Wyrok z dnia 2017-10-26 sygn. II SA/Sz 892/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Stefan Kłosowski, Sędziowie Sędzia WSA Katarzyna Grzegorczyk-Meder (spr.),, Sędzia WSA Patrycja Joanna Suwaj, Protokolant sekretarz sądowy Alicja Poznańska, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 26 października 2017 r. sprawy ze skargi A. B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie zmiany decyzji dotyczącej odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej I. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza M. z dnia [...] nr [...], II. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. na rzecz skarżącej A. B. kwotę [...] zł ([...] złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r., nr [...] wydaną z upoważnienia Burmistrza M., zmieniono decyzję tego organu z dnia [...] r. w sprawie skierowania i odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej C. G. w ten sposób, że od dnia [...] r. ustalono miesięczną odpłatność dla A. B. w kwocie [...]zł, oraz miesięczną odpłatność Gminy w wysokości [...] zł. Natomiast od [...] r. odpłatność A. B. za pobyt ojca w domu pomocy społecznej ustalono na kwotę [...]zł, a odpłatność Gminy na kwotę [...]zł.

Z uzasadnienia decyzji wynika, iż jest to kolejna decyzja którą organ zmienił A. B. odpłatność za pobyt ojca w DPS. Odnosząc się do sytuacji rodzinnej i dochodowej strony wskazał, że A. B. prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem i dzieckiem. Dochód rodziny w sierpniu 2016 r. wyniósł [...] zł, a na osobę w rodzinie [...] zł. Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi [...] zł, a 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie wynosi [...] zł. Od [...] r. A. B. kwalifikuje się do odpłatności w kwocie [...]zł miesięcznie, ponieważ dochód na osobę w jej rodzinie przekroczył 300 % kryterium dochodowego ([...] zł [...] zł x 3 osoby). Weryfikując dochody rodziny strony za wrzesień 2016 r. ustalono, że kwota zmiany dochodu przekroczyła 10% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Dochód strony za wrzesień wyniósł [...] zł. Płaci ona alimenty na matkę w kwocie [...]zł miesięcznie. Mąż A. B. [...] r. osiągnął dochód [...] zł. Łączny dochód rodziny [...] r. wyniósł [...] zł, a dochód za osobę w rodzinie wyniósł [...] zł. Od [...] r. A. B. kwalifikuje się do odpłatności w wysokości [...] zł ([...] zł – [...] zł x 3 osoby), gdyż dochód na osobę w jej rodzinie przekracza 300% kryterium dochodowego.

Odpłatność ponoszona przez C. G. pozostała bez zmian na poziomie [...] zł.

Organ wskazał, że druga córka mieszkańca domu pomocy społecznej E. S., odmówiła przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Postępowanie dowodowe rozpoczęto [...] r., zakończono [...] r. Wynika z niego, że E. S. mieszka z mężem i dwojgiem dzieci. Łączny dochód rodziny wynosi [...] zł, a dochód na osobę w rodzinie wynosi [...] zł. Kryterium dochodowe na osobę wynosi [...] zł, 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie wynosi [...] zł. Osoba ta nie kwalifikuje się do ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w domu pomocy społecznej, gdyż dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 300% kryterium dochodowego.

