Wyrok z dnia 2005-02-24 sygn. I ACa 49/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACa 49/04 
WYROK

W  IMIENIU  RZECZYPOSPOLITEJ  POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2005 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA  – Elżbieta Gellert
Sędzia   SA                             – Lidia Sularzycka
Sędzia   SA                             – Maria Rodatus (spr.)
Protokolant:                           – apl. sąd Barbara Pyz
po rozpoznaniu w dniu  24 lutego 2005  r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. F.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej i Kancelarię Senatu Rzeczypospolitej Polskiej                                

o ochroną dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia  23 maja 2003  r., sygn. akt I C 1216/02 

1. oddala apelację,

2. nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za drugą instancją stronie pozwanej.

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 7 marca 2002 r. skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej , powód M. F. wniósł o ochronę dóbr osobistych przez zasądzenie na jego rzecz kwoty 10 000 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia  pozwu oraz zobowiązanie  pozwanego do zaniechania używania w przyszłości wizerunku Godła Rzeczypospolitej Polskiej na tle jasnobrązowym, a także przeproszenia powoda i Narodu Polskiego na piśmie na adres domowy oraz w gazecie  (…) w terminie dwóch tygodni od uprawomocnienia się wyroku. Sposób publikacji przeprosin oraz ich tekst powód sprecyzował w piśmie procesowym z dnia 12 sierpnia 2002 r.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Kancelarię Senatu Rzeczpospolitej Polskiej nie uznał pozwu, wniósł o oddalenie powództwa z zasądzeniem kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2003 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo, wpis tymczasowy od  roszczenia niemajątkowego uznał za ostateczny, koszty postępowania przejął na rachunek Skarbu Państwa oraz zasądził od M. F.  na rzecz Skarbu Państwa  - Kancelarii Senatu Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 300 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Podstawowe cele i zadania oraz strukturę Senatu Rzeczypospolitej Polskiej określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz Regulamin Senatu /MP 54/02 poz.741/. Zgodnie z ustawą z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach  i  hymnie RP /Dz. U 7/80 poz.18 ze zmianami/ organy państwowe używają godła RP, którym jest wizerunek orła białego ze złota koroną na głowie, zwróconą w prawo z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy. Wzór godła stanowi załącznik do ustawy.

W sali obrad Senatu znajduje się Godło Rzeczypospolitej Polskiej. Wizerunek orła wykonany został z metalu, a jego kolorystyka  wynika z wykorzystanych materiałów – kolor biały uzyskano z wykorzystania białego metalu /srebra/, kolor złoty przez użycie żółtego metalu złota ,a kolor czerwony czyli tło wykonano z miedzi – czerwonego materiału.

Powód od około 1969 r. interesuje się tematyką godła RP, jest kolekcjonerem wizerunku orła. Jego zdaniem godło znajdujące się w sali obrad Senatu, aczkolwiek artystycznie wysokiej klasy, nie odpowiada normie konstytucyjnej i nadaje się do muzeum. W ocenie powoda, wizerunek orła na tle jasnobrązowej barwy źle kojarzy się  historycznie i narusza prawa i wolności obywatelskie, dobra osobiste jednostki z tytułu przynależności do narodu w sensie  politycznym i Państwa Polskiego z tytułu obywatelstwa. Powód, jak twierdzi, pozostaje w związku cywilnym z godłem, w związku uczuciowym wynikającym z zaangażowania się w kolekcjonerstwo tego znaku. Dlatego też zniekształcenie wizerunku godła jest naruszeniem wolności ustrojowej, obywatelskiej i publicznej, jest łamaniem kultu orła białego  i jego integralności z powodem oraz jego czci i godności. Narusza jego dumę narodową i cześć obywatelską, spokój i bezpieczeństwo.

