Wyrok z dnia 2017-11-22 sygn. IV SA/Gl 519/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożena Miliczek-Ciszewska (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga-Gajewska, Sędzia WSA Małgorzata Walentek, Protokolant Katarzyna Lisiecka-Mitula, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 listopada 2017 r. sprawy ze skargi M. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku okresowego oddala skargę.

Uzasadnienie

M. C. (dalej strona lub skarżąca) wnioskiem z dnia 27 kwietnia 2016 r. zwróciła się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. o pomoc finansową w formie zasiłku okresowego na zaspokojenie podstawowych potrzeb.

Prezydent Miasta Z. (dalej organ pierwszej instancji) decyzją nr [...] z dnia [...]r. odmówił przyznania stronie żądanego zasiłku okresowego. W uzasadnieniu wskazał, że na podstawie przeprowadzonego w dniu 9 maja 2016 r. wywiadu środowiskowego ustalono, że strona jest osobą rozwiedzioną, prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Strona zobowiązała się, że w terminie 10 dni dostarczy zaświadczenie z Urzędu Skarbowego o osiąganym dochodzie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej za marzec 2016 r., zaświadczenie z ZUS o wysokości zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaświadczenie z Gminy o liczbie hektarów przeliczeniowych działki rolnej, której jest właścicielką. Organ podkreślił, że dokumenty są niezbędne do ustalenia aktualnej sytuacji materialno-bytowej strony. Wskazał, że strona była jeszcze dodatkowo - bezskutecznie - wzywana do zgłoszenia się z tymi dokumentami do pracownika socjalnego. Ze względu na brak możliwości ustalenia sytuacji materialno-bytowej organ ocenił odmowę przyznania świadczenia za zasadą. Z kserokopii zwrotnego potwierdzenia odbioru wynika, że decyzja nie została fizycznie doręczona i nie była awizowana, gdyż doręczyciel stwierdził, że pod adresem [...] w Z. adresat nie mieszka – wyprowadził się. Zwrot do nadawcy nastąpił w dniu 14 czerwca 2016 r.

Pismem z dnia 30 grudnia 2016 r., przesłanym z Zakładu Karnego strona zwróciła się do MOPS w Z. o "wznowienie" jej sprawy z wniosku z kwietnia 2016 r., rozszerzając zakres żądania. Wniosła o przyznanie zasiłku celowego również z tytułu poniesionych opłat za noclegi przy ul. [...] oraz podnajem pokoju w Z. przy ul. [...] w mieszkaniu znajomego. Do pisma dołączyła część żądanej przez organ dokumentacji. Pismem z dnia 4 stycznia 2017 r. organ pierwszej instancji poinformował skarżącą, że w jej sprawie zostały już wydane decyzje, które są ostateczne; wobec powyższego wniosek nie zostanie rozpatrzony. Pismem z dnia 12 stycznia 2017 r. strona poprosiła o przesłanie jej tych decyzji. Przy piśmie z dnia 25 stycznia 2017 r., doręczonym w dniu 30 stycznia 2017 r. organ pierwszej instancji przesłał żądane decyzje. Jednocześnie ustalił telefonicznie z Zakładem Karnym w L., że strona przebywa w tym Zakładzie od 19 września 2016 r., a prawdopodobny termin opuszczenia przez nią Zakładu to wrzesień 2018 r.

W dniu 7 lutego 2017 r. strona wniosła odwołanie, z treści którego wynika, że nie była w stanie przedłożyć wymaganych przez organ zaświadczeń w wyznaczonym terminie z przyczyn zupełnie od niej niezależnych. Szczegółowo opisała swoje problemy związane z pozbawieniem jej mieszkania poprzez – w jej ocenie – bezprawne jego zlicytowanie oraz problemy z noclegiem w noclegowni, do której została skierowana. Opisała próby uzyskania mieszkania socjalnego oraz pomieszczenia tymczasowego, jak też trudności z dostępem do swoich dokumentów, które pozostały w zlicytowanym mieszkaniu. Wskazała, że z prywatnej noclegowni robotniczej przy ul. [...], gdzie przeprowadzono wywiad środowiskowy, wyprowadziła się na żądanie jej właścicielki, po wezwaniu z MOPS z dnia 27 maja 2016 r. do złożenia zaświadczeń. 28 maja 2016 r. wprowadziła się do mieszkania znajomego w Z. przy ul. [...].

