Wyrok z dnia 2019-01-24 sygn. II SA/Bk 636/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Roleder, Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska, sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Protokolant st. sekretarz sądowy Anna Makal, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 24 stycznia 2019 r. sprawy ze skargi K. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] lipca 2018 r. nr [...] w przedmiocie opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oddala skargę.

Uzasadnienie

Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.

A. P., matka skarżącego, decyzją z dnia [...] marca 2017r. została skierowana – jako osoba wymagająca całodobowej opieki – do Domu Pomocy Społecznej p.w. [...] w T. na czas nieokreślony i umieszczona w ww. placówce z dniem [...] lutego 2018r. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS w T. dla osób przewlekle chorych psychicznie wynosił do [...] lutego 2018r. – 3112,00 złotych, a od 1 marca 2018r. – 3189,0 złotych. A. P. ponosi opłatę w wysokości 734,90 złotych (ustaloną decyzją z [...] lutego 2018r.). Z uwagi na to, że opłata ponoszona przez podopieczną nie pokryła pełnego kosztu pobytu w placówce, organ – Prezydent Miasta B., podjął działania w celu ustalenia wysokości partycypacji zstępnych podopiecznej w pokryciu kosztów pobytu A. P. w placówce stosownie do treści art. 1 ust. 1 pkt 1 – 3 ustawy o pomocy społecznej. Organ ustalił, że A. P. ma dwoje dzieci: córkę A. B. i syna K. K. Wobec A. B. opłata została ustalona decyzją z dnia [...] maja 2018r. w wysokości: za luty 2018r. – 1 211,10 złotych, za marzec 2018r. – 1138,87 złotych a od 1 kwietnia 2018r. – 92,72 złote miesięcznie.

Decyzją z dnia [...] maja 2018r. Prezydent Miasta B. powołując się na art. 59 ust. 1, 60 ust. 1, 61 ust. 1 – 3, 2 ust. 2 oraz 104 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej orzekł o:

1. ustaleniu K. K. opłaty za pobyt matki A. P. w Domu Pomocy Społecznej p.w. [...] w T. od dnia 1 lutego 2018r. w kwotach:

- od 1 lutego 2018r. do 28 lutego 2018r. w wysokości 1 166,90 złotych,

- od 1 marca 2018r. do 31 marca 2018r. w wysokości 1 315,73 złotych,

- od 1 kwietnia 2018r. w wysokości 1 710,61 złotych miesięcznie;

2. odmowie całkowitego zwolnienia skarżącego z ponoszenia opłaty;

3. zwolnieniu częściowym K. K. z ponoszenia opłaty poprzez ustalenie opłaty od 1 lutego 2018r. w wysokości 700,00 złotych miesięcznie.

Organ wskazał w decyzji, że opłatę za okres od 1 lutego 2018r. do 31 maja 2018r. w łącznej wysokości 2 800,00 złotych skarżący winien uiścić jednorazowo a opłatę od 1 czerwca 2018r. w wysokości po 700,00 miesięcznie winien uiszczać do 20 – go dnia miesiąca kalendarzowego za dany miesiąc.