W ocenie pozwanego wizerunek godła znajdujący się w sali obrad Senatu RP jest zgodny we wszystkich elementach z jego opisem zawartym w art. 2 ustawy o godle, barwach  i hymnie RP /Dz. U 7/1980 poz.18 ze zmianami/ oraz wzorem godła  stanowiącym załącznik nr 1 do tej ustawy, jak również z art. 28 Konstytucji. Natomiast twierdzenie powoda, że kolorystyka godła jest niezgodna z ustalonym ustawowo wzorem należy, zdaniem pozwanego, uznać za bezpodstawne i subiektywne odczucie powoda. Pozwany dołączył  foldery i zdjęcia z sali obrad Senatu oraz opinie autorów – twórców wizerunku Orła Białego w sali Senatu.

Dowody te, w ocenie Sądu Okręgowego, pozwalały na ocenę jak przedstawia się wizerunek godła w sali obrad  Senatu. Sąd nie dopuścił dowodu z opinii biegłego wnioskowanego przez powoda na okoliczność ustalenia stanu faktycznego, albowiem ustalenia te nie wymagają wiadomości specjalnych, a wszystkie okoliczności sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że  powództwo jest nieuzasadnione.

Sąd Okręgowy zważył iż osobie, której dobra osobiste zostało naruszone lub zagrożone cudzym działaniem art. 24 kc zapewnia ochronę. Istnienie dobra osobistego, jego naruszenie lub zagrożenie  naruszenia oraz bezprawność działania sprawcy kształtują przesłanki odpowiedzialności przewidziane w art. 24 kc. Wszystkie te przesłanki muszą być spełnione równocześnie, zaś brak którejkolwiek z nich powoduje brak odpowiedzialności sprawcy. Wskazanie, że określone dobro osobiste zostało naruszone lub zagrożone cudzym działaniem należy do poszkodowanego. Zgodnie z art. 6 kc rzeczą powoda jest wskazanie w jakich swoich odczuciach i przeżyciach  został dotknięty zachowaniem sprawcy oraz na czym polega naruszenie tej sfery przeżyć.

Zdaniem Sądu Okręgowego wskazane przez powoda naruszenie dóbr osobistych podlegać będzie ocenie  według kryteriów obiektywnych, czyli poprzez weryfikację  subiektywnego odczucia osoby żądającej ochrony prawnej z obiektywną reakcją opinii publicznej.

W ocenie Sądu Okręgowego ochrona dóbr osobistych przysługuje przed działaniem bezprawnym, przy czym po stronie sprawcy istnieje domniemanie bezprawności. Bezprawne  jest działanie sprzeczne z prawem oraz zasadami współżycia społecznego, a także każde działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających. Obalenie domniemania spoczywa na pozwanym.

Odnosząc te rozważanie do niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznał, że powód nie wykazał, że jego dobra osobiste zostały naruszone lub zagrożone działaniem pozwanego.

Godło i barwy symbolizują suwerenność państwa, są symbolem Państwa. W ocenie Sądu Okręgowego godła nie można w żaden sposób utożsamiać z dobrem osobistym człowieka. Wizerunek godła znajdujący się w sali obrad Senatu ani nie ogranicza, ani nie narusza praw i wolności  obywatelskich i  dumy narodowej , jak również czci obywatelskiej powoda. Jest to symbol  państwa,  a upatrywanie zaś w nim „ducha” czy godności ludzkiej jest subiektywnym odczuciem każdego człowieka. O tym czy w konkretnym przypadku można mówić o naruszeniu dobra osobistego nie mogą decydować subiektywne odczucia osoby uważającej się za pokrzywdzoną, lecz jaką reakcję naruszenie wywołało w społeczeństwie. W ocenie Sądu brak jest obiektywnych przesłanek do uznania, że doszło do naruszenia dobra osobistego powoda.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie sposób przyjąć, że godło jest dobrem osobistym rozumianym jako niemajątkowa, indywidualna wartość  świata odczuć, stan życia psychicznego człowieka, który służy człowiekowi do rozwoju jego psychicznej i fizycznej osobowości  oraz do ugruntowania jego odrębności i pozycji społecznej. Mimo że katalog dóbr osobistych wymieniony  w art. 23 kc nie jest zamknięty, to w ocenie Sądu Okręgowego, nie można uznać, że więź z godłem stanowi dobro osobiste. Można przyjąć, że przynależność obywatela  do Narodu Polskiego jest jego dobrem osobistym, jednakże zindywidualizowane w ten sposób, jak w sali obrad Senatu, przez twórcę symboliki orła, nie narusza dobra osobistego przynależności do Narodu. Z tego względu powództwo podlega oddaleniu. Gdyby jednak  przyjąć, że godło jest dobrem osobistym, to brak jest dowodów na to, że dobro to zostało naruszone.

