Wyrok z dnia 2017-09-19 sygn. I SA/Wa 923/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Dariusz Pirogowicz (spr.) Sędziowie WSA Joanna Skiba WSA Elżbieta Sobielarska Protokolant sekretarz sądowy Tomasz Noske po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 września 2017 r. sprawy ze skargi A. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] kwietnia 2017 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia wychowawczego oddala skargę

Uzasadnienie

Decyzją z [...] kwietnia 2017 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], po rozpatrzeniu odwołania A. W., utrzymało w mocy decyzję Prezydenta [...] z [...] lutego 2017 r. nr [...] o odmowie przyznania odwołującemu się świadczenia wychowawczego na córkę A. W. – jako kolejne dziecko w rodzinie.

Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] wydana została przy następujących ustaleniach stanu faktycznego i ocenie prawnej sprawy.

A. W. jest ojcem dwójki małoletnich dzieci: pochodzącego z pierwszego małżeństwa syna – A. W., a także córki z aktualnego związku małżeńskiego – A. W. Zgodnie z wyrokiem rozwodowym Sądu Okręgowego [...] w [...] z dnia [...] maja 2011 r. sygn. akt [...] zobowiązany jest on do łożenia na rzecz syna alimentów w kwocie [...] złotych miesięcznie, a miejscem pobytu syna ma być każdorazowo miejsce zamieszkania matki, przy jednoczesnym powierzeniu władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom (pkt II i III wyroku). Ustalono jednocześnie kontakty wyżej wymienionego z synem w co drugi weekend od soboty do niedzieli, jeden tydzień ferii zimowych, jeden miesiąc wakacji letnich oraz święta Bożego Narodzenia w latach parzystych i Święta Wielkiej Nocy w latach nieparzystych (pkt V wyroku).

Wnioskiem z [...] stycznia 2017 r. wystąpił on o przyznanie mu przewidzianego ustawą z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz.U. z 2016 r. poz. 195) świadczenia na rzecz córki A. W., jako kolejnego dziecka w rodzinie.

W następstwie rozpoznania powyższego wniosku, Prezydent [...] decyzją z [...] lutego 2017 r., utrzymaną w mocy decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z [...] kwietnia 2017 r., odmówił przyznania świadczenia na rzecz A. W., z uwagi na fakt, iż w świetle przepisów powołanej wyżej ustawy jest ona pierwszym, a nie drugim dzieckiem w rodzinie wnioskodawcy. Odwołując się do zdefiniowanego w art. 2 pkt 16 ustawy pojęcia rodziny, jak też regulacji kodeksu cywilnego odnoszących się do miejsca zamieszkania dziecka (art. 26 § 2 k.c.) wywodził, że skoro w świetle obowiązujących przepisów ustawy członkiem rodziny jest dziecko wspólnie zamieszkujące z rodzicem i pozostające na jego utrzymaniu, brak jest podstaw do uznania, że pierwszym dzieckiem w rodzinie wnioskodawcy jest syn A., który stale zamieszkuje ze swoją matka w [...]. Podczas gdy A. W. wraz z córką i obecną żoną zamieszkuje w [...] Kolegium wskazywało przy tym, iż to, że wnioskodawca przyczynia się do utrzymania syna i jego wychowania, m.in. poprzez alimenty oraz w ramach ustalonych w wyroku kontaktów osobistych, wynikających z wykonywania władzy rodzicielskiej, nie powoduje że w sprawie mamy do czynienia z opieką naprzemienną. Ta bowiem musiałaby wynikać z orzeczenia sądu, co w niniejszej sprawie nie ma miejsca. W tym kontekście odwoływało się do poglądów wyrażonych w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 2016 r. sygn. akt II SA/Bd 916/16 oraz wojewódzkiego Sądu administracyjnego w Gdańsku z 21 grudnia 2016 r. sygn. akt III SA/Gd 1012/16.

