Wyrok z dnia 1999-03-30 sygn. II AKa 65/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II AKa 65/99

WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 1999r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSA W. Kociubiński (spr.)

Sędziowie: SSA T. Wieczorek

SSO (del.do SA) R. Ponikowski

Protokolant: I. Marcinaik

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. J. Orłowskiej

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 1999 r.

sprawy R       S

oskarżonego z art. 280 §1 kk i 279 § 1 kk

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu

z dnia 16 grudnia 1998 r.,sygn. akt: III K 122/98

• I. zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że za podstawę orzeczonego przepadku rzeczy w postaci śrubokręta (pkt. VI części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku) przyjmuje art. 44 2 kk;

• II. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

• III. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J.G. 500 zł tytułem nie opłaconej obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

• IV. kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

Uzasadnienie

R S oskarżony został o to, że:

I. w dniu 1 lipca 1998 r. w O działając wspólnie z inną osobą, nieletnim dokonał rozboju na osobie nieletniego P            D        w ten sposób, że grożąc mu użyciem niebezpiecznego narzędzia w postaci śrubokrętu, którym się posługiwał, poprzez przebicie mu nim pleców, doprowadził go do stanu bezbronności a następnie zabrał w celu przywłaszczenia zegarek m-ki Casio wartości około 200 zł;

to jest o przestępstwo z art. 280 § 2 kk.

II. na przełomie czerwca i lipca 1998 r. w O , po wyłamaniu zamka w drzwiach wszedł do samochodu m-ki, skąd zabrał w celu przywłaszczenia atlas samochodowy oraz 6 sztuk kaset magnetofonowych ogólnej wartości około 75 zł na szkodę nieustalonej osoby;

to jest o przestępstwo z art. 279 § 1 kk

Sąd Okręgowy w Opolu wyrokiem z dnia 16 grudnia 1998 r., sygn.akt: III K 122/98 uznał osk. R S za winnego obu zarzucanych mu czynów, z tym, że czyn opisany w pkt. I zakwalifikował z art. 280 § 1 kk, ustalając, że użyty przez oskarżonego śrubokręt nie stanowił „innego niebezpiecznego przedmiotu" w rozumieniu art. 280 § 2 kk i za to skazał go:

• a) za czyn opisany w pkt. I, na podstawie art. 280 § 1 kk, na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz orzekł, na podstawie art. 44 § 1 kk, środek kary przepadku rzeczy, a to śrubokręta którym posługiwał się oskarżony;

• b) za czyn opisany w pkt. II, na podstawie art. 279 § 1 kk, na karę 1 roku pozbawienia wolności.

Łącznie Sąd Okręgowy wymierzył osk. R        S        karę 2 lat

pozbawienia wolności, na poczet której zaliczył okres tymczasowego aresztowania oskarżonego od dnia 1 lipca 1998 r. do dnia 16 grudnia 1998 r. Wykonanie tak orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności Sąd Okręgowy zawiesił warunkowo, na podstawie art. 69 § 1 kk, na okres próby 5 lat, oddając w tym czasie oskarżonego pod dozór kuratora sądowego (art. 73 § 2 kk).

Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu 200 zł tytułem kosztów nie opłaconej obrony oskarżonego, jego zaś zwolnił od obowiązku poniesienia kosztów sądowych.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył prokurator, zarzucając:

• 1) obrazę art. 280 § 2 kk poprzez przyjęcie, iż użyty przez oskarżonego w czasie popełnienia czynu zarzuconego mu w punkcie I aktu oskarżenia śrubokręt o długości części roboczej 5,5 cm nie stanowi niebezpiecznego narzędzia w rozumieniu tego artykułu;

