Wyrok z dnia 2016-06-20 sygn. IV SA/Gl 701/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia NSA Tadeusz Michalik Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga – Gajewska (spr.) Sędzia WSA Bożena Miliczek – Ciszewska Protokolant specjalista Magdalena Nowacka-Brzeźniak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 czerwca 2016 r. sprawy ze skargi M. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie przyznania zasiłku stałego oddala skargę.

Uzasadnienie

Wnioskiem z dnia 28 września 2005 r., złożonym ustnie do protokołu, M.D. (oznaczony w dalszej części uzasadnienia jako "skarżący"), domagał się przyznania zasiłku stałego i objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B ., działający z upoważnienia Prezydenta Miasta B., decyzją z dnia [...] r., Nr [...], przyznał skarżącemu zasiłek stały od dnia 1.09.2005 r. do 31.08.2008 r. miesięcznie: w wysokości 326,50 zł. w okresie od 1.09.2005 r. do 31.10.2005 r., a okresie od 1.11.2005 r. do 31.08.2008 r. w wysokości 344,50 zł.

W dniu 21.10.2014 r. skarżący złożył w siedzibie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. pismo, z którego treści wynika, iż żąda unieważnienia wyżej opisanej decyzji organu I instancji z dnia [...] r.

Kolejnym pismem z dnia 27.11.2014 r. skarżący wskazał, że wnioskiem z dnia 20.09.2014 r. domagał się przyznania zasiłku celowego na pokrycie zaległych opłat czynszowych i energetycznych, dlatego nie było podstaw do wydania przez organ I instancji decyzji w sprawie zasiłku stałego, bowiem o takie świadczenie nie ubiegał się, dlatego decyzja przyznająca zasiłek stały jest nieważna stosownie do treści art. 156 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm., zwanej dalej w skrócie jako: "K.p.a."), jak również na podstawie art. 156 § 1 pkt 7 K.p.a. bowiem na jej mocy przyznano zasiłek stały na czas określony a "stały słowo - tj. zasiłek stały oznacza, że musi być wydana na czas nieokreślony z zastrzeżeniem warunku" (cytat). Skarżący dodatkowo upatrywał też nieważności, w tym, że nie został poinformowany o treści art. 99 ustawy z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (obecnie tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 163 z późn. zm.), co skutkowało niemożliwością wyboru pomiędzy rentą ZUS a zasiłkiem stałym.

Decyzją z dnia [...] r., nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. odmówiło stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy R. w B. z dnia [...] r., na wymieniony w niej okres od dnia 1.09.2005 r. do 31.08.2008 r. i we wskazanej wysokości.