Na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. A. W. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, domagając się jej uchylenia w całości, jak też uchylenia poprzedzającej ją decyzji Prezydenta [...]. Zaskarżonej decyzji zarzucił, że wydana została z naruszenie przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, a to poprzez uznanie, że nie sprawuje on opieki naprzemiennej nad swoim synem A. oraz że jego córka A. nie jest kolejnym dzieckiem w rodzinie, ale pierwszym i jedynym. Ponadto zarzucał jej naruszenie przepisów art. 32 i 33 Konstytucji RP. W piśmie procesowym z 5 września 2017 r., skonkretyzował podnoszone w skardze zarzuty, podnosząc, iż zaskarżonej decyzji zarzuca naruszenie przepisów art. 2 oraz art. 4 ust. 2 i 3 ww. ustawy, poprzez ich błędną wykładnię, a nadto naruszenie przepisów postępowania tj. art. 7, 77 § 1 i 80 k.p.a. poprzez brak wszechstronnego i wyczerpującego ustalenia stanu faktycznego sprawy, a w szczególności pominięcie okoliczności, że jako ojciec sprawuje faktyczną opiekę nad synem poprzez utrzymywanie regularnych kontaktów i traktowanie go jako członka rodziny, uczestniczenie w jego życiu i utrzymywanie silnej więzi, a nadto pominięcie okoliczności, że jego rozwód orzeczony został w roku 2011, kiedy nie obowiązywały przepisy o opiece naprzemiennej.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie i podtrzymało stanowisko wyrażone w treści zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

skarga jest niezasadna.

Materialnoprawną podstawą podjętych rozstrzygnięć stanowiły przepisy ustawy dnia 11 lutego 2016 r. - o pomocy państwa w wychowaniu dzieci (Dz.U. z 2016 r. poz. 195) przywoływanej dalej jako: "p.p.w.d., regulujące zasady udzielania świadczenia wychowawczego w wysokości 500 złotych na dziecko w rodzinie, przeznaczonego na częściowego pokrycie wydatków związanych z wychowanie dziecka, w tym opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb bytowych. Zgodnie z wolą ustawodawcy świadczenie to niezależnie od dochodu rodziny przysługuje na drugie i kolejne dziecko w rodzinie, zaś na pierwsze jedynie wówczas, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 800 złotych, a jeżeli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne 1200,00 złotych (art. 5 ust. 3 i 4 p.p.w.d.). Uprawnionymi do świadczenia są zaś, stosownie do art. 4 ust. 2 powołanej ustawy: matka, ojciec, opiekun faktyczny dziecka albo opiekun prawny dziecka.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem jest, że skarżący jako ojciec niepełnoletniej córki (A. W.) należy do kręgu osób, które w myśl art. 4 ust. 2 p.p.w.d. są uprawnione do ubiegania się o świadczenie wychowawcze. Poza sporem jest przy tym, że pochodzący z pierwszego małżeństwa syn (A. W.) zamieszkuje z matką, gdzie zgodnie z wyrokiem zapadłym w sprawie rozwodowej z dnia [...] maja 2011 r. sygn. akt [...], ustalono jego miejsce pobytu, przy zachowaniu pełnej władzy rodzicielskiej obojga rodziców oraz ustalonych kontaktach ojca i należnych od niego na rzecz syna alimentów.

Istota sporu sprowadza się natomiast do odpowiedzi na pytanie, czy w takim stanie faktycznym syn ów, na potrzeby ustalania przewidzianego ustawa o pomocy państwa w wychowaniu dzieci świadczenia na córkę skarżącego z aktualnego małżeństwa może być zaliczony także do jego rodziny (jako pierwsze dziecko), a nadto, czy ze względu na ukształtowane w wyroku rozwodowym prawa i obowiązki względem syna, można mówić o sprawowaniu przez niego nad nim wspólnie z byłą żoną opieki naprzemiennej.

Odnosząc się do powyższego zagadnienia, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż pojęcie rodziny na potrzeby ustalania prawa do świadczenia wychowawczego zdefiniowane zostało w art. 2 pkt 16 p.p.w.d. Zgodnie z tym przepisem ilekroć w ustawie mowa jest o rodzinie oznacza to odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz zamieszkujące wspólnie z tymi osobami, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2016 r. poz. 162); do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko; w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców rozwiedzionych lub żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, dziecko zalicza się jednocześnie do członków rodzin obydwojga rodziców. W świetle tej definicji ustawodawca jako zasadę przyjął zaliczanie dziecka w skład jednej rodziny. Natomiast na zasadzie wyjątku dopuścił uznanie dziecka za jednoczesnego członka dwóch rodzin, jednakże uzależnił to od podleganiu przez nie opiece naprzemiennej rozwiedzionych lub żyjących w separacji lub w rozłączeniu rodziców, która to opieka ma zostać ustanowiona orzeczeniem sądu.