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C. (dalej organ odwoławczy lub Kolegium) decyzją z dnia [...]r. Nr [...] utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Uzasadniając to rozstrzygnięcie Kolegium syntetycznie opisało dotychczasowy przebieg postępowania, treść decyzji organu pierwszej instancji oraz zarzuty odwołania; stwierdzając, że do skutecznego doręczenia decyzji organu pierwszej instancji doszło w dniu 30 stycznia 2017 r. Następnie przybliżono stan prawny sprawy przytaczając treść art. 2 ust. 1, art. 8 ust. 1, art. 38 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj.: Dz. U. z 2016 r., poz. 930 ze zm., dalej ustawa). Analizując ustalenia faktyczne sprawy Kolegium stwierdziło, że strona jest osobą samotnie gospodarującą, prowadzi działalność gospodarczą, jest w posiadaniu działki gruntu. Wskazano, że kryterium dochodowe wynosi 634 zł. Podkreślono, że organ pierwszej instancji nie ustalił sytuacji finansowej skarżącej ze względu na brak z nią kontaktu i dlatego odmówił przyznania żądanej pomocy. Kolegium utrzymując w mocy decyzję pierwszoinstancyjną podało, że czyni to z powodów odmiennych niż wskazane w uzasadnieniu decyzji organu pierwszej instancji. Podało, że od 19 września 2016 r. strona przebywa w zakładzie karnym i od tego dnia uległa zmianie jej sytuacja osobista. Zgodnie z art. 13 ustawy stronie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej, gdyż instytucja ta zapewnia nieodpłatne pełne utrzymanie.

W osobistej skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skarżąca stwierdziła, że z treści decyzji wynika, że spełnia wszelkie przesłanki przyznania jej żądanej pomocy. Kolejno szczegółowo opisała swoje problemy, poczynając od poprzedniego pobytu w Zakładzie Karnym oraz na terapii odwykowej zamkniętej; co wykorzystano do pozbawienia jej mieszkania i eksmisji na bruk. Opisała kłopoty związane z korzystaniem noclegowni, której kierownictwo nie chciało uwzględnić specyfiki prowadzonej przez nią działalności gospodarczej i konieczność poszukiwania innego rozwiązania problemu mieszkaniowego. Podtrzymała swoje twierdzenia zawarte w odwołaniu i przybliżyła powody długotrwałego pozyskiwania zaświadczeń żądanych przez MOPS. Odnosząc się do treści zaskarżonej decyzji wskazała, że nie ubiega się o pomoc na okres pobytu w Zakładzie Karnym tylko o zasiłek okresowy, który jej się należy za cały okres od 19 listopada 2015 r. do 18 września 2016 r.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, w pełnym zakresie podtrzymując stanowisko i argumentację prezentowane w zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia 29 października 2017 r. skarżąca wniosła o umożliwienie jej udziału w rozprawie i przetransportowanie z Zakładu Karnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tj.: Dz. U. 2017, poz. 2188) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Stwierdzenie, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy obliguje Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji (art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; tj.: Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, zwanej dalej ustawą p.p.s.a.).

Dokonując kontroli zaskarżonej decyzji na zasadach wyżej opisanych Sąd nie stwierdził jej niezgodności z prawem. Nie było więc podstaw do uwzględnienia skargi. Powyższe skutkowało oddaleniem skargi, w myśl art. 151 ustawy p.p.s.a.

