Postanowienie z dnia 1999-10-19 sygn. III CZ 115/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZ 115/99

Postanowienie z dnia 19 października 1999 r.

Udzielenie pełnomocnictwa procesowego do "zastępstwa" w konkretnej sprawie, bez ograniczania zakresu pełnomocnictwa, oznacza umocowanie pełnomocnika do podejmowania wszystkich łączących się z tą sprawą czynności procesowych, a więc także do sporządzenia i wniesienia kasacji.

Przewodniczący: Prezes SN Tadeusz Ereciński

Sędziowie SN: Bronisław Czech, Jacek Gudowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 października 1999 r. sprawy z powództwa Richarda W. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A., Inspektoratowi w Ł. o zapłatę, na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 lipca 1999 r.,

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Wytaczając powództwo pełnomocnik powoda Richarda W. adwokat Zbigniew C. przedłożył pełnomocnictwo procesowe z dnia 25 lipca 1995 r., w którym powód udzielił mu pełnomocnictwa "w sprawie o odszkodowanie przed Sądem Rejonowym w Łańcucie oraz w instancjach właściwych w tej sprawie, jak i w postępowaniu egzekucyjnym". Na blankiecie pełnomocnictwa nadpisano w stosownym miejscu wyrazy "Sądem Wojewódzkim", w związku z czym ostateczny tekst określający zakres umocowania miał brzmienie: "w sprawie o odszkodowanie przed Sądem Rejonowym w Łańcucie, Sądem Wojewódzkim oraz w instancjach właściwych w tej sprawie, jak i w postępowaniu egzekucyjnym".

Zarządzeniem z dnia 14 lipca 1999 r. Przewodniczący w Sądzie Apelacyjnym w Rzeszowie, w związku z wniesioną przez pełnomocnika powoda kasacją, wezwał go do "przedłożenia pełnomocnictwa do wniesienia kasacji - w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem odrzucenia kasacji".

W piśmie z dnia 21 lipca 1999 r. pełnomocnik powoda wyjaśnił, że złożone do akt sprawy pełnomocnictwo obejmuje "prowadzenie sprawy przed Sądem Wojewódzkim oraz instancjach właściwych, ergo także w postępowaniu kasacyjnym".

Postanowieniem z dnia 27 lipca 1999 r. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie kasację powoda odrzucił. Zdaniem Sądu drugiej instancji pełnomocnictwo udzielone przez powoda legitymuje jego pełnomocnika tylko do "zastępowania" przed sądami, także przed Sądem Najwyższym, nie obejmuje natomiast umocowania do sporządzenia i wniesienia kasacji. Skoro zatem pełnomocnik powoda nie uzupełnił wytkniętego braku w wyznaczonym terminie, przeto - zdaniem Sądu Apelacyjnego kasacja podlega odrzuceniu.

Pełnomocnik powoda zakwestionował w zażaleniu stanowisko Sądu drugiej instancji i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 86 k.p.c. strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników, przy czym przez "działanie przed sądem" rozumie się podejmowanie wszystkich czynności procesowych, a więc niekoniecznie podejmowanych bezpośrednio przed obliczem sądu (podczas rozprawy lub posiedzenia jawnego), lecz także wykonywanie innych działań prawnych związanych z procesem, chyba że ich podjęcie wymaga osobistego udziału mocodawcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1992 r., III CZP 112/92, OSNCP 1993, nr 5, poz. 75). W języku praktyki sądowej "działanie przed sądem" w imieniu mocodawcy określa się często jako "prowadzenie spraw", "zastępowanie" lub "reprezentowanie".

Z kolei z art. 88 k.p.c. wynika, że pełnomocnictwo może być albo procesowe - bądź to ogólne, bądź do prowadzenia poszczególnych spraw - albo do niektórych tylko (poszczególnych) czynności procesowych. Przez pełnomocnictwo ogólne należy rozumieć umocowanie pełnomocnika do prowadzenia w imieniu mocodawcy wszelkich spraw toczących się z jego udziałem, natomiast przez pełnomocnictwo szczególne - umocowanie do prowadzenia konkretnych spraw, wymienionych (opisanych) w treści pełnomocnictwa. Jeżeli zaś chodzi o pełnomocnictwo do niektórych czynności procesowych, to upoważnia ono do dokonania przez pełnomocnika tylko konkretnej, oznaczonej - jednej lub wielu - czynności procesowej.

