Wyrok z dnia 2018-12-06 sygn. II AKa 200/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. II AKa 200/18

Wyrok

Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

z dnia 6 grudnia 2018 r.,

Nie stanowi przedmiotu sprzeniewierzenia rzecz ruchoma, która została powierzona sprawcy w sytuacji, gdy treść umowy stanowiącej podstawę przekazania rzeczy lub okoliczności sprawy wskazują na przeniesienie własności tej rzeczy na sprawcę. Osoba, która otrzymuje środki pieniężne w ramach kredytu płatniczego (wypłaty za pośrednictwem bankomatów przy użyciu kart płatniczych), staje się bowiem ich właścicielem, a wierzycielowi przysługuje jedynie roszczenie o charakterze obligacyjnym o zwrot sumy zadłużenia. Pożyczone pieniądze nie są zatem mieniem „cudzym” w rozumieniu art. 284 § 1 i 2 k.k.

Przewodniczący: SSA Grzegorz Chojnowski (sprawozdawca)

Sędziowie SA: Maciej Żelazowski, Małgorzata Jankowska

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Pajewska         

Sąd Apelacyjny w Szczecinie II Wydział Karny, przy udziale prokuratora Prokuratury Regionalnej w Szczecinie Stanisława Felsztyńskiego, po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2018 r. sprawy Z. P. oskarżonego z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k., na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w S.z dnia 21 czerwca 2018 r.,  sygn. akt (…):

zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy, obciążając kosztami postępowania odwoławczego Skarb Państwa;

zasądza od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. T. P. kwotę 738 zł z VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

K. P., oskarżono o to, że: w okresie od dnia 28 sierpnia 2014 r. do dnia 28 kwietnia 2015 r. w S. przywłaszczył powierzoną mu przez Bank (…) we W. kwotę 730 478,85 zł w ten sposób, że dokonywał systematycznych wypłat za pośrednictwem bankomatów przy użyciu kart płatniczych (…) o numerach (…) oraz (…) ponad przyznany limit kredytowy w wysokości 100 000 zł, nie regulując zobowiązań wynikających z umowy o kartę płatniczą, tj. o czyn z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 21 czerwca 2018 r., w sprawie o sygn. akt (…):

1. oskarżonego Z. K. P. uniewinnił od popełnienia zarzucanego mu czynu;

2. na podstawie art. 632 ust. 2 k.p.k. kosztami procesu obciążył w całości Skarb Państwa;

3. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokata T. P. kwotę 1 328,40 zł, łącznie z podatkiem VAT, tytułem wynagrodzenia adwokata za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu oskarżonemu Z. K. P. Powyższy wyrok zaskarżył – w całości na niekorzyść oskarżonego – Prokurator Prokuratury Rejonowej S.–N. w S. Wyrokowi temu zarzucił: „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, wyrażający się w dokonaniu sprzecznej ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień oskarżonego, przyznając im walor wiarygodności w zakresie braku zamiaru przywłaszczenia wypłaconych przez niego pieniędzy i deklarowanego zamiaru spłaty zadłużenia, zwłaszcza wobec braku realnych ku temu jego możliwości finansowych w kontekście wysokości dochodów osiąganych przez Z. P. w okresie objętym zarzutem, co skutkowało niezasadnym uniewinnieniem oskarżonego od zarzuconego mu czynu”. Podnosząc powyższy zarzut, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora Prokuratury Rejonowej S.–N. w S. okazała się bezzasadna, bowiem wydany w niniejszej sprawie wyrok jest rozstrzygnięciem słusznym. Niemniej Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na to, że w realiach przedmiotowej sprawy sąd I instancji nie rozważył wszystkich wymagających tego kwestii dotyczących możliwości przypisania oskarżonemu Z. P. przestępstwa określonego w art. 284 § 2 k.k.