Zdaniem Sądu Okręgowego opisany w art. 2 ustawy o godle, barwach i hymnie wizerunek orła znajduje się w sali obrad Senatu. Zdjęcie oraz foldery nie nasuwają wątpliwości, że spełnia on wymogi określone w ustawie. Ustawa nie wymienia konkretnego odcienia barwy jaką winien posiadać orzeł oraz tła, na którym się znajduje, ani z jakiego materiału  winien być wykonany. Użycie do wykonania godła w sali obrad Senatu srebra oraz miedzi, daje efekt barwy białej oraz czerwonej w zależności od kąta padania światła, mniej lub bardziej intensywny. Ustawa nie określa intensywności barwy białej, ani czerwonej. Ocena barwy godła wiszącego w sali obrad Senatu należy do subiektywnych odczuć każdego człowieka, może być odbierany w kategoriach estetycznych i wizualnych. Odbiór dzieła jest odmienny u każdego oglądającego, wynika z jego predyspozycji. Jest więc subiektywny. W sferze subiektywnej powód odbiera wizerunek orła w sali Senatu, jako znajdującego się na brązowym tle.

Zdaniem Sądu Okręgowego, o dokonaniu naruszenia dobra osobistego decyduje obiektywna ocena konkretnych okoliczności, nie zaś subiektywne odczucie osoby zainteresowanej. A obiektywnie oceniając wizerunek orła nie budzi zastrzeżeń ogółu Polaków i nie wywołuje negatywnych odczuć skutkujących naruszeniem dóbr osobistych.

Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany wykazał, że jego działanie nie było bezprawne. W sali obrad Senatu znajduje się wizerunek orła białego spełniający wymogi Konstytucji oraz ustawy o godle, barwach i hymnie RP. Argumenty te spowodowały, iż powództwo uległo oddaleniu.

Sąd Okręgowy uznał, że Kancelaria Senatu  jest państwową jednostką organizacyjną w rozumieniu art.67 par.2 kpc. Kierownik tej jednostki  organizacyjnej reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu do powierzonego mu mienia i w zakresie zadań jego urzędu określonego w odrębnych przepisach  /Regulamin Senatu – MP 54/2002 poz. 741/.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 121 i 98 kpc.

Wyrok ten w całości  apelacją został zaskarżony przez powoda, który zarzucił wyrokowi :

- nie wyjaśnienie istotnych okoliczności ustrojowych sprawy w sposób jasny i jednoznaczny związku lub jego braku powoda z wizerunkiem Godła jako całości  kompozycji także z elementami religijnymi,

-  istotne uchybienia procesowe mające wpływ na wynik sprawy w tym złamanie zasady podziału władzy /art. 10 Konstytucji RP/ oraz złamanie zasady państwa prawnego /art. 2 Konstytucji RP/ przy orzekaniu /art.328 par.2 kpc/,

-  naruszenie prawa materialnego poprzez ograniczone zastosowanie w podstawie zaskarżonego wyroku  tylko przepisów art. 23 i 24 kc według pozycji ustrojowej sprzed 1990 r. /art.82 Konstytucji RP/.

