Compensatio lucri cum damno

Wprawdzie obowiązuje zasada compensatio lucri cum damno, ale przyrost wartości rzeczy w związku z jej naprawą nie zawsze prowadzi do obciążenia poszkodowanego obowiązkiem zwrotu nadwyżki wartości. Tego rodzaju sytuacja zachodzi np. w razie konieczności zastąpienia zniszczonych części uszkodzonej rzeczy nowymi, przy założeniu, że części wymienione były pełnowartościowe i kwalifikowały się do użytku przez długi jeszcze czas. Przyjmuje się też, że poszkodowany może żądać naprawienia szkody wyliczonej jako hipotetyczne koszty naprawienia uszkodzonej rzeczy, mimo że została ona zbyta jako nienaprawiona (zob. wyrok SN z 3 kwietnia 2019 r., II CSK 100/18 oraz postanowienie z 16 maja 2019 r., III CZP 86/18).

Wyrok SN z dnia 9 lutego 2024 r., II CSKP 1871/22

Standard: 81535 (pełna treść orzeczenia)

Compensatio lucri cum damno służy ustaleniu rozmiaru prawnie relewantnego uszczerbku i jego uwzględnienie stanowi obowiązek sądu wynikający wprost z art. 361 § 2 k.c.

Przy zastosowaniu zasady compensatio lucri cum damno w rachubę wchodzi uwzględnienie korzyści nie tylko polegających na powiększeniu majątku, lecz także tych, które zaoszczędzają poszkodowanemu wydatków, które z całą pewnością by poniósł, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, w tym również oszczędności w postaci uniknięcia konieczności płacenia m.in. podatku (wyrok SN z 5 marca 2009 r., III CSK 283/08).

Nie można przyjąć, że w świetle ogólnych zasad ustalenia rozmiaru szkody compensatio lucri cum damno jest jedyną możliwą podstawą uwzględnienia korzyści uzyskanych przez poszkodowanego. Według zasad dotyczących odszkodowania, poszkodowany nie może z tytułu naprawienia szkody uzyskać więcej niż wynosi sama szkoda. Odszkodowanie ze swej natury ma przywrócić równowagę w majątku poszkodowanego, nie powinno zatem prowadzić do uzyskania korzyści równoznacznych z bezpodstawnym wzbogaceniem (zob. np. wyrok SN z 16 grudnia 1999 r., II CKN 643/98). Prawidłowe ustalenie zakresu obowiązku naprawienia szkody wymaga uwzględnienia celu odszkodowania, którym jest wyrównanie szkodliwych dla poszkodowanego następstw zdarzenia zobowiązującego do wynagrodzenia szkody 

Wyrok SN z dnia 26 października 2023 r., II CSKP 1682/22

Standard: 81086 (pełna treść orzeczenia)

Warunkiem odwołania się do compensatio lucri cum damno jest uzyskanie przez poszkodowanego określonych korzyści majątkowych oraz - zgodnie z przeważającym poglądem orzecznictwa - tożsamość zdarzenia będącego źródłem uszczerbku i korzyści (por. uchwałę SN z dnia 27 marca 1961 r., I CO 27/60, wyrok SN z dnia 14 października 2016 r., I CSK 685/15 oraz postanowienie SN z dnia 7 grudnia 2018 r., III CZP 51/18).

Nie podlegają zatem zaliczeniu te korzyści, które nie są normalnym następstwem zdarzenia szkodzącego, przypisywanego zobowiązanemu do naprawienia szkody (por. wyrok SN z dnia 7 marca 2002 r., II CKN 727/99 i z dnia 13 października 2005 r., I CK 185/05).

Wyrok SN z dnia 20 lutego 2020 r., IV CSK 561/18

Standard: 65798 (pełna treść orzeczenia)