W ocenie sądu odwoławczego na kanwie przedmiotowej sprawy, to nie eksponowany przez Sąd meriti brak zamiaru kierunkowego sprawcy winien stanowić podstawę uniewinnienia oskarżonego od zarzucanego mu czynu, a w istocie dekompletacja znamion występku polegającego na przywłaszczeniu mienia. Po pierwsze przypomnieć na tle przedmiotowej sprawy należy zatem, iż przestępstwo sprzeniewierzenia stypizowane w art. 284 § 2 k.k., polega na przywłaszczeniu przez sprawcę powierzonej mu rzeczy ruchomej. Zważywszy, że sprawcy musi towarzyszyć związany z zamiarem res sibi habendi cel definitywnego pozbawienia osoby powierzającej jej własności jest oczywiste, że rzecz powierzana musi być dla sprawcy „cudza” (por. postanowienie SN z dnia 28 września 2005 r., V KK 9/05). Zważywszy na przedmiot czynności sprawczej przestępstwa z art. 284 § k.k., pogłębionych rozważań wymaga zatem samo wyjaśnienie pojęcia „powierzonej rzeczy ruchomej”. Powierzenie polega na przekazaniu sprawcy władztwa nad rzeczą z zastrzeżeniem jej zwrotu właścicielowi (posiadaczowi) lub innej osobie posiadającej prawo do rzeczy. Oznacza to nic innego jak przeniesienie władztwa nad rzeczą z uprawnionego na sprawcę bez prawa rozporządzania nim jak swoją własnością, z jednoczesnym konkretnym oznaczeniem sposobu jego wykonywania przez osobę, której rzecz jest powierzona.

Rzecz ruchoma może zostać przekazana z jednoczesnym upoważnieniem sprawcy do czynienia z niej użytku (użyczenie lub wynajęcie rzeczy) lub bez takiego uprawnienia (np. oddanie w depozyt, zastaw) albo z poleceniem postępowania z rzeczą w określony przez przekazującego sposób (np. wręczenie pieniędzy z poleceniem wpłacenia ich na określone konto (por. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas: Nowa kodyfikacja karna. Kodeks karny. Przestępstwa przeciwko mieniu, Warszawa 1998, s. 164 oraz A. Marek: Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1997, s. 530).  Innymi słowy, istotnym elementem tak rozumianego powierzenia jest zastrzeżenie zwrotu rzeczy ruchomej. Zwrot to natomiast nic innego jak oddanie powierzonej rzeczy, tj. tej samej rzeczy, która była przedmiotem powierzenia. Kwestia ta nie budzi wątpliwości jeśli przedmiotem powierzenia jest rzecz ruchoma oznaczona co do tożsamości. Inaczej może być, gdy przedmiotem powierzenia są rzeczy – tak jak pieniądze – ze swej istoty zamienne, a więc w rozumieniu art. 155 § 2 k.c. oznaczone tylko co do gatunku. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga w każdym przypadku badania treści stosunku prawnego łączącego strony umowy.

Dla przykładu, o ile w przypadku umowy przechowania (art. 835 k.c.) jej przedmiotem są rzeczy ruchome w postaci pieniędzy, to zwrotowi podlegają zawsze te same rzeczy, tj. te same pieniądze, o tyle w przypadku depozytu nieprawidłowego sytuacja ta wygląda inaczej. Zgodnie z art. 845 k.c., jeżeli z przepisów szczególnych albo umowy lub okoliczności wynika, że przechowawca może rozporządzać oddanymi na przechowanie pieniędzmi (np. w przypadku rachunku depozytowego) lub innymi rzeczami oznaczonymi tylko co do gatunku, stosuje się odpowiednio przepisy o pożyczce, co oznacza, że w związku z przeniesieniem własności rzeczy zwrotowi podlegają nie te same rzeczy, lecz takie same w odpowiedniej ilości, czy o odpowiedniej wartości. Toteż w przypadku pożyczonych pieniędzy, stanowiących przedmiot tzw. depozytu nieprawidłowego, nie mogą one być jednocześnie przedmiotem przywłaszczenia w rozumieniu art. 284 § 2 k.k. (por. M Dąbrowska-Kardas: Komentarz do art. 284 k.k., LEX nr 22975, teza 91; postanowienie SN z dnia 17 września 2008 r., III KK 131/08, LEX nr 464973, wyrok SA w Katowicach z dnia 1 sierpnia 2012 r., II AKa 264/12, LEX nr 1258294).