Wskazując na te zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu lub o zmianę wyroku poprzez zasądzenie dochodzonej kwoty z pozostałymi żądaniami przy uwzględnieniu kosztów postępowania na rzecz powoda na zasadach obowiązującego prawa /art. 4 kk/,w tym zasady słuszności.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Kancelarię Senatu Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie apelacji, wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W toku postępowania apelacyjnego, Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 29 października 2004 r. ustalił, iż jednostką organizacyjną Skarbu Państwa reprezentującą Skarb Państwa w procesie jest Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nie zajął stanowiska w procesie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny będący podstawą powództwa i ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjmuje za swoje. Ustalenia te jako całościowe i wyczerpujące pozwalają na rozstrzygnięcie merytoryczne sprawy, brak jest jakichkolwiek przesłanek do uzupełnienia materiału dowodowego w postępowaniu apelacyjnym i dlatego wnioski dowodowe powoda nie zostały przeprowadzone w tym postępowaniu. Sąd Okręgowy właściwie poczynił ustalenia  dotyczące wyglądu,  koloru oraz materiału z jakiego został wykonany wizerunek godła umieszczonego w sali posiedzeń Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Ustalenia te w pełni pozwalają na rozstrzygnięcie sporu, którego istotą jest ocena czy Godło znajdujące się w sali obrad Senatu   narusza dobra osobiste powoda , a w dalszej kolejności czy naruszenie to ma charakter bezprawny /art. 24 kc /. Sąd Apelacyjny w pełni podziela wywody Sądu Okręgowego dotyczące charakteru Godła Państwa jako dobra osobistego jednostki. Stanowisko to jednak  wymaga dalszych rozważań.

Pozwanym w sprawie jest Skarb Państwa, a więc kwestią podstawową jest rozstrzygnięcie, która  jednostka organizacyjna winna reprezentować Skarb Państwa w sporze. Sąd Okręgowy uznał iż jednostką tą jest Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie Sądu Apelacyjnego pogląd ten nie jest właściwy. Jak wynika z Uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 1990 r. Regulamin Senatu  / tekst jednolity  MP 54/2002 poz. 741 ze zmianami/ Kancelaria Senatu wykonuje zadania organizacyjno - techniczne związane z działalnością Senatu i jego organów oraz udziela pomocy senatorom w wykonywaniu mandatu senatorskiego /art. 97/,a więc jej funkcja  ma charakter pomocniczy. Odpowiedzialność za naruszenie dobra osobistego mająca swą podstawę faktyczną w wizerunku godła w sali obrad związana jest z działalnością Senatu, a nie jego organu pomocniczego. Dlatego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, organem reprezentującym Skarb Państwa w sporze jest Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej /art.67 par.2 kpc/ stosownie do postanowienia art. 4 i  art. 8 ust.1 pkt 2 Regulaminu Senatu. W zakresie reprezentacji Skarbu Państwa w procesie , z podanych wyżej powodów, stanowisko wyrażone przez powoda w apelacji, jest słuszne.

Trafnie wskazał Sąd Okręgowy, iż zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej  /Dz. U  7/1980 poz.18 ze zmianami/ godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy. Wzór godła zawiera załącznik do ustawy. W ocenie Sądu  Apelacyjnego wskazany w ustawie opis Godła Rzeczypospolitej poprzez jego  wzór zawarty w załączniku,  nie stanowi bezwzględnego obrazu godła, kopii, tego wzoru. Zdaniem Sądu Apelacyjnego dopuszczalne są pewne odstępstwa od wzoru oraz barwy / przedstawionych we wzorze/,  wynikających z wizji artysty wykonującego godło, a także  z użytego do jego wykonania materiału : tkaniny i koloru użytych nici, metalu  o określonych  naturalnych barwach, a także barwionego szkła lub tworzywa sztucznego , o ile mieszczą się one w opisie godła wynikającym z ustawy. Opis ten nie zawiera intensywności poszczególnych barw ani jej odcieni, a odbiór indywidualny  wzorca  godła i jego barw , w ocenie Sądu Apelacyjnego, jest odmienny u każdej osoby oglądającej, co wynika z indywidualnych cech postrzegania  każdego człowieka, a więc subiektywnych odczuć.