W uzasadnieniu decyzji organ przytoczył brzmienie art. 61 ust. 1 pkt 1 – 3 oraz art. 1 ust. 2 pkt 1 – 3 ustawy o pomocy społecznej. Stwierdził, że zarówno córka podopiecznej A. B., jak i syn K. K. są zobowiązani do partycypowania w ponoszeniu kosztów pobytu matki w domu pomocy społecznej, gdyż posiadają dochody wyższe niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej tj. wyższe niż 1 902,00 złotych (w przypadku córki) i wyższe niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie tj. wyższe niż kwota 1 542,00 złotych na osobę w rodzinie (w przypadku syna). Organ przedstawił wyliczenie dochodu na osobę w rodzinie skarżącego, stwierdzając, że w styczniu 2018r. wyniósł on 3 369,80 złotych na osobę w rodzinie tj. był wyższy o 1 827,80 złotych od ustawowego kryterium dochodowego, w lutym 2018r. wyniósł 3 059,99 złotych tj. był wyższy od ustawowego kryterium dochodowego o kwotę 1 819,93 złote a w marcu 2018r. wyniósł 3252,61 złotych tj. był wyższy od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie o kwotę 1 710,61 złotych. Następnie organ stwierdził, że uwzględniając wpłatę A. P., do dopłaty do wysokości miesięcznego kosztu utrzymania w DPS, pozostawała w lutym 2018r. kwota 2377,10 złotych a od marca 2018r. kwota 2454,10 złotych. Za miesiące luty i marzec 2018r. wysokość partycypacji skarżącego został ustalona w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania mieszkańca w DPS w T. a kwotami partycypacji podopiecznej i A. B. Tak ustalone kwoty nie wyczerpywały różnicy między dochodem na osobę w rodzinie skarżącego a 300 % ustawowego kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Od kwietnia 2018r. wysokość partycypacji skarżącego została ustalona w pełnej wysokości różnicy między dochodem na osobę w rodzinie skarżącego a 300% ustawowego kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Łączna partycypacja wszystkich zobowiązanych (w tym podopiecznej) w ponoszeniu kosztów pobytu w DPS od kwietnia 2018r. nie wyczerpuje średniego miesięcznego kosztu pobytu mieszkańca w DPS, co oznacza, że różnicę pokryje Gmina B.

Organ ustosunkował się w decyzji do wniosku skarżącego o całkowite zwolnienie z opłaty. Stwierdził, że przepis art. 64 ‘a" ustawy o pomocy społecznej daje podstawę do całkowitego zwolnienia dziecka z opłaty tylko w sytuacji przedstawienia prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawieniu umieszczonego w placówce rodzica władzy rodzicielskiej. Takiego orzeczenia skarżący nie przedstawił. Rozważając natomiast prośbę skarżącego o całkowite zwolnienie z opłat z uwagi na trudną sytuację materialną i rodzinną, organ stwierdził, że nie zachodzą po stronie skarżącego takie okoliczności zdrowotne, materialne lub rodzinne, które stanowiłyby szczególną i wyjątkową sytuację przemawiającą za celowością zastosowania ulgi w postaci całkowitego zwolnienia skarżącego z ponoszenia opłat. Sytuacja finansowa skarżącego nie uniemożliwia partycypacji w ponoszeniu kosztów utrzymania matki w placówce nawet przy konieczności spłaty kredytów i pożyczek oraz ponoszenia bieżących wydatków życiowych własnych i członków rodziny. Organ podkreślił, że nie leży w interesie publicznym przerzucanie na gminę opłat z tytułu utrzymania mieszkańca gminy w domu pomocy społecznej, w sytuacji gdy są osoby bliskie mieszkańca, ustawowo zobowiązane do pokrywania opłat. Organ stwierdził także brak podstaw do rozłożenia płatności na raty.

W odwołaniu od tej decyzji K. K. wniósł o jej uchylenie w zakresie punktu 1 decyzji, zarzucając bezprawne i niezgodne z ustawą o pomocy społecznej wydanie decyzji z mocą wsteczną tj. za okres poprzedzający doręczenie decyzji tj. za okres od [...] lutego 2018r. do [...] czerwca 2018r. Zarzucił również brak uwzględnienia przy ustalaniu wysokości opłaty, przekroczenia progu podatkowego a tym samym zmniejszenia dochodu netto w rodzinie skarżącego.