Skoro zatem przewidziana w art. 2 pkt 16 in fine p.p.w.d. zasada zaliczania dziecka w skład dwóch rodzin stanowi wyjątek od ogólnej reguły pozostawania przez nie członkiem jednej rodziny, musi być ona stosowana ściśle, zgodnie z językowym znaczeniem przepisu, gdyż wyjątki od zasady nie podlegają wykładni rozszerzającej (exceptiones non sunt extendendae). Brak orzeczenia sądu ustalającego opiekę naprzemienną, wyklucza więc możliwość samodzielnego ustalania faktu jej występowania przez organ administracji publicznej, czy to w drodze swoistej reinterpretacji w tym aspekcie wyroku rozwodowego wydanego w okresie gdy w porządku prawnym obowiązującym w Polsce tego rodzaju instytucja prawna nie występowała, czy też w ramach ustaleń w drodze wywiadu środowiskowego, o którym mowa w art. 15 ust. 1 powołanej ustawy. Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie nie podziela tym samym, prezentowanych w niektórych orzeczeniach sądów administracyjnych zapatrywań (przywoływanych także przez skarżący w piśmie procesowym skarżącego [...] września 2017 r.), wedle których to do organu właściwego realizującego świadczenia wychowawcze należy rozstrzygnięcie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych, czy w konkretnym przypadku występuje opieka naprzemienna (tak np. WSA w Białymstoku w wyroku z 8 czerwca 2017 r. sygn. akt II SA/Bk 280/17).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy w wyroku z [...] maja 2011 r. rozwiązującym związek małżeński A. W. i M. W., Sąd Okręgowy [...] w [...] o opiece naprzemiennej, której podlegać miałby ich syn (A. W.) nie orzekał, a miejsce jego pobytu ustalił wówczas w każdorazowym miejscu zamieszkania matki, gdzie - jak wynika to z akt sprawy - nadal on zamieszkuje. To zaś oznacza, że na gruncie omawianej ustawy, nie mógł on być uznany za członka rodziny skarżącego, mającego skądinąd miejsce zamieszkania w innej niż była żona miejscowości. Z tego też względu dla celów ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, jako pierwsze (i jedyne) w jego rodzinie dziecko mogła być traktowana wyłącznie pochodząca z aktualnego małżeństwa córka A., a to wykluczało możliwość uzyskania na nią (jako kolejne dziecko w rodzinie) przewidzianego ustawą świadczenia, niezależnego od uzyskiwanego w rodzinie dochodu.

Podejmując zatem decyzję o odmowie przyznania skarżącemu na nią świadczenia wychowawczego Prezydent [...], jak i utrzymujące tę decyzję w mocy Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] nie naruszyło wskazanych w skardze przepisów prawa materialnego, a sformułowane w tym kontekście zarzuty uznać należy za chybione.

Z kolei zarzut naruszenia przez organ ustanowionej w art. 32 Konstytucji RP zasady równości względem prawa nie został przez skarżącego szerzej rozwinięty. Sąd zaś nie dostrzega w przyjętej przez ustawodawcę w odniesieniu do osób rozwiedzionych konstrukcji zaliczenia ich wspólnych dzieci w skład rodziny osoby realnie sprawującej pieczę naruszenia gwarantowanej art. 32 Konstytucji RP zasady równości względem prawa. Rodzic, który wspólnie zamieszkuje z dzieckiem i na co dzień realizuje obowiązki rodzicielskie, sprawując bezpośrednio na nim opiekę, nie charakteryzuje się bowiem wspólną cecha relewantną z rodzicem, który tego rodzaju obowiązki realizuje okazjonalnie (w weekendy, ferie, świta itp.). Nie sposób także dopatrzyć się w tych regulacjach rozwiązań o charakterze dyskryminującym ze względu na płeć. W związku z czym także podniesiony w skardze zarzut naruszenia ustanowionej w art. 33 Konstytucji RP zasady równouprawnienia kobiet i mężczyzn, nie mógł w tym wypadku okazać się skuteczny.

Z tych względów, skarga A. W., jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw podlegać musi oddalenie, o czym orzeczono na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.).