W odwołaniu od tej decyzji A. B. podniosła, że jest traktowana przez organ I instancji przedmiotowo, jak osoba od której wyciąga się pieniądze. Mimo tego, że wielokrotnie przedstawiała swoją sytuację z dzieciństwa, w którym C. G. był oprawcą, a odwołująca się i jej siostra ofiarami. Czas nie wymazał złych uczynków, pozostawiły one piętno na całe życie. Organ I instancji w żaden sposób nie chciał pomóc i przychylić się do wniosku o całkowite zwolnienie od odpłatności za DPS C. G., a mógł to uczynić, ponieważ odwołująca się przedstawiała i wskazywała, że nie spełniał on swoich powinności wobec rodziny i nie ma prawa żądać teraz pieniędzy. Poza tym OPS w M. weryfikuje rodzinę skarżącej nie co pół roku, jak stanowi prawo, ale kiedy chce, co jest bardzo niekomfortowe. Odwołująca się odczuwa to jako nękanie jej i jej rodziny, co przywołuje gorzkie wspomnienia i przyczynia się do nawrotu traumy z dzieciństwa. Poza tym, odwołująca się nie umieszczała C. G. w DPS w M., zrobił to OPS w M., dlatego nie czuje się w żaden sposób odpowiedzialna za niego prawnie ani finansowo. C. G. nie utrzymywał z nią kontaktu od ponad 28 lat i nie wniósł do jej życia niczego co przedstawiałoby jakąkolwiek wartość, wręcz przeciwnie, wniósł tylko smutek, strach i ból. OPS powinien wspierać ludzi i im pomagać, a w stosunku do odwołującej się zachowuje się amoralnie, działa na zasadzie liczydła.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia [...] r. nr [...] utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu decyzji Kolegium wskazało, że A. B. jest córką osoby umieszczonej w DPS. Decyzją wydaną w I instancji po raz kolejny zmieniono decyzję ustalającą opłatę uiszczaną przez nią oraz przez Gminę za pobyt C. G. w DPS. Zgodnie z art. 60 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. W myśl art. 60 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym - ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do 31 marca każdego roku. Ogłoszenie to stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane. Do tego czasu odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej ustala się na podstawie ogłoszenia z roku poprzedniego (art. 60 ust 3).

Następnie organ przytoczył przepis art. 61 ust. 1 ustawy, dotyczący obowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz art. 2 tego przepisu dotyczący wysokości opłat.

Przedmiotem postępowania administracyjnego była zmiana wysokości partycypacji strony w kosztach pobytu jej ojca w DPS. Podstawę materialnoprawną dla takiej zmiany stanowił przepis art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, na podstawie którego decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody.

Z przepisu tego, w powiązaniu z treścią art. 106 ust. 3b ustawy o pomocy społecznej wprost wynika, iż zmiana sytuacji osobistej lub dochodowej strony postępowania, w stosunku do której wydano decyzję na podstawie ustawy o pomocy społecznej, wiąże się z obowiązkiem zmiany lub uchylenia decyzji, przy czym wpływu na zmianę decyzji nie ma jedynie zmiana dochodu strony o kwotę nieprzekraczającą 10% kryterium dochodowego. Przy czym zwrot "okres ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej" należy rozumieć jako okres przypadający po ostatnim ustaleniu w drodze decyzji administracyjnej opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. W ocenie Kolegium, powołany przepis został prawidłowo zastosowany przez organ I instancji, gdyż wstąpiła okoliczność mająca wpływ na zmianę sytuacji dochodowej strony, która uzasadniała zmianę wysokości odpłatności za pobyt ojca odwołującej się w domu pomocy społecznej. Ostatnia decyzja dotycząca odpłatności A. B. za pobyt ojca w DPS (po przeprowadzonym w [...] r. wywiadzie środowiskowym) wydana została w dniu [...] r. Wówczas organ odstąpił od ustalenia opłaty, bowiem dochód (w marcu 2016 r.) na osobę w rodzinie nie przekroczył 300% kryterium dochodowego.

Zgodnie z art. 107 ust. 4 ustawy, w przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku osób korzystających ze stałych form pomocy aktualizacje sporządza się nie rzadziej niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych.