Decyzją z dnia [...] lipca 2018r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. po rozpoznaniu odwołania skarżącego, orzekło o utrzymaniu w mocy decyzji pierwszoinstancyjnej. Kolegium stwierdziło, że w sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki do ustalenia wobec skarżącego opłaty za pobyt jego matki w DPS w T. a materiał dowodowy zebrany w sprawie jest wystarczający do podjęcia rozstrzygnięcia. Kolegium wskazało, że różnica pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania w DPS w T. a wpłatą mieszkanki A. P. w miesiącu lutym 2018r. wynosi 2 377,10 złotych a od marca 2018r. 2454,10 złotych. Rodzina skarżącego składa się z czterech osób, wspólnie gospodarują i zamieszkują skarżący, zona i dwoje małoletnich dzieci. Łączny dochód rodziny wyniósł odpowiednio: w styczniu 2018r. – 13 479,20 złotych, w lutym 2018r. – 13 447,73 złotych, w marcu 2018r. – 13 010,44 złotych. Posiadany dochód na osobę w rodzinie skarżącego przekracza 300 % ustawowego kryterium dochodowego na osobę w rodzinie tj. 1 542,00 złote. Ustalając kwotę opłaty organ uwzględnił, że pozostała kwota dochodu w rodzinie skarżącego - po wniesieniu opłaty- nie może być niższa niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Za luty i za marzec 2018r. opłata został ustalona przy uwzględnieniu obowiązku partycypacji dwóch osób zobowiązanych: córki i syna mieszkańca DPS oraz przy uwzględnieniu proporcji przekroczenia u każdej z osób zobowiązanych kwoty wolnej od przeznaczenia na koszty pobytu w DPS. Od kwietnia 2018r. opłaty wszystkich zobowiązanych, w tym mieszkańca placówki, nie pokryją pełnej kwoty średniego miesięcznego kosztu utrzymania i nie pokrytą kwotę poniesie gmina. Kolegium podzieliło ocenę organu w zakresie zaistnienia podstaw do częściowego jedynie zwolnienia skarżącego z opłat. Kolegium podkreśliło, że częściowe zwolnienie z opłat było następstwem uwzględnienia podnoszonych przez skarżącego okoliczności związanych z trudnościami finansowymi, spowodowanymi koniecznością spłaty kredytów i pożyczek oraz ponoszeniem wydatków, w tym wydatków związanych ze stanem zdrowia syna. Większe wydatki legły u ustaleniu opłaty – po zwolnieniu częściowym – na kwotę po 700, 00 złotych miesięcznie. Kolegium zgodziło się z organem I instancji co do braku podstaw do zwolnienia całkowitego skarżącego z opłat. Podkreśliło, że małżonkowie K. uzyskują stałe dochody, posiadają dwa mieszkania, że w ich sytuacji materialnej zaspakajanie bieżących potrzeb nie może być uznane za nadzwyczajną okoliczność uzasadniającą zwolnienie całkowite z opłat. Kolegium podkreśliło przy tym, że w odwołaniu nie zostało zakwestionowane rozstrzygnięcie organu I instancji w zakresie przyznania ulgi. Kolegium wskazało także, że skarżący będzie mógł ubiegać się o przyznanie ulg przy egzekwowaniu przez gminę zwrotu poniesionych wydatków na pokrycie kosztów utrzymania A. P. w DPS tj. w trakcie postępowania poprzedzającego wydanie decyzji na podstawie art. 104 ustawy o pomocy społecznej.

Kolegium nie podzieliło zarzutu odwołania wydania decyzji z mocą wsteczną. Podkreśliło, że obowiązek ponoszenia opłaty ciąży na osobach zobowiązanych od momentu umieszczenia uprawnionej osoby bliskiej w palcówce. Decyzja ustalająca opłatę konkretyzuje i indywidualizuje ustawowy obowiązek poprzez wskazanie konkretnej osoby i konkretnej kwoty do wpłaty. Kolegium powołało się na uchwałę 7 sędziów NSA w sprawie I OPS 7/17 , w uzasadnieniu której NSA stwierdził, że wydana w oparciu o art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej decyzja o ustaleniu opłaty, może obejmować okres przed wydaniem decyzji, albowiem decyzja konkretyzuje obowiązek ciążący z mocy prawa z dniem zaistnienia zdarzenia prawnego w postaci umieszczenia osoby blisko spokrewnionej w domu pomocy społecznej.

