Wyrok z dnia 2000-01-24 sygn. III CKN 531/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 531/98

WYROK Z DNIA 24 STYCZNIA 2000 R.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa W. w W. przeciwko A. W. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 21 stycznia 1998 r. I ACa (...) - oddalił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w (...) wyrokiem z 2.X.1997 r. zasądził od pozwanego A. W. na rzecz powodowego W. w W. 49.000 zł z odsetkami z tytułu zwrotu tzw. kwoty kontraktowej (19.000 zł) oraz umówionej kary pieniężnej. Sąd ten ustalił, że w dniu 16.III.1993 r. pozwany zawarł z powodem umowę, według której powód zobowiązał się do zapłacenia kwoty kontraktowej w wysokości 19.000 (...), przyznawania premii i nagród (...), wypłacania wynagrodzenia miesięcznego (stypendium), a pozwany do reprezentowania barw powoda przez czas oznaczony w umowie, przestrzegania w tym czasie obowiązujących przepisów sportowych (...) i utrzymywania wysokiej formy (...). W § 4 tej umowy strony zastrzegły, że w przypadku niewywiązywania się pozwanego z przytoczonych zobowiązań zwróci on powodowi sumę kontraktową (19.000 zł) i zapłaci karę pieniężną w wysokości 30.000 zł. Pismem z 24.II.1995 r. pozwany umowę tę wypowiedział ze skutkiem natychmiastowym, w ocenie Sądu Wojewódzkiego bez ważnej przyczyny, co uzasadniało uwzględnienie powództwa.

Zarówno ustalenia Sądu I instancji, jak i jego finalne wnioski zostały przez Sąd Apelacyjny w (...) uznane za prawidłowe, toteż apelacja pozwanego została wyrokiem tegoż Sądu z 21.I.1998 r. oddalona.

 Pozwany oparłszy kasację na obu podstawach z art. 393¹ k.p.c., wytknął Sądowi drugiej instancji obrazę przepisów art. 746 § 2 k.c. oraz art. 484 § 2 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie, a także art. 328 § 2 k.p.c. przez zaniechanie wskazania w uzasadnieniu podstawy prawnej wyroku.

Rozpoznając sprawę w przytoczonych granicach kasacji (art. 393¹¹ k.p.c.),

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kluczową kwestią w sprawie było dokonanie kwalifikacji prawnej umowy stron z 16.III.1993 r. Trzeba tu bowiem przypomnieć pewne twierdzenia oczywiste, że kwalifikacja umowy jest niezbędna dla ustalenia jej reżimu cywilnoprawnego, tworzonego przez zespół przepisów prawa zobowiązań, które powinny znaleźć zastosowanie do oceny wynikającego z niej stosunku zobowiązaniowego.

W doktrynie prawa cywilnego i orzecznictwie umowom nazwanym przeciwstawiane są umowy (umowne stosunki zobowiązaniowe) nienazwane, przez które rozumie się generalnie umowy o treści nie przewidzianej pod żadną z postaci umów nazwanych. Chodzi przy tym o to, aby stosunki zobowiązaniowe wynikające z umowy nienazwanej nie były uregulowane nawet w zakresie essentialia negotii prawem obowiązującym, szczególnie zaś ustawą.

Warunkiem uznania umowy za nienazwaną jest zatem stwierdzenie nowości, oryginalności jej charakteru prawnego w stosunku do umów nazwanych. W doktrynie prawa cywilnego i orzecznictwie istnieją różnice poglądów na temat metod i kryteriów wyróżniania umów nazwanych od umów nienazwanych, jednakże niezależnie od nich panuje jednomyślność, że do umów nienazwanych, których treść została zrekonstruowana przy zastosowaniu dopuszczalnych metod wykładni, przewidzianych zwłaszcza w art. 56, 65, i 385-385 ² k.c., wobec braku dla nich odrębnej reglamentacji szczegółowej należy stosować: a) ogólne przepisy prawa cywilnego, które regulują stosunki zobowiązaniowe wynikające z umów, oraz b) w drodze analogii przepisy dotyczące tych umów nazwanych, do których umowy nienazwane są najbardziej zbliżone swym charakterem prawnym.

Pozwany uprawiał sport (koszykówkę) na podstawie umowy z 16.III.1993 r. Podstawy prawnej tej umowy trzeba poszukiwać w art. 353 ¹ k.c. Przepis ten umożliwia stronom umowy swobodne kształtowanie stosunków umownych zgodnie z ich wolą, byleby ich treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Umowa z 16.III.1993 r. rodzi po obu stronach obowiązki i odpowiadające im uprawnienia kontrahenta. W świetle jej postanowień pozwany jest więc zobowiązany do reprezentowania do zakończenia sezonu ligowego 1996/97 (w czasie oznaczonym) barw powoda jako zawodnik i utrzymywania w tym czasie wysokiej formy, a powodowy Klub ma obowiązek zapłacenia pozwanemu kwoty kontraktowej w wysokości 19.000 zł (...) oraz przyznawania premii i nagród (...), a także wypłacania uposażenia miesięcznego (stypendium). Bliżej te ich (Klubu i zawodnika) wzajemne obowiązki i odpowiadające im uprawnienia zostały określone w "Regulaminie premiowania (...)", (patrz § 1 Regulaminu), w tym obowiązek pozwanego poddania się odpowiedniemu reżimowi treningowemu. W umowie, jak i "Regulaminie premiowania (...)" nie zamieszczono postanowienia przewidującego zakończenie łączącego strony stosunku za wypowiedzeniem umowy przed upływem okresu, na jaki została zawarta. Uwzględniono przy tym specyfikę kontraktu sportowego zmierzającego do związania się klubu z zawodnikiem na określonych warunkach na ściśle określony czas.