W dniu 19 września 2016 r. organ I instancji wystąpił do G. Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej z wnioskiem o przeprowadzenie wywiadu aktualizacyjnego z A. B.. Wywiad został przeprowadzony w dniu [...] r. Dodatkowo, organ wystąpił o informacje dotyczące wynagrodzenia za sierpień i wrzesień 2016 r. do zakładów pracy, w których zatrudnieni są strona i jej mąż. Ustalony zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej dochód odwołującej się na podstawie zebranej dokumentacji wyniósł w sierpniu 2016 r. (po pomniejszeniu alimentów na matkę, składki na podatek, składki ZUS, jednorazowego świadczenia socjalnego i składki na ubezpieczenie zdrowotne) [...] zł, a we wrześniu [...] zł. Dochód męża strony wyniósł w sierpniu 2016 r. [...] zł (po odliczeniu składki ZUS, składki zdrowotnej i zaliczki na podatek dochodowy), a we wrześniu [...] zł (po odliczeniu składki ZUS, składki zdrowotnej i zaliczki na podatek dochodowy).

Dochód rodziny w sierpniu 2016 r. wyniósł [...] zł, a na osobę w rodzinie [...] zł. Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi [...] zł. Zatem zastosowanie znalazł tutaj przepis art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. b ww. ustawy. W oparciu o ww. regulację organ wyliczył, że będzie to kwota [...]zł ([...] x 3 osoby) = [...] zł. Kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej ([...] zł x 300% = [...] zł, a zatem [...] zł - [...] zł = [...] zł.

We wrześniu uległ zmianie dochód rodziny, bowiem dochód A. B. wyniósł [...] zł a jej męża [...] zł. Łączny dochód wyniósł [...] zł, a na osobę w rodzinie [...] zł. Zatem wyliczając odpłatność za pobyt ojca strony w DPS należało od kwoty [...]zł odjąć [...] zł, co dało kwotę [...]zł. Odpłatność strony za pobyt ojca w DPS od 1 września 2016 r. wynosić będzie [...] zł, a od 1 października 2016 r. [...] zł. W ocenie Kolegium w przedmiotowej sprawie prawidłowo organ I instancji ustalił, że zaistniała przesłanka do zmiany odpłatności A. B. za pobyt ojca w DPS od września 2016 r., bowiem w tym miesiącu wystąpił on z wnioskiem do G. Centrum Pomocy Rodzinie i Polityki Społecznej o przeprowadzenie wywiadu aktualizacyjnego z ustaleniem dochodów rodziny z sierpnia 2016 r.

Odnosząc się do treści odwołania, Kolegium wyjaśniło, iż ustawodawca uzależnił wysokość opłaty wnoszonej przez małżonka, zstępnych, bądź wstępnych mieszkańca domu pomocy społecznej, jedynie od kryterium dochodowego. Kwestie podniesione w odwołaniu mogą być wzięte pod uwagę jedynie w sytuacji przewidzianej przez ustawodawcę w art. 64 cyt. ustawy, na podstawie którego osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty.