Kolegium wskazało także, że argument o płaceniu podatku od dochodu według stawki procentowej 32 %, mógł być podnoszony wyłącznie w kontekście podstaw do zastosowania większego zwolnienia z opłat a w zakresie przyznanego zwolnienia decyzja organu I instancji nie została zakwestionowana odwołaniem (skarżący nie wnosił o uchylenie punktu 3 decyzji) . Kolegium podkreśliło przy tym, że wysokość opłat po zastosowaniu częściowego zwolnienia, niemal równa się kwocie 600,00 złotych deklarowanej przez skarżącego w piśmie z [...] maja 2018r. jako możliwej do uiszczania.

W wywiedzionej skardze do sądu administracyjnego na powyższą decyzję ostateczną, K. K. podniósł zarzuty:

- naruszenia prawa materialnego:

1. art. 59 ust. 1, 60 – 62 ustawy o pomocy społecznej poprzez ustalenie obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt A. P. w DPS z mocą wsteczną;

2. art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej poprzez przyjęcie, że organ I instancji miał prawo odmówić rozłożenia na raty opłat oraz, że jest to możliwe jedynie w odrębnej decyzji;

3. art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej poprzez przyjęcie, że organ I instancji prawidłowo obliczył wielkość dochodu, przyjmując do określenia wymiaru odpłatności tylko te miesiące, w których stawka podatku dochodowego ponoszonego przez skarżącego wynosi 19 % a nie też 32 %;

4. art. 64 ust. 2 – 3 ustawy o pomocy społecznej poprzez przyjęcie, że organ prawidłowo odmówił całkowitego zwolnienia skarżącego z opłat,

- naruszenia prawa procesowego:

1. art. 8 K.p.a. poprzez przyjęcie, że przeprowadzone przez ten organ postępowanie było zgodne z podstawowymi zasadami pogłębionego zaufania obywateli do organów administracyjnych;

2. art. 7, 77 § 1 i art. 227 K.p.a. poprzez zaniechanie rzetelnego i bezstronnego ustalenia stanu faktycznego sprawy oraz wybiórczą analizę całokształtu sytuacji osobistej i majątkowej skarżącego.

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje;

Skarga podlegała oddaleniu albowiem do ustalenia wysokości partycypacji skarżącego w ponoszeniu kosztów pobytu jego matki w domu pomocy społecznej, doszło bez zarzucanego skargą naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego.

Podmioty zobowiązane do ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej wymienia przepis art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej w punktach od 1 do 3, ustanawiając jednocześnie kolejność ponoszenia przez te podmioty owej odpłatności. W punkcie pierwszym ustawodawca wymienia mieszkańca domu, a w przypadku osób małoletnich jego przedstawiciela ustawowego, w drugim małżonka i zstępnych przed wstępnymi, a w punkcie trzecim gminę, z której osoba został skierowana do domu pomocy społecznej.

Jednocześnie w ustępie 2 – gim art. 61 ustawodawca określa granice obciążenia poszczególnych grup podmiotów odpłatnością za pobyt w domu pomocy społecznej. Przepis art. 61 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej stanowi bowiem, że mieszkaniec domu (przedstawiciel ustawowy małoletniego mieszkańca) ponosi odpłatność w wysokości nie większej niż 70% swojego dochodu (dochodu małoletniego dziecka). Przepis ma funkcję ochronną. Nie pozwala na bezwzględne żądanie całości opłaty od mieszkańca, którego dochody własne odbiegają od średniego kosztu utrzymania mieszkańca domu pomocy społecznej. Jeżeli kwota odpowiadająca 70% dochodu własnego mieszkańca nie pokrywa pełnej opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, następuje ustalenie podmiotów zobowiązanych do jej uiszczenia z kręgu wskazanego w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej.

