Wyrok z dnia 2000-11-09 sygn. II CKN 339/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 339/00

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2000 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

                    Przewodniczący: Prezes SN – Tadeusz Ereciński

                    Sędziowie:   SN – Jacek Gudowski

                    SN – Antoni Górski (spraw.)

                    Protokolant: Anna Jasińska

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2000 r.

na rozprawie sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej „Ś.” w S.

przeciwko „F.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę,

na skutek kasacji pozwanej

od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…)

z dnia 29 kwietnia 1998 r., sygn. akt I ACa (…)

oddala kasację.

U Z A S A D N I E N I E

Na podstawie umowy z 1 sierpnia 1990 r. powodowa Spółdzielnia wynajmowała pozwanej Spółce lokal użytkowy położony w S. przy ul. O. Powódka w piśmie z 26 marca 1992 r. złożyła oświadczenie o rozwiązaniu tej umowy bez wypowiedzenia, wobec zalegania z zapłatą czynszu. Jest rzeczą bezsporną, że pozwana zajmowała lokal jeszcze do 7 października 1993 r. Powódka w niniejszej sprawie wystąpiła o zasądzenie 19.281,14 zł należności z tytułu korzystania przez pozwaną z lokalu bez tytułu prawnego, rozszerzonej następnie jeszcze o kwotę 5.763,01 zł. W odpowiedzi na to pozwana zgłosiła powództwo wzajemne o zwrot nakładów i ulepszeń dokonanych w tym lokalu, o wyrównanie strat poniesionych na skutek zaangażowania dużych środków w lokal i wreszcie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia się jej kosztem przez powódkę. Pozwana kilkakrotnie rozszerzała kwotę roszczeń objętych powództwem wzajemnym, aż do 485.963,62 zł. Z kolei powódka kwestionując część z tych roszczeń, zgłosiła wobec pozostałych zarzut ich potrącenia ze swoimi wierzytelnościami, należnymi jej od pozwanej z prawomocnych wyroków sądowych.

Sąd Wojewódzki w S. wyrokiem z 4 listopada 1997 r. uwzględnił powództwo główne w całości, a powództwo wzajemne do wysokości 104.163,64 zł., oddalając je w pozostałym zakresie. Zasądzone z powództwa wzajemnego świadczenie obejmuje poczynione przez pozwaną ulepszenia w lokalu, podwyższające jego wartość; pozostałe pretensje pozwanej Sąd uznał za niezasadne. Jednocześnie ocenił, że niedopuszczalne jest potrącenie zasądzonej należności z przypadającymi powódce wierzytelnościami pochodzącymi we wcześniejszych wyroków sądowych, skoro te mogą być skierowane do egzekucji.

Na skutek apelacji obu stron od tego orzeczenia Sąd Apelacyjny w (…) wyrokiem z 29 kwietnia 1998 r. zmienił je oddalając zarówno powództwo główne, jak i wzajemne. Podstawą takiego rozstrzygnięcia było uznanie – odmienne od stanowiska Sądu pierwszej instancji, że dopuszczalne i skuteczne jest przedstawienie do potrącenia ustalonych w niniejszej sprawie wzajemnych należności stron z wierzytelnościami pochodzącymi z innych, wcześniej rozstrzygniętych pomiędzy stronami spraw. Natomiast za prawidłową ocenił ten Sąd samą zasadę rozliczenia ulepszeń według stanu i wartości z chwili zwrotu lokalu, jako odpowiadającą zarówno art. 676 kc, jak i treści § 9 zawartej przez strony umowy najmu.

Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył kasacją pełnomocnik pozwanej. Została ona sporządzona mało przejrzyście. Zamiast bowiem przytoczenia podstawy kasacji w części wstępnej skargi, autor dopiero w jej uzasadnieniu powołał się na zarzut naruszenia art. 676 kc i § 9 umowy, podtrzymując stanowisko prezentowane w toku całego procesu, że dokonane ulepszenia w spornym lokalu powinny być wyliczone przy zastosowaniu metody współczynnika wzrostu cen w okresie od daty ich poniesienia do rozliczenia. Z tego tytułu, zdaniem skarżącego, pozwanej należy się – po dokonaniu umorzenia przedstawionych do potrącenia wierzytelności, jeszcze kwota 29.958,97 zł. Wskazując tę kwotę jako wartość zaskarżenia, pełnomocnik pozwanej wnosił jednak o „uchylenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej w całości powództwo wzajemne (...) oraz o uchylenie w całości poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji”.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Pomimo wytkniętych mankamentów skargi kasacyjnej, należy uznać, że spełnia ona minimum wymogów ustawowych na tyle, że nadaje się do merytorycznego rozpoznania. Jednakże podniesionego w jej uzasadnieniu zarzutu uchybienia art. 676 kc w zw. z § 9 umowy, wypełniającego w ten sposób podstawę kasacji naruszenia prawa materialnego, nie sposób podzielić. Przede wszystkim należy podkreślić, że art. 676 kc upoważniając wynajmującego do zatrzymania ulepszeń dokonanych przez najemcę w najętej rzeczy, stanowi w sposób wyraźny, że może to nastąpić za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu. Jest to przepis o charakterze dyspozytywnym, zatem strony mogą się w tej kwestii umówić inaczej. Powołany w kasacji § 9 umowy, regulując to zagadnienie stanowi, że wynajmujący zatrzymuje ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości, ustalonej w chwili zwrotu lokalu; potwierdza więc w istocie zasadę rozliczenia przyjętą w art. 676 kc. Dlatego też sądy obu instancji prawidłowo przyjęły tę zasadę za podstawę ustalenia rozliczenia stron z tego tytułu. Sąd Apelacyjny słusznie podkreślił przy tym, że wartości tych ulepszeń nie można utożsamiać w prosty sposób z sumą wydatków przeznaczonych na ich dokonanie. Określa ją bowiem wzrost wartości rzeczy na którą zostały poczynione, oceniany z chwili zwrotu rzeczy. W taki właśnie sposób wyliczona została wartość ulepszeń w wynajmowanym przez pozwanego lokalu. Podtrzymywanie w kasacji propozycji zastosowania do wyliczenia wartości tych ulepszeń metody mechanicznego wskaźnika waloryzacji rzeczywiście udokumentowanych wydatków nie znajduje prawnego uzasadnienia. Skutkuje to oddalenie kasacji na mocy art. 393¹² kpc, jako nieusprawiedliwionej.