Treść ww. regulacji przesądza, iż organ rozpoznający prośbę o zwolnienie z odpłatności za pobyt w placówce, nie ma obowiązku przyznania zwolnienia, ale ma takie prawo, zaś przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Ponieważ decyzja wydana w I instancji odpowiada prawu, Kolegium utrzymało tę decyzję w mocy.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie na tę decyzję A. B., reprezentowana przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniosła o jej uchylenie oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania sądowego. Złożyła wniosek o przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania sądowego w Sądzie Rejonowym w M. sygn. akt III RC [...], w tym z wyroku rozwodowego jej rodziców, protokołów rozpraw na okoliczność znęcania się psychicznego i fizycznego C. G. nad żoną oraz dwiema córkami, ponoszenia przez niego wyłącznej winy za rozkład pożycia, nadużywania alkoholu, interwencji Policji w jej domu rodzinnym z uwagi na naganne zachowanie ojca, a także powikłań zdrowotnych rodziny u członków rodziny w związku z przeżytą traumą. Skarżąca wniosła o przeprowadzenie dowodu z jej zeznań na tę samą okoliczność, a także o dopuszczenie dowodu z dokumentów załączonych do skargi. Jej zdaniem decyzja będąca przedmiotem skargi narusza art. 60 ust. 1 w zw. z art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, w powiązaniu z art. 5 Kodeksu cywilnego przez ich niewłaściwą wykładnię skutkującą przyjęciem, że skarżąca, jako zstępna C. G. jest osobą zobowiązaną do ponoszenia kosztów jego pobytu w Domu Pomocy Społecznej w sytuacji, gdy stoi to w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Ojciec skarżącej nie ma z nią kontaktu od [...] r., nie był nawet na jej ślubie, brak jest jakiejkolwiek relacji między nimi, a w przeszłości znęcał się nad żoną i małoletnimi córkami. Ponadto, organy naruszyły art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu skutkujące ustaleniem dochodów rodziny skarżącej z uwzględnieniem dochodów uzyskiwanych przez jej męża, w sytuacji gdy dochód rodziny powinien obejmować wyłącznie dochody skarżącej, bo między małżonkami obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej. Ponadto, organy naruszyły art. 64 ustawy o pomocy społecznej poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że skarżącej nie przysługuje zwolnienie od płatności za pobyt C. G. w Domu Pomocy Społecznej, w sytuacji gdy przypadki w których przysługuje zwolnienie z płatności są wymienione w tym przepisie jedynie przykładowo, a okoliczność braku kontaktu ojca ze skarżącą, braku jakiejkolwiek relacji między nimi, znęcania się w przeszłości nad rodziną i nadużywania alkoholu stanowią przesłankę całkowitego zwolnienia skarżącej od ponoszenia opłat. Ponadto, organy naruszyły art. 7, 77 i 80 k.p.a. ponieważ dokonały dowolnej oceny dowodów znajdujących się w aktach sprawy, nie wzięły pod uwagę braku kontaktu z podopiecznego z córką od [...] roku, znęcania się nad rodziną ani nadużywania alkoholu.

W uzasadnieniu skargi wskazano, że od dnia [...] r. pomiędzy skarżącą i jej mężem obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej ustanowiony przed notariuszem H. W., rep. A numer [...]. Ponadto, skarżącą obciąża obowiązek alimentacyjny wobec matki T. G. w kwocie [...]zł miesięcznie, zgodnie z ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w M. III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia [...] r. Z tytułu pracy zarobkowej skarżąca osiąga wynagrodzenie w kwocie ok. [...] zł, jednak po potraceniu obciążeń przez pracodawcę na podstawie art. 87 i 91 Kodeksu pracy, faktycznie zarabia ok. [...] zł netto miesięcznie, co potwierdza zaświadczenie z 25 października 2016 r.

Skarżąca wyjaśniła, że małżeństwo jej rodziców zostało rozwiązane przez rozwód z wyłącznej winy ojca dnia [...] r., a władza rodzicielska nad nią i jej siostrą została powierzona matce. Organ obciążył obowiązkiem opłaty za pobyt w DPS C. G. skarżącą oraz gminę (w przeważającym zakresie), uznając, że jej sytuacja dochodowa, nawet błędnie oceniona, uzasadniała częściowe zwolnienie z obowiązku ponoszenia opłat, a nie wziął pod uwagę okoliczności niezwiązanych z sytuacją materialną skarżącej, które mogą zaważyć na ocenie zasadności wniosku o całkowite zwolnienie z opłat. Tymczasem okoliczności te w ogóle nie zostały uwzględnione, organy rozpoznające sprawę nie poddały ich jakiejkolwiek refleksji. [...] przesłanek uzasadniających zwolnienie od ponoszenia opłat ma charakter otwarty i można poszukiwać innych przesłanek, w ustawie o pomocy społecznej nie wymienionych, a nie ograniczać się tylko do badania przesłanek zwolnienia w oparciu o status materialny osoby zobowiązanej. Za zasadnością takiego poglądu przemawia treść art. 64a ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którym osobę zobowiązaną do ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek, pod warunkiem, że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona. Takie brzmienie tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że pozbawienie władzy rodzicielskiej zwalnia ex lege potencjalnego zobowiązanego z tego obowiązku.