Małżonek oraz zstępni i wstępni ponoszą odpłatność stosownie do treści umowy zawartej z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej (powiatowego centrum pomocy rodzinie). W sytuacji, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy lub ustalona umową (umowami) kwota partycypacji nie pokrywa całości średniego kosztu utrzymania osoby w placówce, odpłatność w/w osób jest ustalana decyzją, przy czym ustawodawca w art. 61 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej zastrzega, że decyzyjne obciążenie małżonka i krewnych w linii prostej, kosztami pobytu osoby bliskiej w domu pomocy, może nastąpić jedynie wtedy, gdy dysponują oni dochodem przewyższającym 300% kryterium dochodowego (osoby samotnie gospodarującej lub na osobę w rodzinie) albowiem na koszty pobytu małżonka lub krewnego w linii prostej w domu pomocy społecznej może być przeznaczona nadwyżka ponad 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie lub osoby samotnie gospodarującej. Natomiast gmina (z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej) ponosi odpłatność w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez podmioty wymienione punktach 1 i 2 tj. samego mieszkańca oraz jego małżonka czy krewnych w linii prostej. Ustawodawca dopuszcza możliwość wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez inne osoby niż małżonek lub krewni w linii prostej (art. 61 ust. 2 "a" ustawy) stosownie do zawartej umowy z organem (art. 61 ust. 2"c" ustawy).

W orzecznictwie sądów administracyjnych, jeszcze przed podjęciem przez NSA uchwały w sprawie I OPS 7/17, wielokrotnie zwracano uwagę, że wynikający z ustawy obowiązek osób bliskich dla mieszkańca domu pomocy społecznej, ponoszenia kosztów jego utrzymania w placówce, doznaje konkretyzacji i indywidualizacji w decyzji o ustaleniu należnych opłat, wydawanej w oparciu o art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie o sygn. I OSK 204/10 stwierdził, że stosunek prawny polegający na udzieleniu świadczenia z pomocy społecznej, w tym również świadczenia w formie usług opiekuńczych w domu pomocy społecznej, ma charakter publicznoprawny (administracyjny). Decyzją właściwy organ orzeka o skierowaniu do domu pomocy społecznej, o umieszczeniu w konkretnej placówce, ustala opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby skierowanej (art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej), jak też ustala należną opłatę od osób bliskich osobie umieszczonej w placówce, indywidualizując przewidziany w przepisach art. 60 ust. 1 i 61 ust. 1 i 2 obowiązek ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej przez wymienione w tych przepisach osoby. Adresatami decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą być: osoba skierowana do domu pomocy społecznej, a także (a niekiedy wyłącznie) osoba (bądź osoby) z kręgu podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 i 3 tj. małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się także, że decyzyjne ustalenie obowiązku osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt osoby bliskiej w domu pomocy społecznej, nie wyklucza ewentualnego zawarcia umowy miedzy kierownikiem ośrodka pomocy społecznej a osobą zobowiązaną. Z samego brzmienia art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej wynika, że celem umowy nie jest nawiązanie cywilnoprawnego stosunku zobowiązującego do ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, ale ustalenie wysokości opłaty "wnoszonej" przez te osoby, a więc opłaty, której obowiązek ponoszenia został już ustalony (vide: stanowisko NSA zaprezentowane w przywołanym wcześniej wyroku o sygn. I OSK 204/10). Naczelny Sąd Administracyjny prezentując ów pogląd nawiązał do Komentarza do ustawy o pomocy społecznej autorstwa W. Maciejko i P. Zaborniaka, w którym wyrażone zostało stanowisko, iż umowa, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej umożliwia małżonkom, zstępnym i wstępnym zadeklarowanie opłacania wyższego odsetka opłaty, aniżeli to wynika z przepisów o minimalnych obciążeniach wynikających z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy o pomocy społecznej. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny, przyjęcie poglądu, że o obowiązku ponoszenia opłaty przez małżonka, zstępnych albo wstępnych oraz jej wysokości przesądza wyłącznie umowa cywilnoprawna, niweczyłoby w znacznej mierze skuteczność przepisów art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 tej ustawy.