Zaskarżona została decyzja organu odwoławczego utrzymująca w mocy decyzję organu pierwszej instancji odmawiającą przyznania pomocy w formie zasiłku okresowego na zabezpieczenie podstawowych potrzeb. Organ pierwszej instancji odmówił przyznania świadczenia ze względu na brak możliwości ustalenia sytuacji materialno – bytowej skarżącej, która – pomimo zobowiązania się - nie dostarczyła żądanych zaświadczeń z ZUS i z Gminy. Organ odwoławczy utrzymał w mocy to rozstrzygnięcie przyjmując jednak inne powody odmowy przyznania zasiłku okresowego, niż powody wskazane w uzasadnieniu orzeczenia pierwszoinstancyjnego. Stwierdził, że od 19 września 2016 r. sytuacja osobista skarżącej uległa zmianie, gdyż ww. przebywa w zakładzie karnym. Podał, że zgodnie z art. 13 ustawy osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Nie godzi się z tym skarżąca, która w skardze opisała zarówno okoliczności, które zmusiły ją do wniesienia o udzielenie pomocy, jak też przyczyny, które uniemożliwiły jej terminowe przedłożenie żądanych przez organ pierwszej instancji dokumentów i zaświadczeń. Nadto kwestionuje możliwość powoływania się przez Kolegium na regulację zamieszczoną w art. 13 ustawy podkreślając, że nie wnosiła o pomoc na okres pobytu w zakładzie karnym lecz o zasiłek okresowy, który jej się należy za cały okres od 19 listopada 2015 r. do 18 września 2016 r.

Materialnoprawną podstawę orzekania w kontrolowanej sprawie stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 ze zm., jak już wyżej: ustawa).

Jak wynika z przepisów tej ustawy pomoc społeczna w postaci zasiłku okresowego jest udzielana osobom i rodzinom, które spełniają jednocześnie dwa kryteria: kryterium dysfunkcji określone w art. 7 ustawy oraz kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Zgodnie z art. 38 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej.

Stosownie natomiast do art. 13 ust. 1 i 1a ustawy osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej, z zastrzeżeniem ust. 1a (ust. 1). Przepisu ust. 1 nie stosuje się do osób odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (ust. 1a).

Uzasadnienia takiej regulacji judykatura dopatruje się w fakcie pozostawania osadzonych na utrzymaniu państwa. Zgodnie z odpowiednimi regulacjami zawartymi w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego (tj.: Dz. U. z 2017 r., poz. 665) osobie odbywającej karę pozbawienia wolności zapewnia się minimum 3 razy dziennie posiłek, odpowiedniej wartości odżywczej, w tym co najmniej 1 gorący, odpowiednie warunki mieszkaniowe, odpowiednią do pory roku odzież i bieliznę oraz obuwie. Dzięki świadczeniom gwarantowanym w oparciu o art. 109 do 111 Kodeksu karnego wykonawczego osoby te są zwolnione z zaspokajania własnym staraniem podstawowych potrzeb bytowych. Dlatego w orzecznictwie podkreśla się, że trudno dopatrzeć się przesłanek do udzielenia takim osobom dodatkowego wsparcia w ramach pomocy społecznej. Z woli ustawodawcy w okresie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym żadne świadczenia z pomocy społecznej nie przysługują. Akcentuje się również okoliczność, że osoby pozbawione wolności zwalniane z zakładów karnych mogą korzystać ze środków specjalnie utworzonego w tym celu funduszu. W § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej (Dz. U. Nr 69, poz. 618) określony został szeroki zakres świadczeń udzielanych osobom opuszczającym zakłady karne. Należą do nich między innymi pomoc rzeczowa w formie żywności lub bonów żywnościowych, odzieży oraz leków, dopłata do bieżących zobowiązań czynszowych za lokal mieszkalny, finansowanie kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej, pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz innych niezbędnych dokumentów. Świadczeń tych udziela się do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy o pomocy społecznej (por. wyroki: WSA w Gliwicach z dnia 1 kwietnia 2008 r., sygn. akt IV SA/Gl 1090/07, LEX nr 504740, NSA z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt I OSK 1223/07, LEX nr 499758, WSA w Opolu z dnia 9 września 2009 r., sygn. akt II SA/Op 223/09, LEX nr 580337, WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt II SA/Go 26/12, LEX nr 1121373, WSA w Olsztynie z dnia 20 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 429/13, LEX nr 1361777, WSA w Gdańsku z dnia 27 lutego 2014 r., sygn. akt III SA/Gd 35/14, LEX nr 1471558, WSA w Warszawie z dnia 5 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Wa 2905/14, LEX nr 1656563, WSA w Lublinie z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt II SA/Lu 892/16, LEX nr 2291044)

Skarżąca nie kwestionuje tej linii orzeczniczej. Jej argumentacja związana jest z faktem, iż nie domaga się przyznania świadczeń w zakresie, w jakim jej potrzeby są zaspakajane w zakładzie karnym, lecz świadczeń dotyczących potrzeb powstałych przed pozbawieniem wolności.