 Niewątpliwe jest, co wynika z należycie ustalonego przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego,  iż wizerunek orła umieszczony w sali posiedzeń Senatu RP wykonany został z metali, których naturalne  barwy -   biały kolor srebra, złoty kolor złota oraz czerwony kolor miedzi odbiegają swoją intensywnością barwy od wzorca będącego  załącznikiem do wskazanej  ustawy. Jednak, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zachowane zostały poprzez użycie takich metali kolorowych barwy przewidziane ustawą dla Godła Państwa. Zdaniem Sądu Apelacyjnego przedstawienie Godła Państwa w takich barwach nie stanowi naruszenia dobra osobistego powoda sprecyzowanych jako  jego cześć obywatelska , duma narodowa, przynależność do Narodu.

 Wizerunek orła, poza omówionym niewielkim  odstępstwem w zakresie użytych do jego wykonania barw,  został przedstawiony zgodnie z wzorem  stanowiącym załącznik do ustawy.  Wizerunek orła nie zawiera żadnych elementów ośmieszających Godło Państwa, krytycznych, satyrycznych  wywołujący złe skojarzenia czy też w jakikolwiek sposób godzących w jego  symbolikę. Jest zachowany w wizerunku orła symbol męstwa, odwagi oraz dumy narodowej. W ocenie Sądu Apelacyjnego odstępstwa od wzorca mające na celu ośmieszenie, szykanę  lub podważenie symboliki orła w przedstawionym wizerunku mogłyby naruszać dobra osobiste powoda. Natomiast niezachowanie, w niewielkim stopniu, intensywności barwy nie wzbudzających wątpliwości o których była mowa,  w sytuacji, gdy pozostawiono prawidłowy wizerunek orła i jego symboliki , nie może stanowić podstawy wnioskowania o naruszeniu dóbr osobistych powoda.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że naruszenie dobra osobistego należy ocenić według kategorii obiektywnych, a nie odczuć subiektywnych powoda, ze względu na jego zainteresowania tematyką godła. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy  w wyroku z dnia 26 października 2001r. sygn. akt V CKN 195/01/ publ. LEX 53107/ wskazując iż „ocena czy cześć człowieka została zagrożona lub naruszona, musi być dokonana przy stosowaniu kryteriów obiektywnych; istotne jest nie subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ale obiektywna reakcja opinii publicznej”.  Przedstawione wywody, zdaniem Sądu Apelacyjnego, uzasadniają stanowisko, iż w kategoriach obiektywnych nie doszło do naruszenia dobra osobistego powoda.

Wbrew stanowisku powoda Sąd Okręgowy dokonał trafnej analizy odbioru wizerunku godła umieszczonego w sali posiedzeń Senatu w kategorii subiektywnego odbioru przez powoda oraz obiektywnej jego oceny. Sąd Apelacyjny w pełni podziela to stanowisko. Przeciwny pogląd wskazujący na odbiór godła umieszczonego w sali posiedzeń Senatu przez opinię publiczną jako naruszający cześć obywatelską lub dumę narodową, winien być przedmiotem dowodzenia w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji i ciężar dowodu obciążał powoda stosownie do treści art.6 kc.

 Chybione stanowisko powoda dotyczące  naruszenia jego  dóbr osobistych skutkuje oddalenie powództwa oraz niezasadność jego apelacji.  Jednak, w ocenie Sądu Apelacyjnego, niezbędne jest odniesienie się do drugiej przesłanki odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych  jaką jest bezprawność działania pozwanego. Sąd Apelacyjny w pełni  podziela stanowisko Sądu Okręgowego, iż umieszczenie godła w sali posiedzeń Senatu w kolorystyce nieco odbiegającej od wzoru stanowiącego załącznik do ustawy, przy zachowaniu barw określonych w ustawie, nie stanowi czynu bezprawnego /niezgodnego z prawem, ani zasadami współżycia społecznego/.Tym samym pozwany nie ponosi odpowiedzialności wobec powoda wynikającej z treści art.24 kc. Niezasadnie skarżący zarzuca zaskarżonemu wyrokowi zastosowanie tej podstawy prawnej według pozycji ustrojowej z przed 1990 r. Przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych /art.23 i 24 kc/ należą do obowiązującego porządku prawnego i rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy zasadnie je zastosował.

