Wyrok z dnia 1997-10-10 sygn. III CKN 202/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 202/97

Wyrok z dnia 10 października 1997 r.

1. Niewykonanie zobowiązania samo przez się nie może być uznane za działanie bezprawne w rozumieniu art. 415 k.c.

2. Artykuł 357¹ k.c. nie uprawnia kredytobiorcy do żądania nakazania udzielenia mu nowego kredytu.

Przewodniczący: sędzia SN G. Filcek.

Sędziowie SN: T. Domińczyk, K. Zawada (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 października 1997 r. na rozprawie sprawy z powództwa Józefa Ż. przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w L. i Bankowi Zachodniemu SA - Oddziałowi w C. o oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania i zapłatę na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 marca 1997 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację i zasądził tytułem kosztów procesu w instancji kasacyjnej od powoda na rzecz Banku Spółdzielczego w L. 800 zł, a na rzecz Banku Zachodniego SA - Oddział w C. 1 000 zł.

Uzasadnienie:

Józef Ż. w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w L. i Bankowi Rozwoju Rolnictwa SA - Oddział w C. wniósł o zmianę sposobu oznaczenia zobowiązań z zawartych z tymi bankami umów kredytowych, przez wstrzymanie postępowań egzekucyjnych i zawieszenie wszelkich płatności wobec budżetu i instytucji państwowych; ostatecznie zaś swoje żądanie w tym zakresie sprecyzował w ten sposób, że wniósł o nakazanie udzielenia mu dalszych kredytów. Ponadto zażądał zasądzenia od pozwanych kwoty 150 000 zł (po denominacji) tytułem zadośćuczynienia za poniesione straty moralne, społeczne i finansowe.

Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu wyrokiem z dnia 4 grudnia 1996 r. oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że powód w 1991 r. zawarł dwie umowy kredytowe z Bankiem Spółdzielczym w L. oraz jedną z Bankiem Rozwoju Rolnictwa SA - Oddział w C.; wszystkie zastrzegały odsetki według zmiennych stóp procentowych. Z uwagi na trudności, jakie powód napotykał w spłacie kredytów, umową nr 148²W z dnia 26 listopada 1992 r. dokonano ich restrukturyzacji, odraczając termin spłaty oraz ustalając odsetki według stałej stopy procentowej. Wobec niewywiązywania się powoda także ze zmodyfikowanych zobowiązań, banki podjęły działania zmierzające do egzekucji swych roszczeń. Starania powoda o udzielenie mu "kredytu naprawczego" przez Bank Spółdzielczy w L.P. i Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni w W. nie odniosły skutku, ponieważ powód nie spełniał stosownych przesłanek. Oddalając powództwo, Sąd Wojewódzki przyjął, że nie ma podstaw do nakazania pozwanym bankom udzielenia powodowi dalszych kredytów, jak też, iż powód nie wykazał powstania i wysokości szkody, której naprawienia dochodzi.

W apelacji powód zarzucił wyrokowi Sądu Wojewódzkiego w szczególności naruszenie art. 357¹ § 1 i 2 k.c., przez przyjęcie, że nie wystąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków pociągająca za sobą niemożność zwrotu kredytu, oraz art. 6 k.c., przez przyjęcie, że powód nie udowodnił powstania i wysokości szkody. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, oddalając zaskarżonym wyrokiem apelację powoda, uznał, że nie ma podstaw do zastosowania w sprawie art. 357¹ k.c. Powód zawarł umowy kredytowe w 1991 r. Mógł więc przewidzieć ewentualną zmianę stosunków, wynikającą z zachodzących wówczas przeobrażeń. Poza tym wysunięte przez powoda żądanie nakazania pozwanym udzielenia mu nowego kredytu nie mieści się wśród uprawnień, które przyznaje art. 357¹ k.c. Sąd Apelacyjny podzielił także stanowisko sądu pierwszej instancji o braku przesłanek do zasądzenia dochodzonego przez powoda odszkodowania.

Podstawę wniesionej przez powoda kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego stanowi zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., przez dowolne przyjęcie, że po zawarciu umów kredytowych nie nastąpiła nieprzewidziana przez powoda nadzwyczajna zmiana stosunków, oraz zarzut naruszenia art. 415 k.c., przez nieuwzględnienie, że pozwani, wskutek zawinionego nieudzielenia powodowi, wbrew ciążącemu na nich obowiązkowi, kredytu, wyrządzili mu szkodę w wysokości nie spłaconego dotychczasowego kredytu, odsetek za zwłokę, nie uiszczonych składek na ubezpieczenia rolnicze, zaległego podatku rolnego, utraconego zysku z hodowli.

Kasacja jest bezzasadna.

Stosownie do art. 393¹ pkt 2 k.p.c., kasację można oprzeć na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Podniesione przez powoda naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie oceny dowodów dotyczących przesłanek zastosowania art. 357¹ k.c. nie może być natomiast, choćby do naruszenia tego rzeczywiście doszło, uznane za mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jest bowiem oczywiste, że art. 357¹ k.c., nie mógłby, gdyby nawet w sprawie zachodziły przesłanki do jego zastosowania, uprawniać powoda do, będącego przedmiotem powództwa, żądania nakazania udzielenia mu nowego kredytu. Przepis ten pozwala sądowi jedynie na oznaczenie nowego sposobu wykonania zobowiązania lub nowej wysokości świadczenia albo orzec o rozwiązaniu umowy.

Należy zaznaczyć przy tym, że kwestionowana ocena dowodów w pełni odpowiada kryteriom przewidzianym w art. 233 § 1 k.p.c. Podobnie nie ma jakichkolwiek usprawiedliwionych podstaw zarzut naruszenia art. 415 k.c. Zasadą prawa cywilnego jest swoboda umów, przejawiająca się, między innymi, w swobodzie decyzji, czy i z kim zawrzeć umowę (art. 353¹ k.c.). Sytuacje, w których dana osoba jest zobowiązana do zawarcia określonej umowy z inną osobą są stosunkowo nieliczne, i najczęściej źródłem takiego zobowiązania jest również zawarta wcześniej umowa (por. np. art. 389 k.c.). Powód nie wykazał, na podstawie jakich zdarzeń i na jakich zasadach pozwane banki miały być zobowiązane do zawarcia z nim nowych umów kredytowych. Nie można zatem przyjąć istnienia po ich stronie takiego zobowiązania.

Skoro pozwane banki nie były w ogóle zobowiązane do udzielenia powodowi kredytu, to tym samym nie mogły się one dopuścić czynu niedozwolonego, na który powołuje się powód. Należy przy tym dodać, że jeżeliby nawet po stronie pozwanych banków takie zobowiązanie istniało i nie wywiązałyby się one z niego, samo to jeszcze nie wystarczałoby do przypisania im popełnienia czynu niedozwolonego w rozumieniu art. 415 k.c. Czyn niedozwolony, w znaczeniu art. 415 k.c., może bowiem - jak się przyjmuje - mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawca szkody naruszył obowiązek powszechny, ciążący na każdym. Niewykonanie zatem zobowiązania samo przez się nie może być uznane za działanie bezprawne w rozumieniu art. 415 k.c. Taka jego kwalifikacja jest uzasadniona tylko wtedy, gdy jednocześnie następuje naruszenie obowiązku powszechnego, ciążącego na każdym.

Z przytoczonych powodów kasację należało oddalić (art. 393¹² k.p.c.). O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy rozstrzygnął stosownie do art. 98 i 108 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 i 2 oraz § 18 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości (Dz. U. Nr 48, poz. 220 ze zm.).

OSNC 1998 r., Nr 3, poz. 42