Decyzja o ustaleniu opłat zabezpiecza interes gminy, która zastępczo będzie musiała wyłożyć za osoby zobowiązane, brakujące koszty utrzymania mieszkańca domu pomocy społecznej. Podkreślić należy, że Naczelny Sąd Administracyjny prezentował pogląd, że wydanie decyzji opartej o treść art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej tj. dotyczącej obowiązku zwrotu wydatków wyłożonych zastępczo przez gminę na pokrycie kosztów utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej, powinno nastąpić dopiero po decyzyjnym skonkretyzowaniu i zindywidualizowaniu obowiązku wnoszenia opłat przez osoby, o których mowa w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej (vide: wyrok NSA z 30 października 2012r. sygn. I OSK 653/12).

Poglądy, wyrażane przez różne składy orzekające NSA, zostały potwierdzone w uchwale z dnia 11 czerwca 2018r. sygn. I OPS 7/17, w której wprost stwierdzone zostało, że obowiązek wnoszenia, przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, opłat za pobyt w domu pomocy społecznej umieszczonej w nim osoby, a w konsekwencji wydanie decyzji o zwrocie kosztów poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 tej ustawy, wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania tego obowiązku począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 tej ustawy lub w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ustawy o pomocy społecznej.

Wbrew zarzutowi skarżącego nie jest niedopuszczalnym działaniem z mocą wsteczną ustalenie opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, za okres od daty umieszczenia podopiecznego w placówce do daty wydania decyzji. Z mocy ustawy o pomocy społecznej, obowiązek partycypacji osób bliskich w ponoszeniu kosztów pobytu w domu pomocy społecznej, ciąży od daty umieszczenia danej osoby w placówce. Decyzja o ustaleniu opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej ma charakter konstytutywny. Jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 2 marca 2016r. sygn. I OSK 221/16, wydanego na tle oceny również konstytutywnej decyzji o zmianie wysokości opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, deklaratoryjność czy konstytutywność decyzji nie przesądza o skutkach z niej wynikających. W doktrynie i judykaturze dominuje bowiem pogląd, że kwestia, jaki skutek: ex tunc, czy ex nunc, ma określone orzeczenie, zależy od właściwości stosunku materialnoprawnego oraz stanu faktycznego konkretnej sprawy. Każdy akt stosowania prawa odnosi się do określonego stanu faktycznego i w związku z tym jego skutki prawne mogą być powiązane w czasie z zaistnieniem tego stanu faktycznego. Należy więc uznać, że akt konstytutywny, kreujący określone prawa i obowiązki pozostaje w związku z zaistnieniem przesłanek faktycznych stanowiących podstawę powstania określonych skutków prawnych. W tej sytuacji konstytutywna decyzja może działać, zarówno z mocą na przyszłość, jak i z mocą wsteczną. W uchwale I OPS 7/17 wprost zostało podane, że decyzja o ustaleniu opłaty winna obejmować okres od dnia zaistnienia zdarzenia prawnego w postaci umieszczenia osoby bliskiej w domu pomocy społecznej.