• 2) rażącą niewspółmierność kary pozbawienia wolności orzeczonej w stosunku do R      S      wyrażającą się warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary łącznej w rozmiarze 2 lat na okres 5 lat, albowiem tego typu rozstrzygnięcie za przestępstwo odznaczające się znaczną szkodliwością społeczną pozbawione jest waloru kształtowania świadomości prawej społeczeństwa.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez przyjęcie, iż oskarżony dopuścił się przestępstwa z art. 280 § 2 kk i wymierzenie mu za to kary, przy zastosowaniu dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia, w granicach wniosku złożonego na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Opolu bez warunkowego jej zawieszenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Kodeks karny z 6.06.19997 r. (Dz.U. nr 88, poz. 553), który na podstawie art. 4 § 1 zastosowano do czynów oskarżonego, wprowadził znaczące zmiany w ujęciu kwalifikowanej postaci rabunku. Jak stanowił art. 210 § 2 kk z 1969 r. przestępstwo kwalifikowanego rabunku miało miejsce wówczas, gdy sprawca posługiwał się bronią palną lub innym niebezpiecznym narzędziem albo działał z osobą, która posługuje się taką bronią lub takim narzędziem. W art. 280 § 2 kk z 6.06.1997 r. do znamion kwalifikujących należy posłużenie się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działanie w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią przedmiotem, środkiem lub sposobem. Przyjęty w art. 280 § 2 kk sposób określenia „przedmiotu niebezpiecznego”, jako znamienia kwalifikującego rabunek, wyraźnie zawęża zakres przedmiotów, które o znamieniu tym mogą decydować. Szczególne znaczenie ma wprowadzenie do art. 280 § 2 kk obok broni palnej pojęcia „nóż”, które razem stanowią punkt odniesienia dla każdego innego przedmiotu, o jakim w tym przepisie (podobnie niebezpiecznego) . A zatem chodzi wyłącznie o taki przedmiot, który przedstawia niebezpieczeństwo podobne do tego, jakie przedstawia broń palna lub nóż. Jeżeli uwzględni się dalej, że niebezpieczny sposób zachowania się sprawcy napadu jest w art. 280 § 2 kk ujmowany jako samodzielne znamię kwalifikujące, to stwierdzać można, że wyłącznym kryterium uznania przedmiotu, innego niż broń palna i nóż, za przedmiot „podobnie niebezpieczny” w znaczeniu art. 280 § 2 kk. powinny być właściwości danego przedmiotu i tkwiąca w nim samym cecha niebezpieczności, w przypadku każdego użycia tego przedmiotu przeciwko innemu człowiekowi, abstrahując od sposobu w jaki się to czyni. Chcąc zatem wykorzystać dotychczasowy dorobek nauki i orzecznictwa w określeniu „przedmiotu niebezpiecznego” pomocne mogą być tylko te wypowiedzi, które oparte są na właściwościach przedmiotu, jako kryterium uznania go za niebezpieczny (m.inn. A. Spotowski glosa do wyroku SN z dnia 25 marca 1988r., WR 112/88, NP. 1-3/1990, s. 133; Tenże glosa do wyroku SN z dnia 31.05.1984r.,l KR 105/84, PiP 7-8/1985, wyrok SN z dnia 8.10.1976r., IV KR 169/76, OSNKW 12/1976, poz.147) . Stanowisko, zajmowane przy wykładni art. 210 § 2 kk z 1969r., że o niebezpieczeństwie narzędzia decydują nie tylko jego właściwości, lecz także sposób użycia (tak m.inn wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10.01.1985r., I KR 328/85, OSNPG 1986,nr1, poz.2; z dnia 10.05.1978r., 1 KR 89/78 nie publ.; z dnia 6.06.1978 IV KR 154/78, OSNPG 1979, nr 3, poz.2; z dnia 9.09.1978r., V KR 119/78, OSNKW 3/1979r., poz.27; A. Wąsek glosa do wyroku SN z dnia 10.04.1971, Rw 319/71, NP. nr 2 z 1972r., s.1435; W. Radecki, K. Urbanek- Uwagi o rozboju kwalifikowanym, Palestra nr 2 z 1974r. s.55.), na gruncie art. 280 § 2 kk traci wyraźnie na aktualności. Niebezpieczny sposób użycia przedmiotu może uzasadniać ( i tak często będzie) kwalifikację czynu z art. 280 § 2 kk z powodu zrealizowania znamienia „działania w sposób bezpośrednio zagrażający życiu” ofiary napadu, ale nie może już stanowić o nim samym i wyznaczać cechę niebezpieczności, od której zależy, że dany przedmiot uznamy za podobnie niebezpieczny do broni palnej lub noża.

