich ścianach, nie tylko od drogi koniecznej, do której bezpośrednio przylega. Pęknięcia ścian nie są spowodowane ruchem pojazdów na drodze koniecznej, lecz są skutkiem słabej jakości surowca, z którego budynek został wybudowany, błędu konstrukcyjnego budowli i wahań poziomu wód gruntowych, które wpływają na nośność podłoża. Pozwani S. przenieśli własność gospodarstwa rolnego na syna, który zamieszkuje razem z nimi, a pozwani O. w 1993 r. wydzierżawili swoje gospodarstwo.

W ocenie Sądu Rejonowego służebność nie stała się szczególnie uciążliwa dla powódki ani nie straciła wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnących.

Wyrok Sądu Rejonowego powódka zaskarżyła apelacją, którą Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu wyrokiem z dnia 26 czerwca 1997 r. oddalił. Sąd Wojewódzki podzielił i przyjął za własne ustalenia Sądu Rejonowego co do braku przesłanek do zniesienia służebności z art. 294 i 295 k.c. Stwierdził, że zarzuty apelacji sprowadzają się do wytaczania argumentów przeciwko przyjęciu braku odpowiedniego dostępu nieruchomości władnących do drogi publicznej, a taki brak dostępu nie był przyczyną ustanowienia służebności. Przyczyną ustanowienia służebności, o którą chodzi w sprawie, było ustalenie potrzeb gospodarczych w zakresie dostępu nieruchomości władnących, nie do drogi publicznej ani do budynków gospodarczych, o czym mowa w art. 145 k.c., lecz w zakresie dostępu tych nieruchomości do innych działek pozwanych położonych dalej na polach. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego wykazanie, że służebność utraciła wszelkie znaczenie, powinno się sprowadzać do wykazania zmiany stosunków gospodarczych, które były brane pod uwagę jako podstawa ustanowienia służebności, a tego apelacja w ogóle nie dotyka.

W kasacji od wyroku Sądu Wojewódzkiego powódka zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 294 i 295 k.c. dotyczących przesłanek zniesienia służebności.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przesłanką zniesienia służebności gruntowej na podstawie art. 295 k.c. jest utrata wszelkiego znaczenia służebności dla nieruchomości władnącej. Przy ocenie, czy przesłanka ta zachodzi, zbędne jest rozważanie motywów orzeczenia ustanawiającego służebność drogi koniecznej. Znaczenie służebności drogi koniecznej określa bowiem treść art. 145 § 1 k.c. Stosownie do tego przepisu, droga konieczna zapewniać ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarczych. Oznacza to, że droga konieczna traci wszelkie znaczenie dla nieruchomości władnącej, jeżeli nie jest przydatna dla jej dostępu do drogi publicznej ani do budynków gospodarskich. Z istoty tej służebności wynika, że nie służy ona ułatwianiu komunikacji między nieruchomością władnącą, a dalszymi nieruchomościami.

Dlatego okoliczność, że dla właściciela nieruchomości władnącej przydatny jest przejazd drogą konieczną do innych nieruchomości, na których nie ma budynków gospodarskich, nie przeszkadza zniesieniu tej służebności na podstawie art. 295 k.c.

Z licznych szkiców i wyrysów map wynika, że nieruchomości władnące oznaczone numerami 569 i 429 przylegają do drogi publicznej nr 502 na odcinku znajdującym się w pobliżu szosy. Ustalenia Sądu pierwszej instancji, które Sąd Wojewódzki przyjął za własne, wskazują na to, że początkowy odcinek drogi nr 502, przy szosie, został ulepszony, zaś droga nr 368, do której prowadzi droga konieczna, jest i tak trudno przejezdna. Sąd drugiej instancji w ogóle nie rozważał argumentów apelacji, że sporna służebność nie jest przydatna dla dostępu nieruchomości władnących do drogi publicznej, błędnie przyjmując, iż dla skuteczności roszczenia z art. 295 k.c. powódka powinna także wykazać nieprzydatność służebności w zakresie dostępu nieruchomości władnących do innych działek pozwanych, położonych dalej na polach.

Zarzut naruszenia art. 295 k.c. jest więc zasadny, co powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku, mimo że drugi zarzut kasacji naruszenia art. 294 k.c. uznać trzeba za chybiony. Przepis art. 294 k.c. jest odrębną od art. 295 k.c. podstawą zniesienia służebności. Przepis ten określa dwie przesłanki niezbędne do jego zastosowania. Zachodzić musi zmiana stosunków, wskutek której służebność stała się dla właściciela nieruchomości obciążonej szczególnie uciążliwa, oraz brak konieczności dalszego istnienia służebności do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Wbrew twierdzeniom kasacji, powódka nie wykazała pierwszej z tych dwóch przesłanek.

Z powyższych względów, na mocy art. 393[13] k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

OSNC 2000 r., Nr 5, poz. 102