Uchwała z dnia 1996-12-17 sygn. III CZP 121/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 121/96

Uchwała z dnia 17 grudnia 1996 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski.

Sędziowie SN: F. Barczewska, M. Sychowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Mariana W. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA - Oddział w K. o podwyższenie renty, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 17 grudnia 1996 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie, postanowieniem z dnia 13 listopada 1996 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 1996 r.:

"Czy w świetle art. 394 § 1 pkt 7 k.p.c. dopuszczalne jest zażalenie przeciwnika procesowego strony, której odmówiono sporządzenia uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia?"

podjął następującą uchwałę:

Na postanowienie o odrzuceniu wniosku strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz jego doręczenie stronie przeciwnej nie przysługuje zażalenie.

Uzasadnienie:

Postanowieniem z dnia 24 czerwca 1996 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia odrzucił wniosek pozwanego o sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie, gdyż stwierdził, że dotychczas w sprawie wyrok nie został wydany. Przy rozpoznawaniu zażalenia powoda na wymienione postanowienie (które to zażalenie jest być może wynikiem nieporozumienia, gdyż w jego uzasadnieniu mowa jest o wniosku powoda o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 7 czerwca 1996 r. o zawieszeniu postępowania) Sąd Wojewódzki w Krakowie powziął poważne wątpliwości, które ujął w przytoczonym w sentencji zagadnieniu prawnym, przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Regulując problematykę zażaleń na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego kodeks postępowania cywilnego expressis verbis nie stanowi o tym, komu przysługuje zażalenie. Zakres podmiotów legitymowanych do wniesienia zażalenia na określone postanowienie lub zarządzenie należy oznaczyć dopiero w drodze wykładni, i to nie tylko przepisów przewidujących dopuszczalność zażalenia na dane postanowienie lub zarządzenie, ale na podstawie całości przepisów kodeksu. Nie ulega wątpliwości, że z natury rzeczy najszerszą legitymacją do zaskarżania zażaleniem postanowień sądu pierwszej instancji, wydanych w procesie, mają jego strony. Nie oznacza to jednak, że strony, i to zawsze wszystkie osoby występujące w charakterze stron, mogą zaskarżyć każde postanowienie. Strony nie są legitymowane do zaskarżania tych postanowień, które ani nie decydują o wyniku i przebiegu procesu, ani bezpośrednio nie dotyczą tych stron i ich sytuacji w procesie.

Tak więc legitymacja do zaskarżenia postanowień wymienionych w pkt 5 § 1 art. 394 k.p.c., a dotyczących skazania świadka, biegłego lub osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenia przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowy zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia, przysługuje wyłącznie wymienionym osobom, a nie stronom. Okoliczność, że zażalenie na określone postanowienie przysługuje jednej stronie procesu wcale nie sprawia, że zażalenie na to postanowienie przysługuje także innym osobom występującym w charakterze strony w tym procesie. Na przykład, zażalenie na postanowienie odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych lub cofające takie zwolnienie albo odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego albo odwołujące ich ustanowienie (pkt 2 § 1 art. 394 k.p.c.), a także zażalenie na postanowienie o skazaniu strony na grzywnę (pkt 5 § 1 art. 394 k.p.c.) przysługuje innym osobom występującym w charakterze strony, ponieważ postanowienia te ani nie rozstrzygają o wyniku procesu i nie wpływają na jego przebieg, ani bezpośrednio nie dotyczą tych osób i ich sytuacji procesowej.

Podobny charakter do ostatnio wymienionych postanowień ma postanowienie odrzucające wniosek strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz jego doręczenie (pkt 7 § 1 art. 394 k.p.c.). W zasadzie celem takiego wniosku - w istocie dwóch wniosków: o sporządzenie uzasadnienia wyroku (art. 328 § 1 k.p.c.) i o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, do czego wystarczający jest ten pierwszy wniosek (art. 331 k.p.c.) - jest uzyskanie przez stronę, która wniosek taki złożyła, możności zapoznania się z uzasadnieniem wydanego w sprawie wyroku i na tej podstawie podjęcie decyzji co do jego zaskarżenia. Data doręczenia tej stronie wyroku z uzasadnieniem jest wówczas właściwa dla liczenia biegu terminu do zaskarżenia wyroku przez tę stronę (art. 371 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 1996 r. i art. 369 § 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym po tej dacie). Skutkiem wniosku strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz jego doręczenie nigdy nie może być doręczenie wyroku z uzasadnieniem stronie przeciwnej. Uwzględnienie lub odrzucenie takiego wniosku nie ma też wpływu na uprawnienie tej strony do zaskarżenia wyroku ani na bieg terminu do dokonania tej czynności.

W związku z prawidłowym złożeniem przez stronę wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku strona przeciwna - jeżeli dowiedziała się o tej czynności - może jedynie liczyć na to, że uzasadnienie wyroku zostanie sporządzone i będzie znajdowało się w aktach sprawy, a zatem, że będzie mogła zapoznać się z jego treścią. Postanowienie o odrzuceniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku ma dla tej strony tylko takie znaczenie, iż to jej oczekiwanie nie zostanie spełnione. Ten uboczny skutek postanowienia nie daje jednak podstawy do przyjęcia, że postanowienie to dotyczy bezpośrednio uprawnień procesowych strony, która nie złożyła wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji. Wobec tego, że dla podjęcia uchwały wystarczające było ograniczenie rozważań do problematyki legitymacji do zaskarżania postanowień, zbędne było zajmowanie się wiążącą się z dopuszczalnością zaskarżania orzeczeń, a kontrowersyjną na tle polskiego prawa postępowania cywilnego kwestią tzw. gravamen i interesu prawnego w zaskarżeniu.

OSNC 1997 r., Nr 3, poz. 27