Dla ustalenia czy użyty przez sprawcę rozboju (lub osobę z którą wspólnie działa) przedmiot może być uznany za „podobnie niebezpieczny” do broni palnej lub noża, koniecznym będzie uwzględnić właściwości tych ostatnich i skutki jakie mogą powstać przy typowym użyciu ich przeciwko człowiekowi, by następnie dokonać porównania z właściwościami ocenianego przedmiotu „innego” i wyobrażalnymi skutkami użycia tego przedmiotu przeciwko człowiekowi. Wielość cech wspólnych, możliwości podobnego wykorzystania, jako przedmiotu niebezpiecznego, użycia oraz analogia w zagrożeniu pozwoli uznać dany przedmiot za niebezpieczny w rozumieniu art. 280 § 2 kk. Przedmiotem niebezpiecznym, podobnym do broni palnej, będzie więc np. każde urządzenie zdolne do rażenia na odległość przy pomocy pocisku( w każdej postaci), wyrzucanego w sposób, który nie pozwoli uznać urządzenia za broń palną, jak również urządzenie zdolne do rażenia w sposób „podobny” do broni, a więc np. bezpośrednio przy pomocy materiału wybuchowego lub łatwopalnego, prądu, promienia czy podobnie(np. cieczy). Za nieodzowne właściwości przedmiotu niebezpiecznego podobnego do noża, należy z kolei uznać takie jak: ostrość, wyrażająca się w zdolności do przecinania lub- przebijania, podobny kształt i rozmiar, łatwość zadania zranienia i możliwość spowodowania tym najpoważniejszego skutku. Takim niebezpiecznym przedmiotem, podobnym do noża, w rozumieniu art. 280 § 2 kk, może być śrubokręt. Decydują o tym właśnie cechy tego przedmiotu, który dla celów przestępczych może być wykorzystany zupełnie analogicznie, jak nóż i osiągać podobne właściwości oraz podobną zdolność w stworzeniu zagrożenia dla życia ofiary rabunku. Sposób w jaki śrubokręt może typowo służyć, jako narzędzie do popełnienia przestępstwa, w rękach sprawcy rabunku, wyrażają słowa oskarżonego, który zastraszał pokrzywdzonego „przebiciem go” trzymanym w ręce śrubokrętem. A więc tak jak nożem. Śrubokręt wykorzystany zamiast noża przy napadzie ma zbliżoną, jak nóż, cechę ostrości, w znaczeniu zdatności do przebijania i powodować może, jak przy użyciu noża, najpoważniejsze skutki ( choć na pewno nóż, mający zdatność nie tylko przebijania, ale także cięcia, skutki te powodować może łatwiej). W tym więc sensie, rozstrzygając o powyższym w kategoriach rozstrzygnięć co do zasady, Sąd Apelacyjny podziela stanowisko prokuratora, wyrażane najpierw w akcie oskarżenia, a następnie w apelacji, że śrubokręt może być uznawany za przedmiot niebezpieczny, w rozumieniu art.280 § 2 kk. Do noża, jako przedmiotu niebezpiecznego z art. 280 § 2 kk, nie jest jednak podobny każdy śrubokręt. W sprawie niniejszej osk. R S , dokonując rozboju na szkodę nieletniego P            D , posłużył się śrubokrętem o długości ostrza zaledwie 5.5

cm (ostrze noża ma „typowo” ponad 8 cm) i, co dalej bardzo istotne, ostrze to było wyraźnie zgięte (k-14 ), co w znacznym stopniu ograniczało cechę ostrości tego śrubokrętu oraz zdatność do spowodowania poważnego obrażenia ciała pokrzywdzonego. Dla realności takich skutków musiałoby mieć miejsce szczególnie niebezpieczne zachowanie się oskarżonego i użycie posiadanego śrubokrętu w sposób niebezpieczny dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego. A tak oskarżony nie działał. Czyn jego ograniczył się w tej części do zastraszenia pokrzywdzonego (groźba natychmiastowego użycia przemocy) i w żadnym momencie nie był skierowany przeciwko zdrowiu pokrzywdzonego. Dlatego Sąd Apelacyjny, przyznając rację części twierdzeń prokuratora, zawartych w apelacji, nie podzielił jednak zarzutu stawianego w pkt. I tej apelacji i nie uwzględnił wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego przez zakwalifikowanie czynu osk. R. S przypisanego mu w pkt.l, z art.280 § 2 kk.