Sąd stwierdza, że również w takim przypadku pomoc nie może zostać przyznana. Z przepisu jednoznacznie wynika bowiem, iż fakt odbywania kary pozbawienia wolności wyklucza możliwość przyznania pomocy społecznej. Osoby odbywające wymienioną karę tracą prawo do wszystkich świadczeń pomocowych i nie nabywają uprawnień do świadczeń w czasie przebywania w zakładzie karnym. Odbywanie kary pozbawienia wolności jest samoistną przesłanką odmowy przyznania pomocy. Przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Kategoryczne sformułowanie nie daje podstaw do konstruowania jakichkolwiek wyjątków od tej zasady, a organ działa w warunkach związania. Prawodawca stanowczo wykluczył możliwość przyznania świadczeń osobie odbywającej karę pozbawienia wolności, niezależnie od rodzaju potrzeby, którą strona usiłuje zaspokoić składając wniosek o przyznanie świadczenia. Kategoryczna wypowiedź normatywna wskazuje, że przyznanie pomocy w okresie odbywania kary pozbawienia wolności jest niedopuszczalne, niezależnie od tego czy postępowanie zostało wszczęte przed tym okresem, czy w jego trakcie; nadto niezależnie od rodzaju potrzeby i celu udzielenia pomocy. Nawet gdyby pomoc została zasadnie przyznana przed osadzeniem, organ byłby zobowiązany do weryfikacji swojej decyzji w trybie art. 106 ust. 5 ustawy w zakresie okresu odbywania kary pozbawienia wolności. Ustawodawca bowiem nie tylko zakazał przyznania pomocy w tym okresie, ale wręcz przesądził, że ona nie przysługuje. Organy nie są uprawnione do dokonywania odmiennych ocen własnych w tym zakresie, lecz są obowiązane podporządkować się woli prawodawcy.

Skarżącej, która od dnia 19 września 2016 r. (do września 2018 r.) przebywa zakładzie karnym, zgodnie z zasadą wynikającą z art. 13 ustawy nie przysługuje prawo do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej, w tym zasiłku okresowego na żądany okres od 19 listopada 2015 r. do 18 września 2016 r. Okoliczność pobytu w zakładzie karnym w warunkach pozbawienia wolności jest bezsporna; wprost powołuje się na nią również skarżąca. Ponieważ jest to okoliczność przesądzająca o braku możliwości przyznania żądanej pomocy brak podstaw do koncentrowania się na ustaleniach dowodowych dotyczących innych przesłanek udzielenia pomocy. Okoliczność relewantna prawnie została prawidłowo ustalona. Oparcie się przez organ odwoławczy na bezwzględnej przesłance negatywnej udzielenia pomocy stanowi podstawę do oceny zaskarżonej decyzji jako zgodnej z prawem.

W tym stanie rzeczy Sąd nie podzielił zarzutów skargi i nie dostrzegł takich uchybień w działaniu organów w tej sprawie, aby mogły one stanowić podstawę do uwzględnienia skargi.

W tym miejscu Sąd wyjaśnia dodatkowo skarżącej, że nie było konieczne zapewnienie jej udziału w rozprawie, o co wnosiła w piśmie procesowym z dnia 29 października 2017 r. Obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, a Sąd nie prowadził żadnego postępowania dowodowego w tej sprawie. Wyrok został wydany w oparciu o analizę dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz pism stron sporu sądowego (w tym skarżącej). Prawa skarżącej gwarantuje też przepis art. 140 § 2 ustawy p.p.s.a., zapewniający doręczenie sentencji wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka odwoławczego; wymogu tego w sprawie dochowano.

Mając powyższe na względzie Sąd, na podstawie art. 151 ustawy p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.