Ustawodawca nie pozostawił tutaj organom orzekającym swobody działania. Art. 64a ustawy o pomocy społecznej został dodany przez art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz. U. poz. 1310) zmieniającej tę ustawę z dniem 5 października 2015 r. i obowiązywał w czasie wydania decyzji przez organ I instancji. Jest to unormowanie szczególne, wprowadzające wyjątek od zasady ponoszenia kosztów pobytu pensjonariusza w DPS przez jego małżonka i krewnych. Przepis ten nie podlega wprawdzie interpretacji rozszerzającej, ale ma wpływ na interpretację zawartego w art. 64 ustawy katalogu otwartego, co do możliwych przypadków zwolnienia z odpłatności. W sprawie będącej przedmiotem skargi art. 64a ustawy o pomocy społecznej nie znajduje zastosowania, ale sprawa ma podobne znaczenie i ciężar gatunkowy. Władza rodzicielska wyrokiem sądu została ojcu skarżącej ograniczona, co potwierdza tezę o znaczącym zaburzeniu tradycyjnych więzi rodzinnych. To winno skłonić organy do takiej interpretacji art. 64 ustawy o pomocy społecznej, która pozwala uwzględnić przy badaniu zasadności zwolnienia z opłat za pobyt osoby spokrewnionej w DPS również okoliczności niezwiązanych z sytuacją materialną. Taką okolicznością jest brak więzi rodzinnych między osobami związanymi pokrewieństwem, brak wkładu ojca w opiekę i wychowanie córki, brak pieczy z jego strony. Okoliczności te były eksponowane przez skarżącą w trakcie postępowania administracyjnego. Nie wzięto jednak pod uwagę tego, że C. G. znęcał się nad skarżącą i pozostałymi członkami rodziny, nadużywał alkoholu, urządzał awantury.

Obowiązek ponoszenia ciężaru pobytu w domu pomocy społecznej związany jest z przesłanką formalną jaką jest pokrewieństwo, co wprost wynika z art. 61 ustawy o pomocy społecznej. Ustawa o pomocy społecznej nie kreuje tego obowiązku w relacji do obowiązku alimentacyjnego, określonego w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zatem rozważenie możliwości zwolnienia się skarżącej z ewentualnego obowiązku alimentacyjnego względem ojca, jest bezprzedmiotowe. Jednak podkreślenia wymaga, że w orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje się na możliwość oddalenia roszczenia o alimenty z uwagi na zasady współżycia społecznego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w odpowiedzi na skargę wniosło o jej oddalenie.

W załączeniu do pisma procesowego z dnia 15 września 2017 r. skarżąca przedłożyła dokumenty dotyczące sprawy rozwodowej jej rodziców, w tym wywiad środowiskowy.

Na rozprawie w dniu 26 października 2017 r. pełnomocnik skarżącej oświadczył, że podtrzymuje wnioski i twierdzenia zawarte w skardze.

Sąd postanowił oddalić zgłoszone wnioski dowodowe.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1066), sądy administracyjne kontrolują działalność administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Oznacza to, że w postępowaniu sądowym badana jest co do zasady wyłącznie legalność aktu administracyjnego, czyli prawidłowość zastosowania przepisów prawa, obowiązujących w dacie wydania zaskarżonego aktu, do zaistniałego stanu faktycznego, jak również trafność wykładni tych przepisów oraz prawidłowość przyjętej procedury. Dokonując oceny we wskazanym zakresie sądy administracyjne nie mogą zatem brać pod uwagę argumentów natury słusznościowej, czy celowościowej. Stosownie do art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z późn. zm.) – zwanej dalej "p.p.s.a.", uwzględnienie skargi następuje w przypadku naruszenia prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (lit. a), naruszenia prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego (lit. b) lub innego naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (lit. c). W razie niewystąpienia wskazanych uchybień, na mocy art. 151 p.p.s.a. skarga podlega oddaleniu.

