Wyrok z dnia 2017-03-23 sygn. II SA/Po 146/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Edyta Podrazik Sędziowie Sędzia WSA Wiesława Batorowicz (spr.) Sędzia WSA Izabela Paluszyńska Protokolant st.sekr.sąd. Mariola Kaczmarek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2017 r. sprawy ze skargi M. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] 2016 r. Nr [...] w przedmiocie świadczenia wychowawczego; I. uchyla zaskarżoną decyzję, II. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżącego kwotę [...]- (czterysta dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 22 grudnia 2016 r., nr [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze, działając na podstawie art. 4 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r., poz. 195 ze zm.) oraz art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 23 ze zm.) utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy T. P. z dnia 30 sierpnia 2016 r., nr [...] w przedmiocie odnowy przyznania M. C. świadczenia wychowawczego na rzecz syna A. C. oraz przyznania świadczenie wychowawczego na rzecz syna Alexa Ciunczyka w wysokości [...] zł miesięcznie na okres od dnia 01 kwietnia 2016r. do dnia 30 marca 2017 r.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia wskazano, że Wójta Gminy T. P. wydając decyzję z dnia 30 sierpnia 2016 r. przyjął, że zgodnie z orzeczeniem sądu w sprawie I C [...] wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem - A. C. S. powierzył matce - M. C.. Na tej podstawie organ przyjął, że M. C. nie jest uprawniony do pobierania świadczenia wychowawczego na syna. Odnosząc się zaś do kwestii wniosku na rzecz A. C., organ stwierdził, że jest on pierwszym dzieckiem w rodzinie, a zarazem rodzina spełnia przesłankę dochodową przyznania świadczenia na pierwsze dziecko. Z tego też względu, organ orzekł o przyznaniu świadczenia wychowawczego na rzecz Alexa Ciunczyka.

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodził się M. C. podnosząc, że sytuacja A. C. uległa zmianie, gdyż obecnie zamieszkuje z nim. Zaznaczył, iż jest jedyną osobą, która sprawuje opiekę nad synem Albertem. Do wniesionego odwołania załączono ugodę pozasądową z dnia 21 września 2016 r. na mocy której M. C. oraz M. S. oświadczyli, iż miejsce pobytu A. C. jest u ojca M. C., który sprawuje nad nim władzę rodzicielską.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie wychowawcze przysługuje m.in. ojcu dziecka. Stosownie do art.2 pkt 16 ustawy, przez rodzinę uważa się m.in. rodzica dzieci oraz zamieszkujące wspólnie z nim pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 lat. Jak wyjaśniono, w przypadku, gdy rodzice dziecka nie mieszkają razem, dla określenia miejsca zamieszkania dziecka decydujące znaczenie ma orzeczenie sądu dotyczące miejsca pobytu dziecka.

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy organ odwoławczy przyjął, że na mocy wyroku Sądu Okręgowego w P. w sprawie I C [...] z dnia 16 listopada 2009 r. wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dziećmi W. C. oraz A. C. powierzono matce, zapewniając ojcu prawo do współdecydowania o wszystkich istotnych sprawach dzieci oraz do nieograniczonych kontaktów z nimi. Mimo takiego orzeczenia, A. C. rzeczywiście zamieszkuje z M. C.. Na okoliczność tę wskazał wnioskodawca w dokumentach załączonych do wniosku. Okoliczność ta została potwierdzona także podczas wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w miejscu zamieszkania M. C.. Jednakże w ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego, skoro miejsce pobytu dziecka zostało ustalone przy matce, a jednocześnie Sąd nie ustanowił opieki naprzemiennej, to A. C. należy zaliczyć wyłącznie do członków rodziny matki – M. S.. Organ odwoławczy podkreślił bowiem, że w powyższym zakresie jest związany wyrokiem sądów powszechnych w zakresie określenia miejsca zamieszkania dzieci. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych, także inne osoby. Tym samym, organ administracji nie ma możliwości samodzielnego czynienia ustaleń w tym zakresie. W konsekwencji, aby móc ubiegać się o przyznanie świadczenia wychowawczego, rodzic, który rzeczywiście sprawuje opiekę nad dziećmi, powinien wystąpić do sądu o zmianę rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia miejsca pobytu dziecka. Kolegium podkreśliło wreszcie, że nie ma możliwości zmiany rozstrzygnięcia w kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej w drodze pozasądowej ugody.

M. C. reprezentowany przez pełnomocnika – radcę prawnego P. G. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu na powyższą decyzję zarzucając. Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonej decyzji i zasądzenia zwrotu kosztów postępowania.

Jak wyjaśniono w uzasadnieniu skargi, podstawą decyzji organu I i II instancji był wydany w 2009 r. wyrok rozwodowy, który jedynie powierzał wtedy wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim A. C. jego matce M. C.. Zgodnie z sentencją tego wyroku nie rozstrzygnięto tym samym gdzie małoletni ma przebywać. Brak jest bowiem w sentencji rozstrzygnięcia o ustaleniu miejsca zamieszkania małoletniego. Władza rodzicielska i miejsce zamieszkania to nie są terminy tożsame. Małoletni bowiem może mieć ustalone miejsce zamieszkania inne niż osoba, która ma powierzoną władzę rodzicielską.

Od wydanego wyroku rozwodowego minęło 7 lat i sytuacja faktyczna A. C. uległa zmianie – obecnie zamieszkuje wraz ze skarżącym. Nie zamieszkuje z matką. Okoliczność ta została potwierdzona toku postępowania. Skarżący zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z art. 22 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, w przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowawczego, świadczenie to wypłaca się temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie wychowawcze wypłaca się temu, kto pierwszy złoży wniosek. Skoro w toku postępowania ustalono, że A. C. zamieszkuje ze skarżącym, a nadto iż jego matka nie ubiega się o świadczenie za całkowicie nieuzasadnioną uznać należało decyzję o odmowie przyznania świadczenia wychowawczego.