 Strony przeto - w celu wzmożonej ochrony ich interesów - przy konstrukcji umowy z 16.III.1993 r. oznaczyły czas jej obowiązywania, zapewniając w tym czasie powodowi reprezentowanie przez pozwanego jego barw na odpowiednim poziomie sportowym, a pozwanemu z tego tytułu stałe dochody. Intencją stron było, aby ich stosunek określony w umowie na czas oznaczony był stosunkiem trwałym, który nie może być wcześniej rozwiązany, poza przypadkami przewidzianymi prawem. Wyrazem takiej intencji stron jest:

a) § 4 umowy, w którym strony zastrzegły, że w przypadku niewywiązywania się pozwanego z przytoczonych zobowiązań zwróci on powodowi sumę kontraktową (19.000 zł) i zapłaci karę pieniężną w wysokości 30.000 zł;

b) § 5 umowy, wedle którego w przypadku niewywiązania się z warunków umowy jednej ze stron spór zostanie rozstrzygnięty drogą sądową przez sądy powszechne;

c) brak w umowie, jak i w "Regulaminie (...)" postanowienia przewidującego rozwiązanie łączącego strony stosunku za wypowiedzeniem umowy przed upływem okresu, na jaki została zawarta.

Analiza przytoczonego powyżej zespołu obowiązków i odpowiadających im uprawnień kontrahenta, konstytuujących zawartą pomiędzy stronami umowę z 16.III.1993 r., pozwala na uznanie tej umowy jako umowy dwustronnie zobowiązującej, wzajemnej, i co istotne, zawartej na czas oznaczony oraz wobec tego, że obejmuje w całości nowe elementy nie występujące w żadnym typie kontraktu nazwanego, umowy nienazwanej.

Zgodzić się można ze skarżącym jedynie o tyle, o ile twierdzi, że umowa z 16.III.1993 r., w której pozwany zobowiązał się do zawodniczego reprezentowania barw powoda za wynagrodzeniem, przedstawia się jako umowa o świadczenie usług natury faktycznej, do której zastosowanie ma art. 750 k.c.

Zgodnie z utrwaloną wykładnią stosowanie odpowiednio przepisów, o których mowa w art. 750 k.c., oznacza uwzględnienie specyfiki konkretnej sytuacji, a więc może to być stosowanie wprost, z dostosowującym do okoliczności zmodyfikowaniem, a nawet wyłączenie dopuszczalności stosowania określonych przepisów ze względu na odmienne cechy danego przypadku.

Stosowanie odpowiednie do umów o uprawianie sportu za wynagrodzeniem przepisów o zleceniu wymaga przeto uwzględnienia, że jedną z konstytuujących tę umowę cech jest związanie się zawodnika z klubem na określonych warunkach na ściśle określony czas, co w konsekwencji wyłącza dopuszczalność stosowania do tych umów art. 746 § 2 zd. 1 k.c. ze względu na tę odmienną od zlecenia ich cechę. Oznacza. to, że osoby uprawiające sport na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej na czas oznaczony i otrzymujące za to wynagrodzenie nie mogą tej umowy wypowiedzieć, jak chciałby tego skarżący, w każdym czasie w oparciu o art. 746 § 2 zd. 1 k.c.

W § 4 umowy z 16.III.1993 r. strony zastrzegły, jak już wskazano, że w przypadku niewywiązywania się pozwanego z przytoczonych zobowiązań zwróci on powodowi kwotę kontraktową i zapłaci mu karę pieniężną w wysokości 30.000 zł. Innymi słowy, pozwany w wypadku jego uchybienia warunkom umowy poddał się karze pieniężnej w wysokości 30.000 zł oraz przyjął obowiązek zwrotu sumy kontraktowej w wysokości 19.000 zł. Temu zobowiązaniu pozwanego przypada funkcja swoiście dyscyplinująca, modyfikuje ona bowiem i zaostrza zwykły reżim odpowiedzialności kontraktowej. Regulacja skutków przyjęcia przez pozwanego tych zobowiązań wynika, według ustaleń zaskarżonego wyroku, których pozwany nie zakwestionował, z umowy. Rację zaś ma Sąd Apelacyjny, że w świetle jej postanowień zawodnicze reprezentowanie przez pozwanego barw powoda do lutego 1995 r. (jakoby częściowe spełnienie zobowiązania) nie dawało podstawy do miarkowania kary.

Bezzasadny jest też zarzut wytknięty Sądowi Apelacyjnemu w ramach podstawy drugiej z art. 393¹ k.p.c. Skarżący zarzucił Sądowi Apelacyjnemu naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. Przepis ten dotyczy wymaganej treści uzasadnienia wyroku (powinno ono zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa). W uzasadnieniu kasacji mowa jest o wadach uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia sprowadzającego się do braku należytego wyjaśnienia jego podstawy prawnej. Skarżący natomiast pomija, że w myśl art. 393¹ pkt 2 k.p.c. podstawę kasacji może stanowić naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to miało istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący zaś nie wykazał, aby twierdzony przez niego brak należytego wyjaśnienia podstawy zaskarżonego wyroku miał jako taki istotny wpływ na wynik sprawy. Przy tym wszystkim trzeba na koniec stwierdzić, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku odpowiada rygorom z art. 328 § 2 k.p.c., a w kasacji skarżący w sposób gołosłowny podważa jedynie pogląd prawny, że art. 746 § 2 zd. 1 k.c. nie ma w sprawie zastosowania.

 Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 393¹² k.p.c. jak w sentencji.