Chybiony pozostaje także podnoszony w pkt.ll apelacji prokuratora zarzut rażącej niewspółmierności kary pozbawienia wolności wymierzonej osk. R

S       , co, zdaniem apelującego, ma wyrażać orzeczenie o warunkowym za wieszeniu wykonania tej kary.

Jeżeli w uzasadnieniu powyższego zarzutu prokurator wskazuje na wynikającą z art. 53 § 1 kk potrzebę kształtowania przez karę świadomości prawnej społeczeństwa, to należy od razu stwierdzić, że osiągnięcie tego celu nie wymaga wcale orzekania jedynie kar surowych. Osiągnięcie celu kary, także tego, który eksponuje się w apelacji prokuratora, może uzasadniać, w zależności od okoliczności konkretnej sprawy, właśnie kara łagodna, zaś jej orzeczenie, w tych samych okolicznościach sprawy, przy zastosowaniu daleko idącego rygoryzmu, może powodować skutek wręcz odwrotny od zakładanego. O wszystkim decyduje prawidłowa ocena okoliczności wymienianych w art.53, 54 i 58 kk i ukształtowanie kary, dla konkretnego sprawcy, za konkretnie popełnione czyny, w sposób zgodny z zasadą wymiaru kary celowej. W sprawie osk.R. S Sąd Okręgowy dokonał takiej oceny okoliczności wyznaczających karę dla oskarżonego i przekonywująco uzasadnił celowość orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wymierzonej oskarżonemu kary łącznej pozbawienia wolności. Orzeczenie to znajduje przede wszystkim podstawę w art.58 § 1 kk, wszakże kara bezwzględna pozbawienia wolności nie jest w przypadku osk. R. S tą karą, która jedynie może być uznawana za karę celową. Decydują o tym tak okoliczności popełnionych przez oskarżonego czynów i ich (czynów konkretnie przez oskarżonego popełnionych, a nie jako ustawowo określonych typów przestępstwa) stopień społecznej szkodliwości, jak i okoliczności stanowiące o oskarżonym. W ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynów oskarżonego istotna jest w szczególności ocena popełnianego przez niego rabunku, jako, że chodzi o przestępstwo należące do kategorii przestępstw groźnych i niebezpiecznych, wymagających surowego ukarania ich sprawców. Okoliczności charakteryzujące czyn in concreto popełniany przez oskarżonego, pozwalają jednak stwierdzić, że nie był to ten przypadek przestępstwa rozboju, który wyznacza rzeczywiste, wysokie zagrożenie tej kategorii przestępstw. Ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonego, dokonana przez Sąd Okręgowy, jest trafna, jak również trafne jest dalsze stwierdzenie Sądu, że nie wyznacza ona kary bezwzględnej. Istotne są wreszcie okoliczności dotyczące samego oskarżonego, które nie budzą wątpliwości i jednoznacznie uzasadniają karę wymierzoną oskarżonemu przez Sąd Okręgowy. Na podkreślenie zasługuje w szczególności zachowanie się oskarżonego po popełnieniu przestępstwa, który nie tylko, że przyznawał się do popełnienia czynów, ale także wyraził szczery, jak się wydaje (K - 204), żal za te czyny i negatywny stosunek do przestępstwa. W konsekwencji tych wszystkich okoliczności wyrok Sądu Okręgowego należało utrzymać w mocy. Zmiany wymagała jedynie podstawa prawna orzeczonego środka karnego przepadku przedmiotu, którą Sąd Okręgowy podał nieprawidłowo.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 635 i art. 29 prawo o adwokaturze.