Pismem z dnia 21.04.2015 r. skarżący zwrócił się powtórnie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy dotyczącej stwierdzenia nieważności decyzji organu I instancji z dnia [...] r. W uzasadnieniu wskazał, że Kolegium nie ustosunkowało się do jego zarzutów podniesionych w piśmie z dnia 21.10.2014 r., co narusza art. 9 K.p.a. oraz art. 99 § 3 ustawy o pomocy społecznej, nie zobowiązało Dyrektora MOPR w B. do przekazania organowi odwoławczemu oryginału kwestionariusza wywiadu rodzinnego z dnia 3.10.2005 r., co stanowi naruszenie art. 77 i art. 80 K.p.a. i nie rozpoznało wniosku o wyłączenie w jego sprawie składu orzekającego tego Kolegium.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. zaskarżoną decyzją z dnia [...] r., [...], wydaną na podstawie art. 2 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (jednolity tekst: Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 856 z późn. zm.) oraz art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., po rozpatrzeniu wniosku skarżącego o ponowne rozpoznanie sprawy, utrzymało w mocy własną decyzję z dnia [...] r. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Kolegium zaznaczyło, iż zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów administracyjnych oraz organów administracji odmowa stwierdzenia nieważności decyzji następuje, jeśli w toku postępowania wyjaśniającego ustalono, że nie istnieje przyczyna nieważności. Sama decyzja, jak i postępowanie, w którym ją wydano, mogą być obarczone pewnymi wadami, ale jeżeli nie są to wady nieważności, organ zobowiązany jest odmówić stwierdzenia jej nieważności. Nieważność decyzji istnieje, bowiem tylko wtedy, gdy jest ona dotknięta wadami ściśle określonymi i wyliczonymi w art. 156 § 1 pkt 1-7 K.p.a. W rozpatrywanej sprawie nie ustalono zaistnienia żadnej z tych przesłanek nieważności w decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r. Odnosząc się do zarzutów skarżącego wyjaśniło, że w związku z licznymi postępowaniami administracyjnymi w jego sprawie, toczącymi się zarówno przed organami administracyjnymi, jak i przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gliwicach, niemożliwe było aktualnie uzyskanie od organu I instancji oryginału kwestionariusza wywiadu środowiskowego z dnia 3.10.2005 r. a jedynie uwierzytelnionego odpisu tego dokumentu. Ponadto, pismem z dnia 4 marca 2015 r. o numerze [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. w nawiązaniu do pisma skarżącego z dnia 4.02.2014 r. o wyłączenie składu orzekającego, tj. K.C. M.S.i M.K. poinformowało skarżącego, że nie ma podstaw do ich wyłączenia od udziału w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r. Powoływana przez skarżącego okoliczność odmowy wszczęcia przez wymieniony skład orzekający postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji uchylającej z dniem [...] r. decyzję przyznającą stronie zasiłek stały nie stanowi bowiem podstawy do wyłączenia tego składu.

W skardze z dnia 26 czerwca 2015 r. skarżący domagał się stwierdzenia nieważności decyzji MOPS w B. dnia [...] r., nr [...], w sprawie zasiłku stałego oraz wszystkich decyzji łączących się z tą decyzją a nie tyko decyzji zaskarżonej oraz powołania biegłego grafologa przez sąd, celem zbadania podpisu na oryginale wywiadu środowiskowego z dnia 3 października 2005 r. W uzasadnieniu akcentował wadliwość postępowania administracyjnego, zwłaszcza błędną podstawę prawną zaskarżonej decyzji (art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a.,) i brak jej merytorycznego uzasadnienia, jak też nie ustosunkowanie się do wszystkich zarzutów i wniosków skarżącego (art. 139 i 158 § 2 K.p.a., art. 99 § 3 ustawy o pomocy społecznej).

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, przywołując stan faktyczny i prawny sprawy oraz argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1647) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle § 2 powołanego wyżej artykułu kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Innymi słowy, wchodzi tutaj w grę kontrola aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dokonywana pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi, nie zaś według kryteriów słusznościowych.

W myśl art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( t,j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej w skrócie: "p.p.s.a."), w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź też innego naruszenia przepisów postępowania, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy, sąd administracyjny uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części. Jeśli zaś ustali istnienie przesłanek z art. 156 K.p.a., wówczas stwierdza ich nieważność bądź niezgodność z prawem. Przy czym, z mocy art. 134 § 1 p.p.s.a., owa kontrola legalności przeprowadzana jest także z urzędu, gdyż sądy administracyjne nie są związane zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Ponadto, przepis art. 135 p.p.s.a. zezwala na zastosowanie przewidzianych nią środków również w odniesieniu do innych aktów i czynności w postępowaniach prowadzonych w granicach danej sprawy, jeśli jest to niezbędne do końcowego jej załatwienia.

Dokonując oceny zapadłych w sprawie decyzji zgodnie z przywołanymi wyżej regułami Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach doszedł do przekonania, iż nie naruszają one przepisów prawa materialnego oraz procesowego w stopniu określonym wyżej.