W ramach badania, czy przy wydaniu zaskarżonego aktu nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi ani powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.). Oznacza to, iż kontrola sądowa sprawowana jest w granicach sprawy administracyjnej zakończonej zaskarżoną decyzją, a sąd administracyjny ma obowiązek uwzględnić każde dostrzeżone naruszenia prawa, o ile miało lub mogło mieć wpływ na treść wydanej decyzji.

Przedmiotem skargi jest decyzja wydana na podstawie art. 59 ust. 1, art. 60 ust. 1, 2 i 3, art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 163 ze zm.), zmieniająca po raz kolejny decyzję z Burmistrza M. dnia [...] r. w sprawie skierowania C. G. do domu pomocy społecznej i ustalenia odpłatności za ten pobyt. Zatem skarga dotyczy sprawy rozstrzygniętej już inną decyzją ostateczną, którą w związku ze zmianą sytuacji dochodowej strony organ zmienił na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z tym przepisem decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody między innymi w przypadku zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony. Poprzednio wydaną w sprawie decyzją z dnia [...] r. organ I instancji zmienił decyzję z dnia [...] r. w ten sposób, że odstąpił od obciążania skarżącej kosztami pobytu jej ojca w domu pomocy społecznej.

W myśl art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej. Ten sam organ jest organem właściwym do zmiany tej decyzji. Stosownie do art. 60 ust. 1, 2 i 3 ww. ustawy, pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Ustawa określa organy uprawnione do ustalania średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca oraz termin i tryb ogłaszania takiej informacji. Ogłoszenie stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane. Do tego czasu odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej ustala się na podstawie ogłoszenia z roku poprzedniego.

Na podstawie art. 61 ust. 1 ustawy obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zgodnie z art. 61 ust. 2 ustawy opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Z akt sprawy wynika, że C. G. nie ponosi pełnej odpłatności za swój pobyt w domu pomocy społecznej. Skarżąca, jako zstępna, jest więc osobą zobowiązaną w myśl przepisów ustawy o pomocy społecznej do wnoszenia opłaty za pobyt ojca w tej placówce. W obecnie analizowanym postępowaniu organy ustaliły, że począwszy od sierpnia 2016 r. dochody jej rodziny były wyższe niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, stąd organ I instancji ustalił odpłatność w kwocie [...]zł za wrzesień 2016 r., a począwszy od 1 października 2016 r. w kwocie [...]zł miesięcznie.

W odwołaniu od decyzji skarżąca podniosła, że wielokrotnie przedstawiała sytuację z dzieciństwa w którym C. G. był oprawcą, a ona i jej siostra ofiarami, ale organ nie chce wziąć tego pod uwagę i całkowicie zwolnić jej z opłat za jego pobyt, mimo iż wielokrotnie o to się zwracała. Zamiast tego organ I instancji ciągle weryfikuję rodzinę skarżącej, co ona odczuwa jako nękanie i wyciąganie pieniędzy. Tymczasem ojciec był alkoholikiem i znęcał się nad rodziną, a po rozwodzie rodziców nie utrzymywał z nią żadnego kontaktu, nigdy dobrowolnie też nie płacił zasądzonych alimentów, nie wniósł do jej życia niczego co stanowiłoby jakąkolwiek wartość.

W odwołaniu skarżąca zawarła wniosek o całkowite zwolnienie z odpłatności za pobyt C. G. w domu pomocy społecznej, na podstawie art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Wniosek ten nie został rozpoznany, przy czym z akt administracyjnych sprawy wynika, że tożsamy wniosek skarżąca składała już poprzednio, po raz pierwszy w odwołaniu od decyzji Burmistrza M. z dnia [...] r., powołując się na te same przyczyny zwolnienia co obecnie.