W okolicznościach faktycznych sprawy zakończonej kontrolowaną decyzją, istniały w świetle przedstawionego wyżej stanu prawnego, podstawy do wydania decyzji o ustaleniu należnych od skarżącego opłat z tytułu pobytu matki skarżącej – A. P. w domu pomocy społecznej zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Skarżący jest synem A. P. (zstępnym) a dochód netto na osobę w rodzinie skarżącego od początku pobytu matki w domu pomocy społecznej tj. od lutego 2018r. do daty orzekania przez organ I instancji przewyższał kwotę wolną od przeznaczenia na opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej tj. 300% ustawowego kryterium dochodowego. Matematyczne wyliczenie dochodu rodziny skarżącego nie zostało zakwestionowane. Wysokość ustalonej opłaty stanowi obciążającą skarżącego różnicę między średnim kosztem utrzymania mieszkańca w DPS w B. (do 28 lutego 2018r. sumą 3 112,00 złotych a od 1 marca 2018r. sumą 3 189,00 złotych) a opłatą uiszczaną przez mieszkańca A. P. (734 złotych miesięcznie) oraz opłatą ponoszoną przez siostrę skarżącego A. B. (za luty 2018r. – 1211,00 złotych, za marzec 2018r. – 1138,87 złotych a od 1 kwietnia 2018r. – 92,72 złote miesięcznie).

Również pozostałe zarzuty skargi nie zmieniają oceny prawnej zaskarżonej decyzji. Nie zostały bowiem w sprawie naruszone ustawowe zasady przyznawania ulg w spłacie ustalonych opłat. Co do zasady ustawodawca przewidział fakultatywność zwolnienia z opłat, wskazując w art. 64 ustawy o pomocy społecznej przykładowe okoliczności uzasadniające ubieganie się o zwolnienie. Organ orzekając o przyznaniu ulgi, może zwolnić z opłaty częściowo lub całkowicie a podejmując decyzję w tym zakresie działa w warunkach uznania administracyjnego. Uznaniowy charakter decyzji w przedmiocie zwolnienia z opłaty oznacza, że nie można skutecznie postawić organowi zarzutu naruszenia prawa w sytuacji, gdy rozstrzygniecie wniosku o przyznanie zwolnienia, zostało uzasadnione w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia żądanej decyzji. Zakres częściowego zwolnienia z opłaty ze względu na bieżącą sytuację rodzinną, zdrowotną i finansową strony, także podlega uznaniowej decyzji organu administracji. Organy obu instancji w uzasadnieniach swoich decyzji podkreśliły, że stałe dochody obojga małżonków z wynagrodzeń za pracę, okresowy dochód z wynajmu lokalu mieszkalnego oraz posiadanie dwóch lokali mieszkalnych w Warszawie, nie pozwalały na całkowite zwolnienie z opłaty, natomiast trudności finansowe związane ze spłatą kredytów i pożyczek oraz zwiększonymi bieżącymi wydatkami związanymi ze stanem zdrowia syna, uzasadniały częściowe zwolnienie z opłaty. O rozłożenie na raty spłaty kwoty opłaty za okres od lutego 2018r. do maja 2018r., skarżący może wnosić na etapie egzekwowania należności. W ramach ulgi przyznawanej na podstawie art. 64 ustawy o pomocy społecznej, strona może jedynie wnosić o zwolnienie z opłat, natomiast rozłożenie na raty spłaty ustalonego zobowiązania może nastąpić na etapie jego egzekwowania, stosownie do treści art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej.

Przekroczenie progu podatkowego 32%, prowadzące do obniżenia dochodu netto na osobę w rodzinie skarżącego, może stanowić podstawę wnoszenia o zmianę decyzji ustalającej opłatę, o ile będzie związane z naruszeniem ustawowej granicy dopuszczalnego obciążenia opłatą. Trudne dzieciństwo skarżącego, związane z wychowawczą niewydolnością matki dotkniętej chorobą psychiczną, samo w sobie nie stanowi podstawy do zwolnienia dziecka z obowiązku partycypowania w ponoszeniu kosztów pobytu matki w domu pomocy społecznej, o ile niewydolność wychowawcza matki nie doprowadziła do pozbawienia jej władzy rodzicielskiej. Powyższe wprost wynika z treści art. 64 "a" ustawy o pomocy społecznej, który stanowi, iż osobę zobowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek pod warunkiem, iż przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona. Takiego orzeczenia skarżący nie przedstawił.

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił skargę (art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).