Wyrok z dnia 2011-08-25 sygn. II CNP 11/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt II CNP 11/11

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 sierpnia 2011 r.

Uznanie przez sąd powszechny – w ramach kompetencji wynikającej z art. 178 ust. 1 Konstytucji – za sprzeczny z Konstytucją lub ustawą przepisu rozporządzenia uprawnia do odmowy jego zastosowania w rozstrzyganej sprawie także wówczas, gdy Trybunał Konstytucyjny stwierdził jego niezgodność z Konstytucją i orzekł o odroczeniu utraty mocy obowiązującej tego przepisu.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)

SSN Iwona Koper (sprawozdawca)

SSN Dariusz Zawistowski

w sprawie skargi Arkadiusza R.

o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku

Sądu Okręgowego z dnia 18 listopada 2010 r., wydanego w sprawie z powództwa Arkadiusza R.

przeciwko Powiatowi P. - Staroście P

o zapłatę,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w Izbie Cywilnej w dniu 25 sierpnia 2011 r.,

1) stwierdza niezgodność z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 18 listopada 2010 r., zasądza od Powiatu P. - Starosty na rzecz Arkadiusza R. kwotę 167 zł (sto sześćdziesiąt siedem) tytułem kosztów postępowania wywołanego wniesieniem skargi.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda Arkadiusza R. od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 8 lipca 2010 r., oddalającego powództwo o zapłatę przez Powiat P. – Starostę P. kwoty 425 zł tytułem zwrotu nienależnie pobranej opłaty w związku z wydaniem karty pojazdu. Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu Rejonowego, że w okolicznościach sprawy nie można stwierdzić, iż odpadła podstawa świadczenia spełnionego przez powoda na rzecz pozwanego. Obowiązujący w dniu świadczenia (19 maja 2005 r.) przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz.U. Nr 137, poz. 1310 – dalej jako rozporządzenie), określający jej wysokość na 500 zł, utracił bowiem moc obowiązującą - zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 r., U 6/04 (OTK-A 2006, nr 6, poz. 3) dopiero z dniem 1 maja 2006 r. Wyrok ten stwierdzający jego niezgodność z art. 77 ust. 4 pkt 2 i 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908) oraz art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji działał jedynie prospektywnie, a co za tym idzie do czasu upływu okresu odroczenia przepis, mimo wadliwości, pozostawał w mocy, stanowiąc podstawę prawną do pobierania przez organ rejestrujący przy pierwszej rejestracji na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa przedmiotowej opłaty za wydanie karty pojazdu. W związku z podniesionymi w apelacji zarzutami wskazał, że nawet gdyby podzielić przedstawiony w niej pogląd nawiązujący do postanowienia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 grudnia 2007 r., C 134-07 (Dz. U. UE.C 2008, nr 64, poz. 15), zgodnie z którym pobieraniu tej opłaty sprzeciwia się art. 90 akapit pierwszy Traktatu Wspólnot Europejskich (WE), to i tak powództwo nie mogło być uwzględnione, gdyż powód nie sprostał obowiązkowi udowodnienia zasadności zgłoszonego roszczenia co jego do wysokości.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył powód skargą o stwierdzenie jego niezgodności z prawem, przytaczając jako jej podstawę naruszenie:

1) art. 90 akapit 1 Traktatu Wspólnot Europejskich (WE) w zw. z art. 91 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji przez nieuwzględnienie zasady pierwszeństwa prawa Wspólnot Europejskich,

2) 190 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 1 Konstytucji przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie że § 1 ust. 1 rozporządzenia z dnia 28 lipca 2003 r. mimo niezgodności z Konstytucją może być źródłem praw i obowiązków.