Z treści art. 64 ustawy o pomocy społecznej wynika, że zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której opłata została określona przepisami prawa. Zwolnienie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony. O zastosowaniu zwolnienia decyduje organ ustalający opłatę za pobyt w placówce, na wniosek osoby zainteresowanej. Ustawodawca w art. 64 ustawy wymienia jedynie przykładowo sytuacje uprawniające do zwolnień. Nie muszą to być więc przesłanki wymienione w tym przepisie, ale także inne uzasadnione okoliczności. W wyroku z dnia 23 listopada 2016 r. sygn. akt I SA/Wa 1571/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że oprócz okoliczności dotyczących sytuacji materialnej zobowiązanego, powodem zwolnienia z opłat mogą być kwestie związane z relacjami panującymi w rodzinie, przyczyna powodująca brak relacji rodzinnych między osobami związanymi pokrewieństwem.

Skarżąca złożyła wniosek o całkowite zwolnienie jej z opłat powołując się na tego rodzaju przyczyny, jednakże wnioskowi nie nadano biegu. Zamiast tego wydano kolejną decyzję zmieniającą decyzję z dnia [...] r. wynikającą ze zmiany sytuacji materialnej skarżącej. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji odnoszącym się do wniosku o zwolnienie z opłat, ograniczyło się do przytoczenia treści art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Tymczasem dopiero po ustaleniu decyzją ostateczną, czy A. B. została zwolniona z opłat za pobyt ojca w domu pomocy społecznej, czy też nie, możliwe będzie ewentualne wydanie decyzji zmieniającej wysokość opłaty. Pomijanie wniosku skarżącej o zwolnienie z opłaty i wydawanie kolejnych decyzji zmieniających wysokość opłaty narusza zasadę praworządności określoną w art. 7 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Ponadto, organy są zobowiązane prowadzić postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej (art. 8 k.p.a.). Powinny też wyjaśnić stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania decyzji bez stosowania środków przymusu (art. 11 k.p.a.).

W rozpoznawanej sprawie organy prowadzący postępowanie zasady te naruszyły. W ocenie Sądu, zaskarżona decyzja, a także decyzja wydana w I instancji, zostały wydane z naruszeniem art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. bowiem organy wzięły pod uwagę tylko część zebranego materiału dowodowego, dotyczącą sytuacji majątkowej osób zobowiązanych w myśl ustawy do wnoszenia opłaty. Jak słusznie podniesiono w skardze, nie poddały ocenie okoliczności które mogą spowodować zwolnienie z ponoszenia opłat.

Odnosząc się natomiast do zarzutu skargi dotyczącego niewłaściwego ustalenia dochodu rodziny skarżącej należy stwierdzić, że zarzut ten nie jest uzasadniony. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 lutego 2011 r. sygn. akt I OSK 1777/10 (OSP 2012/1/11) uznał, że zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej przez osobę składającą wniosek wskazany w art. 64 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej nie wyklucza samo w sobie możliwości żądania od niej oświadczenia o dochodach współmałżonka. O tym bowiem, czy ocena sytuacji materialnej osoby wnioskującej o zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej powinna uwzględniać dochody jej małżonka, przesądza nie tyle istniejący pomiędzy nią i małżonkiem ustrój majątkowy, ile to, czy wspólnie z nim zamieszkuje i gospodaruje, a co za tym idzie, czy tworzą oni rodzinę w rozumieniu art. 6 pkt 14 tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem rodzinę tworzą osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Niewątpliwie skarżąca, jej mąż i syn rodzinę taką tworzą, zatem dochody męża podlegały wliczeniu do dochodu rodziny.

Z powyższych względów, celem umożliwienia właściwym organom rozpoznania wniosku strony o zwolnienie z opłat, Sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu I instancji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 200 tej ustawy.