 Na marginesie powyższych rozważań należy zwrócić uwagę, iż w sali posiedzeń Senatu znajduje się również inny egzemplarz  wizerunek godła, którego kolorystyka nie wzbudziła zastrzeżeń powoda. Tym samym spełniony został nałożony przez art. 3  ustawy o godle, barwach i hymnie,  obowiązek umieszczenia godła w sali posiedzeń  Senatu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, z przedstawionych względów, apelacja powoda zarzucająca naruszenie prawa materialnego przez Sąd Okręgowy nie znajduje uzasadnienia.

Wbrew stanowisku apelacji rozpoznając sprawę w pierwszej instancji Sąd Okręgowy nie naruszył także przepisów procedury. Dokonana przez Sąd Okręgowy analiza zebranego materiału dowodowego nie przekroczyła granic swobodnej oceny dowodów/art. 233 kpc/.W szczególności nie stanowiło uchybienia przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron z ograniczeniem do przesłuchania jedynie powoda. Możliwość taką przewiduje art. 302 kpc i stanowisko Sądu Okręgowego  znajduje pełne uzasadnienie w okolicznościach sprawy. Przesłuchanie pozwanego jako strony, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie wniosłoby  nowego  dowodu do sprawy, albowiem wygląd godła znajdującego się w sali posiedzeń Senatu wynika z innych dowodów -  fotografii i folderów, i nie było potrzeby uzupełniania materiału dowodowego. Trafnie też Sąd nie dopuścił dowodu z opinii biegłego ,albowiem ustalenie stanu faktycznego nie wymagało wiadomości specjalnych /art. 278 kpc/.  Natomiast inne okoliczności niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy -  przekonanie powoda o naruszeniu jego dóbr osobistych oraz jego  odczuć zostały wyjaśnione w toku przesłuchania powoda.  Także opinia dotycząca użytego metalu do wytworzenia godła wykonana  przez powoda nie stanowi dowodu, albowiem procedura cywilna nie przewiduje środka dowodowego, jakim jest opinia sporządzona przez stronę. Z tych też względów Sąd Apelacyjny nie znalazł również podstaw do uzupełnienia materiału dowodowego w tym zakresie.

Niezasadny jest także zarzut apelacji dotyczący nieprawidłowego sporządzenia uzasadnienia wyroku przez Sąd pierwszej instancji. W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnienie zostało wykonane zgodnie z treścią art. 328 par. 2 kpc. Sąd Okręgowy  przedstawił ustalenia faktyczne, rozważania dowodowe  oraz wskazał podstawę prawną  rozstrzygnięcia. Uzasadnienie wyroku szczegółowe i obszerne, w pełni wyczerpująco wyjaśnia wszystkie zagadnienia prawne wstępujące w sprawie.

 Zasadne jest rozstrzygnięcie o kosztach procesu zobowiązujące powoda do zwrotu pozwanemu kosztów procesu .Wprawdzie powód został częściowo  zwolniony od kosztów sądowych, to jednak stosownie do treści art.121 kpc nie zwalnia go to od zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Dlatego trafnie Sąd Okręgowy zastosował przepis art. 98 kpc regulujący odpowiedzialność za wynik sprawy w sferze poniesienia kosztów procesu.

 Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja powoda jest nieuzasadniona  i oddalił ją  na podstawie art.385 kpc.

Sąd Apelacyjny nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu pozwanemu za drugą instancje na podstawie art.102 kpc w związku z art. 391 par.1 kpc, uznając iż w sytuacji materialnej powoda poniesienie kosztów procesu w pierwszej instancji jest wystarczające ,a koszty procesu w drugiej instancji nadmiernie by go  obciążały.