Powyższe decyzje wydane zostały w postępowaniu nadzwyczajnym wszczętym przez organ na wniosek skarżącego z dnia 21.10.2014 r. o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r., Nr [...], mocą której przyznano skarżącemu zasiłek stały od dnia 1.09.2005 r. do 31.08.2008 r. miesięcznie: w wysokości 326,50 zł. w okresie od 1.09.2005 r. do 31.10.2005 r., a okresie od 1.11.2005 r. do 31.08.2008 r. w wysokości 344,50 zł.

W tym miejscu zaznaczyć przyjdzie, że instytucja stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej należy do wyjątków od ustanowionej w art. 16 § 1 K.p.a. ogólnej zasady trwałości decyzji administracyjnych.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym, którego istotą jest ustalenie, czy dana decyzja jest dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 K.p.a.

Podkreślenia wymaga również, że postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji jest postępowaniem w nowej sprawie, w której zadaniem organu jest wyłącznie wyjaśnienie kwestii, czy w sprawie wystąpiły określone enumeratywnie w przepisie art. 156 § 1 K.p.a. przesłanki nieważności. Nie jest on natomiast władny rozstrzygać o innych kwestiach dotyczących istoty sprawy, czego domagał się skarżący w treści skargi.

Tymczasem, złożony przez skarżącego wniosek dotyczył stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r., a nie innych bliżej nie określonych decyzji w sprawach dotyczących skarżącego z zakresu pomocy społecznej. Zatem niezrozumiałe są zarzuty podniesione przeciwko przywołanej decyzji, dotyczące zarówno normy art. 99 ustawy o pomocy społecznej, jak i weryfikacji członków składu orzekającego Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. czy też kwestionowania przeprowadzonego w roku 2005 wywiadu środowiskowego.

Trzeba zaznaczyć, że świadczenia z pomocy społecznej są przyznawane na wniosek i z tej możliwości skarżący skorzystał, bowiem bezspornie wnioskiem z dnia 28 września 2005 r., złożonym ustnie do protokołu, domagał się przyznania zasiłku stałego i objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.

W tej sytuacji objęta kontrolą organów w tym postępowaniu nadzwyczajnym mogła być wyłącznie decyzja będąca przedmiotem wniosku z dnia 21.10.2014 r. o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r.

Przesłanka braku podstawy prawnej jest spełniona wtedy, gdy przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie zawierają podstawy do wydania w takiej sytuacji decyzji administracyjnej. Chodzi więc tu o sytuację, gdy nie ma przepisu prawnego, który umocowuje administrację publiczną do działania, albo też przepis jest, ale nie spełnia wymagań podstawy prawnej działania organów administracji, polegającego na wydawaniu decyzji administracyjnych, rozumianych jako indywidualne akty administracyjne zewnętrzne. O rażącym naruszeniu prawa, jako przesłance stwierdzenia nieważności decyzji, można mówić natomiast tylko wówczas, gdy proste zestawienie treści rozstrzygnięcia z treścią zastosowanego przepisu prawa wskazuje na ich oczywistą niezgodność.

Nie chodzi tu zatem o błędy w wykładni prawa, ale o przekroczenie prawa w sposób jasny i niedwuznaczny, (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 13 grudnia 1988r., II SA 981/88; z dnia 21 października 1992r., sygn. akt V SA 86/92, dostępne w internetowej bazie orzeczeń NSA).

Podstawę prawną kwestionowanej decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r. stanowił przepis art. 37 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej. Na dzień jej wydania przepis ten brzmiał: "Art. 37. 1. Zasiłek stały przysługuje:

1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;

2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

2. Zasiłek stały ustala się w wysokości:

1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł. miesięcznie;

2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.

3. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł. miesięcznie.

4. W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej zasiłek stały nie przysługuje.

5. Osobę przebywającą w domu pomocy społecznej lub ubiegającą się o przyjęcie do niego uznaje się za osobę samotnie gospodarującą, jeżeli przed przyjęciem do domu pomocy społecznej lub rozpoczęciem oczekiwania na miejsce w takim domu była uprawniona do zasiłku stałego.".

