Uchwała z dnia 1997-04-22 sygn. III CZP 14/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 14/97

Uchwała z dnia 22 kwietnia 1997 r.

Przewodniczący: sędzia SN M. Sychowicz (sprawozdawca).

Sędziowie: SN Z. Świeboda, SA H. Szachułowicz.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej W. Bryndy, w sprawie z powództwa Waldemara S. przeciwko Polskiemu Górnictwu Naftowemu i Gazownictwu - SA - Oddział w T. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 22 kwietnia 1997 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Toruniu, postanowieniem z dnia 12 lutego 1997 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 k.p.c.:

"Czy podatek VAT poniesiony przez poszkodowanego będącego płatnikiem tego podatku stanowi element szkody w świetle art. 361 § 2 k.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku VAT na skutek zniszczenia rzeczy, ustalone według ceny rzeczy, nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w tej cenie, w zakresie, w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu rzeczy.

Uzasadnienie:

Podczas przeglądu samochodu powoda wykonanego przez stację diagnostyczną pozwanego uległy zniszczeniu dwie opony. Pozwany uznał swoją odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę i zapłacił powodowi jako odszkodowanie cenę zakupu nowych opon, wynikającą z faktury przedstawionej przez powoda - 3 149,99 zł, pomniejszoną o uwzględniony w tej cenie podatek VAT w kwocie 568,03 zł. Powód wystąpił przeciwko pozwanemu o zasądzenie wymienionej kwoty 568,03 zł z odsetkami ustawowymi i Sąd Rejonowy w Toruniu wyrokiem z dnia 30 września 1996 r. uwzględnił powództwo. Rozpoznając apelację pozwanego od tego wyroku, powołującą się w szczególności na to, że powód jest podatnikiem podatku VAT i że przysługuje mu prawo obniżenia tego podatku o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu nowych opon, Sąd Wojewódzki w Toruniu powziął poważne wątpliwości ujęte w zagadnieniu prawnym przytoczonym w sentencji i zagadnienie to przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozpoznania.

Wbrew dosłownemu brzmieniu tego zagadnienia, poważne wątpliwości Sądu Wojewódzkiego w Toruniu budzi - co wynika z uzasadnienia postanowienia tego Sądu, którym zagadnienie zostało przedstawione Sądowi Najwyższemu - nieustalenie szkody doznanej przez powoda, ale ustalenie należnego mu odszkodowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Odszkodowanie powinno w zasadzie ściśle odpowiadać wysokości szkody; nie powinno być niższe od wysokości szkody, tak że nie rekompensuje całej szkody, ale i nie powinno być od niej wyższe i stanowić źródła bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego (czemu służy m.in. wyrównanie korzyści z uszczerbkiem - compensatio lucri cum damno). Gdy miernikiem wysokości szkody polegającej na zniszczeniu rzeczy jest jej cena (art. 363 § 2 k.c.), powstaje kwestia, co przez tę cenę należy rozumieć, jeżeli nabycie rzeczy jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług (VAT). Stosownie do art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach (jedn. tekst: Dz. U. z 1988 r. Nr 27, poz. 195 ze zm.), cena towaru lub usługi opodatkowanej podatkiem VAT obejmuje wielkość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą nabywca obowiązany jest zapłacić sprzedawcy za towar lub usługę wraz z kwotą należnego podatku VAT. Nabywca towaru opodatkowanego podatkiem VAT obowiązany jest zatem zapłacić zbywcy tak określoną należność, której elementem jest podatek VAT. Należność ta z punktu widzenia nabywcy stanowi cenę towaru (rzeczy).

Miernikiem wysokości szkody polegającej na zniszczeniu rzeczy jest więc tak określona jej cena. W sytuacji, gdy nabywca towaru jest podatnikiem podatku VAT, problem na tym jednak się nie kończy. Stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), podatnik podatku VAT ma prawo do obniżenia kwoty należnego podatku o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Skorzystanie przez podatnika z tego uprawnienia powoduje, że poniesiony przez niego wydatek na nabycie towaru w rzeczywistości odpowiada zapłaconej przez niego cenie nabycia tego towaru, pomniejszonej o podatek VAT mieszczący się w tej cenie. Ten to wydatek określa zatem rzeczywisty rozmiar szkody doznanej przez podatnika na skutek zniszczenia towaru (rzeczy). Wysokość odszkodowania mającego na celu naprawienie tej szkody powinna zatem odpowiadać cenie rzeczy, pomniejszonej o mieszczący się w niej podatek VAT. Tak ustalone odszkodowanie spełnia postulat odszkodowania odpowiadającego wysokości szkody.

Należy dodać, że skorzystanie przez podatnika podatku VAT z możliwości obniżenia kwoty należnego od niego podatku o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług jest jego prawem i zależy od dopełnienia przez podatnika warunków, które określają przepisy o podatku od towarów i usług. W sytuacji, gdy spełniając warunki do obniżenia kwoty należnego od niego podatku, z przysługującego mu prawa obniżenia podatku podatnik nie skorzysta, nie powinno to mieć wpływu na ustalenie należnego mu odszkodowania za szkodę poniesioną przez niego na skutek zniszczenia rzeczy, jeżeli nową taką rzecz nabył lub mógł albo może nabyć za cenę obejmującą podatek VAT. Obowiązkiem poszkodowanego jest mianowicie działanie zmierzające do ograniczenia rozmiarów szkody. Brak z jego strony takiego działania nie może zwiększać zakresu obowiązku odszkodowawczego osoby odpowiedzialnej do naprawienia szkody. Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1997 r., Nr 8, poz. 103