W dalszej części skargi podniesiono, że wyrok z 2009 r. nie zawiera rozstrzygnięcia o miejscu zamieszkania, co powoduje, że wyrok ten w żaden sposób nie wiąże organów w zakresie wypłaty świadczeń. M. C. przed notariuszem zrzekła się władzy nad małoletnim. Strony tym samym na mocy ugody zmieniły treść rozstrzygnięcia sądu, co do sprawowania władzy rodzicielskiej.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze podtrzymało swoje stanowisko i wniosło o jej oddalenie.

Podczas trwania rozprawy sądowoadministracyjnej w dniu 23 marca 2017 r. pełnomocnik skarżącego oświadczył, że nieprawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego P. [...] z marca 2017 r. Sąd zmienił orzeczenie w zakresie miejsca zamieszkania małoletniego A. C. i ustalił to miejsce przy ojcu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga okazała się zasadna.

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone między innymi w art. 1 §1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014 r. Nr 1647 ze zm.) oraz w art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2016, po. 718), sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Jednocześnie zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd obowiązany jest zatem dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji także wtedy, gdy dany zarzut nie został podniesiony w skardze.

Przedmiotem niniejszego postępowania sądowoadministracyjnego jest kwestia prawidłowości odmowy przyznania skarżącemu świadczenia wychowawczego na rzecz syna – A. C..

Warunki nabywania prawa do świadczenia wychowawczego oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia regulują przepisy ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, zwana dalej "ustawą". Zgodnie z art. 4 ustawy, celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych (ust.1). Świadczenie to przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu albo opiekunowi prawnemu dziecka, do dnia ukończenia przez dziecko 18 roku życia (ust. 2 i 3).

Skarżącemu odmówiono przyznania świadczenia wychowawczego na dziecko A. C. na podstawie art. 2 ust. 16 ustawy. W myśl powołanego przepisu ilekroć w ustawie jest mowa o rodzinie – oznacza to odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz zamieszkujące wspólnie z tymi osobami, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 lat, przy czym w przypadku, gdy dziecko zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców rozwiedzionych lub żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, dziecko zalicza się jednocześnie do członków rodzin obydwojga rodziców.

Zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 ustawy, jeżeli w stosunku do osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia wychowawczego lub osoby pobierającej to świadczenie wystąpią wątpliwości dotyczące sprawowania opieki nad dzieckiem, w tym również w przypadku, o którym mowa w art. 22, wydatkowania świadczenia wychowawczego niezgodnie z celem lub marnotrawienia świadczenia wychowawczego, organ właściwy oraz marszałek województwa mogą zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst Dz.U. z 2015 r. poz. 163, ze. zm.), w celu weryfikacji tych wątpliwości.

Należy zauważyć, że z treści przywołanych przepisów art. 23 ust. 1 i art. 15 ust. 1 ustawy wynika, że aby można było odmówić przyznania przedmiotowego świadczenia na skutek uniemożliwienia przeprowadzenia wywiadu, muszą wpierw zaistnieć przesłanki do przeprowadzenia tego wywiadu, przewidziane ustawą. Przesłankami takimi są: wystąpienie wątpliwości dotyczące sprawowania opieki nad dzieckiem, w tym również w przypadku, o którym mowa w art. 22, wydatkowanie świadczenia wychowawczego niezgodnie z celem lub marnotrawienie świadczenia wychowawczego. Z przyczyn oczywistych w niniejszej sprawie może być mowa jedynie o przesłance wystąpienia wątpliwości dotyczących sprawowania opieki nad dzieckiem, bowiem świadczenie wychowawcze jeszcze nie zostało przyznane.

Konsekwentnie przyjąć należy, że z punktu widzenia ustawy, dla przyznania świadczenia wychowawczego konieczne jest ustalenie z kim (z którym rodzicem po rozwodzie) mieszka faktycznie dziecko. Jeżeli bowiem po rozwodzie dziecko nie mieszka z rodzicem, to rodzic z którym dziecko nie mieszka nie może wnioskować o świadczenie wychowawcze na to dziecko ani nie może uwzględnić tego dziecka w składzie rodziny (w rozumieniu ustawy i na potrzeby oceny uprawnienia do świadczenia, a nie w ogóle), składając wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego na inne dziecko, które mieszka z nim w ramach nowej rodziny/związku.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że A. C. faktycznie przebywa ze skarżącym, co potwierdza zarówno oświadczenie skarżącego z dnia 09 czerwca 2016 r. (k. 9 akt organu I instancji) oraz ugoda pozasądową z dnia 21 września 2016 r. na mocy której M. C. oraz M. S. oświadczyli, iż miejsce pobytu A. C. jest u ojca M. C., który sprawuje nad nim władzę rodzicielską (k. 26 akt organu I instancji). Sąd raz jeszcze podkreśla, że przepis art. 4 ust. 1 ustawy stanowi, że celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Z przywołanego przepisu wynika, że ustawodawca postrzega opiekę nad dzieckiem tylko jako jeden z elementów wychowywania dziecka. Konsekwentnie świadczenie wychowawcze powinno zostać wypłacone temu z rodziców, opiekunów prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem.

Mając powyższa na względzie przyjąć należało, że wydając zaskarżoną decyzję Samorządowe Kolegium Odwoławcze dopuściło się naruszenia prawa materialnego poprzez wadliwe przyjęcie, że skarżący, z którym faktycznie zamieszkuje A. C., nie może uzyskać świadczenia wychowawczego. Stąd też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit a uchylił zaskarżoną decyzję.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a. oraz § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804).