Wnosił o stwierdzenie jego niezgodność z tymi przepisami.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przytoczone w podstawach skargi zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego uzasadniają wniosek o stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku oddalającego apelację powoda jako wydanego w rezultacie ich rażąco błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania. Przyjęta przez Sąd Okręgowy wykładnia tych przepisów jest niewątpliwie sprzeczna z jednolitymi poglądami, jakie w kwestiach objętych podstawami wniesionej skargi, ukształtowały się już wcześniej i funkcjonowały w judykaturze oraz piśmiennictwie w dacie wyrokowania przez Sąd Okręgowy, a pominiętymi w zupełności w zaskarżonym wyroku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się rozbieżność zapatrywań w zakresie zagadnienia oceny mocy wstecznej wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niekonstytucyjność przepisu. Do kwestii tej odnosi się uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 35/07 (OSNC 2008 nr 7-8, poz. 72) i powołany w niej, a także w motywach zaskarżonego rozstrzygnięcia, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 38/06 (OSNC 2007, nr 2, poz. 31) wyrażający stanowisko, że w razie odroczenia przez Trybunał Konstytucyjny utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją, sąd powinien stosować wadliwą normę prawną przy podejmowaniu rozstrzygnięć zapadających po utarcie jej mocy obowiązującej do zdarzeń, które nastąpiły przed tą datą oraz - prezentujący odmienny pogląd - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04 (nie publ.).

Trafne opowiedzenie się przez Sąd Okręgowy za pierwszym z tych poglądów, nie stanowiło jednak wystarczającej podstawy do zaakceptowania stanowiska Sądu Rejonowego, że powód był zobowiązany do uiszczenia przedmiotowej opłaty. Wnioskowaniu takiemu sprzeciwiał się wynik oceny przepisu § 1 ust. 1 rozporządzenia z punktu widzenia jego zgodności z przepisami prawa wspólnotowego, którymi sąd krajowy jest związany, co oznacza, że powinien odstąpić od stosowania sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego. Zgodnie z określoną w art. 91 ust. 1 i 3 Konstytucji zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego, przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia nakładający opłatę objętą zakazem wynikającym z art. 90 akapit pierwszy WE, z uwagi na jego sprzeczność z tym przepisem, stwierdzoną postanowieniem ETS z dnia 10 grudnia 2007 r. C-134/07, nie mógł być w sprawie stosowany i to niezależnie od wyeliminowanie go z krajowego porządku prawnego w następstwie stwierdzenia jego niekonstytucyjności wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego o prospektywnym charakterze (uchwały SN z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 35/07 i z dnia 2 czerwca 2010 r., III CZP 37/10, OSNC 2011, nr 1, poz. 2). Wskazać przy tym trzeba że powołane postanowienie ETS odnosi się do pełnej opłaty za kartę pojazdu (500 zł) nakładanej na podstawie rozporządzenia z 2003 r. w związku z rejestracją w Polsce używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa członkowskiego, która nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany. Nie wymagało więc dowodzenia przez powoda w jakiej części opłata pobrana od niego z tego tytułu była świadczeniem nienależnym.

Niezależnie od tego zarówno Sąd Rejonowy jak i Sąd Okręgowy – wbrew wyrażonemu przez nie stanowisku - były uprawnione do odmowy zastosowania przepisu § 1 ust. 1 rozporządzenia z uwagi na jego sprzeczność z ustawą zasadniczą, co wynika wprost z art. 178 ust. 1 Konstytucji traktującego wyłącznie o aktach normatywnych rangi ustawowej. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktu normatywnego niższego rzędu nie może ograniczać kompetencji sądu powszechnego w tym zakresie. Uznanie przez sąd powszechny w ramach tej kompetencji za sprzeczny z Konstytucją lub ustawą przepisu rozporządzenia uprawnia do odmowy jego zastosowania w rozstrzyganej sprawie także wówczas, gdy Trybunał Konstytucyjny stwierdził już jego niezgodność z Konstytucją i orzekł o odroczeniu utraty mocy obowiązującej tego przepisu (wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2009 r., IV CNP 99/08 nie publ.).

Z tych względów, na podstawie art. 424¹¹ § 2 k.p.c., a w zakresie kosztów postępowania na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 391 § 1, art. 398²¹ i art. 424¹² orzeczono jak w sentencji.