W niniejszej sprawie jest okolicznością niesporną, że zasiłek stały został skarżącemu przyznany na okres ważności orzeczenia o ustaleniu stopnia niepełnosprawności, przy uwzględnieniu treści art. 106 ust. 3c ustawy o pomocy społecznej, czyli po zaokrągleniu w górę do dziesięciu groszy z uwzględnieniem posiadanych wówczas dochodów w oparciu o art. 37 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej. Dodatkowo, skarżący został pouczony o treści art. 109 ustawy o pomocy społecznej oraz określono wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 8,50% wysokości pobieranego zasiłku.

Odnosząc się do zarzutu skargi należy podnieść, iż jeżeli zostaje wydane orzeczenie (może to być deklaratoryjna decyzja organu rentowego lub prawomocne orzeczenie sądu powszechnego, zmieniające wcześniejszą decyzję organu rentowego, odmawiającą prawa do przyznania danego świadczenia) o przyznaniu wstecz prawa do emerytury/renty za okres, w którym uprawniony korzystał z zasiłku stałego lub okresowego, organ rentowy ma obowiązek zastosować instytucję potrącenia swojego świadczenia ze świadczeniem pobranym już z organu pomocy społecznej. Świadczeniobiorca zobowiązany jest wówczas do zwrotu tych ostatnich, jeżeli pobierał zasiłki w okresie, za który przyznano mu rentę lub emeryturę. Zwrotu dokonuje się właśnie przez potrącenie, zmniejszając kwotę świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Potrącenie to następuje z mocy prawa, co oznacza, że nie zachodzi konieczność wydania odrębnej decyzji w tym przedmiocie. Organ rentowy zatem, gdy tylko uzyska stosowną informację o zbiegu pobierania przez uprawnionego wskazanych powyżej konkurencyjnych świadczeń za ten sam okres, ma obowiązek zastosowania instytucji potrącenia uregulowanej w art. 99 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.

W tym stanie rzeczy, bark jest podstaw do uwzględnienia w tym zakresie zarzutów skarżącego, bowiem to na organie ubezpieczeń społecznych należy stosowanie zakwestionowanego przez skarżącego art. 99 ustawy o pomocy społecznej (por. wyrok WSA w Szczecinie z dnia 16 października 2013 r. o sygn. akt II SA/Sz 731/13, dostępny w internetowej bazie orzeczeń NSA).

Nie można bowiem uznać, że decyzja ta była wydana z naruszeniem prawa o właściwości bądź bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa (art. 156 § 1 pkt 1 i 2), sprawa jest już poprzednio rozstrzygnięta inną decyzją ostateczną (156 § 1 pkt 3), bądź też decyzja nie została skierowana dom osoby niebędącej stroną w sprawie (156 § 1 pkt 4), bądź była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały (art. 156 § 1 pkt 5) a także, że jej wykonanie wywołałoby czyn zagrożony karą (art. 156 § 1 pkt 6). Dodatkowo, bak też podstaw do stwierdzenia, że decyzja ta zawiera wady, która powodowałaby jej nieważność z mocy prawa (art. 156 § 1 pkt 7).

Należy tym samym zaakcentować, że w sprawie nie wystąpiła jedna z wymienionych w art. 156 § 1 pkt 1-7 K.p.a. przesłanek stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z dnia [...] r. Jak to zostało już wyjaśnione wcześniej, postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ogranicza się do ustalenia, czy kwestionowana w tym postępowaniu nadzwyczajnym decyzja administracyjna dotknięta jest jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 pkt 1-7 K.p.a.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławcze w K. z dnia [...] r., oraz utrzymana nią w mocy decyzja tegoż Kolegium z dnia [...] r. odpowiadają prawu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd, na podstawie art. 151 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.