Osoba, która otrzymuje środki pieniężne w ramach pożyczki czy kredytu, staje się bowiem ich właścicielem, a wierzycielowi przysługuje jedynie roszczenie o charakterze obligacyjnym o zwrot takiej samej sumy. Pożyczone pieniądze nie są zatem mieniem „cudzym” w rozumieniu art. 284 § 1 i § 2 k.k. Z uwzględnieniem powyższych poglądów dojść należy do dość oczywistej konkluzji, iż nie stanowi przedmiotu sprzeniewierzenia rzecz ruchoma, która została powierzona sprawcy w sytuacji, gdy treść umowy stanowiącej podstawę przekazania rzeczy lub okoliczności sprawy wskazują na przeniesienie własności tej rzeczy na sprawcę. Tego rodzaju sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie. Wyjaśnić trzeba, że zważywszy na treść przedstawionego Z. P. przez rzecznika oskarżenia publicznego zarzutu, przedmiotem czynności wykonawczej przywłaszczenia przez oskarżonego, tj. powierzoną rzeczą ruchomą, miała być w tym przypadku kwota pieniędzy, którą oskarżony objął w posiadanie dokonując wypłat za pośrednictwem bankomatów przy użyciu kart płatniczych (…) o numerach (…) oraz (…) ponad przyznany mu limit kredytowy w wysokości 100 000 zł. Z tym stanowiskiem nie sposób się jednak zgodzić.

Nie powinno budzić większych wątpliwości, że mimo przekroczenia przez oskarżonego limitu kredytowego, wypłacane przez Z. P. w bankomatach kwoty pieniężne nie stanowiły rzeczy ruchomej powierzonej mu przez bank na odrębnej podstawie, a były one rozliczane, jako zadłużenie z tytułu użytkowania kart wydanych mu przez bank na podstawie podpisanego porozumienia. Innymi słowy – przy wypłacie przez oskarżonego rzeczonych kwot pieniężnych i rozliczeniu ich w poczet zadłużenia klienta banku, dochodziło do przeniesienia własności poszczególnych sum pieniężnych na jego rzecz z chwilą przeniesienia ich posiadania. W tych uwarunkowaniach pieniądze te stanowią kwotę kredytu płatniczego, co do którego Bankowi (…) przysługuje roszczenie obligacyjne o zwrot sumy zadłużenia.

Czyniąc te uwagi zauważyć wypada, że sam pokrzywdzony bank niejednokrotnie dał wyraz temu, że oczekuje od sprawcy zwrotu kwoty zadłużenia (kwoty kredytu wraz z odsetkami), a nie zwrotu dokładnie tych samych pieniędzy, które wypłacił w bankomatach. Reasumując, wypłacane przez oskarżonego kwoty pieniędzy stanowiły, jak wynika z bezspornych okoliczności sprawy, formę kredytu płatniczego (jego zadłużenia), a zatem z chwilą ich wypłaty nie miały dla oskarżonego statusu rzeczy cudzej, a przez co nastąpiła wskazywana wyżej dekompletacja znamion występku polegającego na przywłaszczeniu mienia. Tego rodzaju ustalenie przede wszystkim stanowi o tym, iż oskarżonemu nie można przypisać przestępstwa z art. 284 § 2 k.k. (art. 17 § 1 pkt 2 w zw. z art. 440 § 1 k.p.k.), i dlatego też wydane przez Sąd Okręgowy rozstrzygnięcie uniewinniające Z. P. od zarzucanego mu czynu – mimo braku dostrzeżenia omówionych kwestii – jawi się jako prawidłowe. Zważając na powyższe stwierdzić należy, że roztrząsanie kwestii podnoszonych przez prokuratora w zarzucie apelacji stało się w istocie bezprzedmiotowe (art. 436 k.p.k.). Warto bowiem zauważyć, że w zaistniałym układzie procesowym badanie występowania u oskarżonego zamiaru przywłaszczenia wypłaconych przez niego pieniędzy straciło na swym znaczeniu. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu Z. P. z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, orzeczono na podstawie art. 29 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) oraz § 17 ust. 2 pkt 5  w zw. z § 4 ust. 1 i ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714).