Szczegółowy zakres uprawnień pełnomocnika procesowego, ustanowionego pełnomocnictwem ogólnym lub szczególnym, został określony w art. 91 k.p.c. Przyjmuje się powszechnie, że zmiana zakresu umocowania (rozszerzenie lub ograniczenie) jest dopuszczalna, ale wymaga wyraźnego zaznaczenia w treści pełnomocnictwa, wymieniony przepis nie wyklucza bowiem możliwości ograniczenia zasięgu pełnomocnictwa procesowego w zakresie przedmiotowym lub czasowym, np. tylko do jednej instancji, do zastępstwa w oznaczonym czasie, ewentualnie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych podejmowanych w konkretnym sądzie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1998 r., III CZ 133/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 86).

Z treści pełnomocnictwa procesowego udzielonego przez Richarda W. adwokatowi Zbigniewowi C. wynika, że został on umocowany "do zastępstwa w sprawie o odszkodowanie przed Sądem Rejonowym w Łańcucie, Sądem Wojewódzkim oraz w instancjach właściwych w tej sprawie, jak i w postępowaniu egzekucyjnym". Powstaje zatem pytanie, co oznacza zwrot "do zastępstwa"; czy ograniczenie zakresu pełnomocnictwa tylko do "występowania" przed sądami, także przed Sądem Najwyższym, w znaczeniu "stawania" przed sądami - jak przyjął w zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny, czy też do "prowadzenia sprawy" w sądach, we wszystkich instancjach - jak dowodzi w zażaleniu pełnomocnik powoda.

Odpowiadając na to pytanie, należy przede wszystkim odwołać się znaczenia (definicji realnoznaczeniowej) czasownika "zastąpić, zastępować", która jest jasna; zastępować, to "zajmować czyjeś miejsce, obejmować czyjeś funkcje, robić co zamiast kogo innego, wyręczać kogo w czym, reprezentować" (por. "Słownik języka polskiego" pod red. W. Doroszewskiego, t. X, Warszawa 1968, s. 789 i 791). W świetle tej definicji zwężanie pola semantycznego słowa "zastępować" tylko do "występowania" (przed sądami) jest całkowicie nieuzasadnione. Występowanie przed sądem bowiem, w znaczeniu "stawanie, pojawianie się na posiedzeniu lub na rozprawie", to tylko jedna z czynności wykonywanych przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy, a więc jedna z form "zastępowania" go.

Dokonawszy analizy językowej, należy jeszcze rozważyć, czy język prawny nie wprowadza tutaj jakichś korekt, a więc, czy nie przesuwa znaczenia pojęcia "zastępować" poza wskazaną definicję. Odpowiedzi dostarcza tekst kodeksu postępowania cywilnego, który w kilku miejscach używa czasownika "zastępować" (w formie "zastępowanie", "zastępuje") w odniesieniu do pełnomocnika (adwokata i radcy prawnego) lub kuratora, zawsze w znaczeniu, jakie wyżej przedstawiono (art. 95, 119 § 2, art. 161, 510 § 2 i art. 928). Jest także charakterystyczne, że kodeks postępowania cywilnego z 1930 r. pojęciem "zastępstwo stron" obejmował całokształt działań pełnomocnika, a nie tylko "występowanie" przed sądem (tytuł działu VI: "Zastępstwo stron przez pełnomocników", art. 84 - 97). W tym samym znaczeniu używały pojęcia "zastępstwo" np. uchwała Rady Ministrów z dnia 28 sierpnia 1919 r. w przedmiocie ustroju i czynności Prokuratorii Generalnej (Dz. U. Nr 75, poz. 433 ze zm.) oraz dekret z dnia 2 czerwca 1954 r. o zastępstwie sądowym władz, urzędów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 25, poz. 93).

Tak więc podjęta przez Sąd Apelacyjny, spotykana także w piśmiennictwie prawniczym, próba utożsamienie pojęcia "zastępowanie" z pojęciem "występowanie prze sądem", a następnie przeciwstawienia go innym czynnościom procesowym pełnomocnika, w tym wypadku "wniesieniu kasacji", nie może być uznana za prawidłową. W konsekwencji, po uznaniu, że udzielenie pełnomocnictwa procesowego do zastępstwa w konkretnej sprawie we wszystkich instancjach, bez ograniczania zakresu pełnomocnictwa, oznacza umocowanie pełnomocnika do podejmowania wszystkich łączących się z tą sprawą czynności procesowych, a więc także do sporządzenia i wniesienia kasacji, Sąd Najwyższy zaskarżone postanowienie uchylił (art. 393[18] k.p.c.).

OSNC 2000 r., Nr 4, poz. 80