Postanowienie z dnia 2007-11-27 sygn. IV CSK 287/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

sygn. akt IV CSK 287/07

POSTANOWIENIE

Dnia 27 listopada 2007 r.

Sąd Najwyższy w składzie .
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z wniosku A.A.
przy uczestnictwie C.P.
o częściowe unieważnienie aktu stanu cywilnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 listopada 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 24 stycznia 2007 r., sygn. akt [..
oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2007 r. Sąd Okręgowy w O. oddalił
apelację wnioskodawczyni A.A. od postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia 8
listopada 2006 r., oddalającego jej wniosek o częściowe unieważnienie aktu
urodzenia uczestnika postępowania C.P.

Wnioskodawczyni, córka T.P., wpisanego w akcie urodzenia C.P. jako jego
ojciec, domagała się unieważnienia aktu urodzenia C.P. w części dotyczącej wpisu
ojca. Wskazała, że matka C.P., W.F. w dacie urodzenia uczestnika pozostawała w
związku małżeńskim z innym mężczyzną, zatem niedopuszczalne jest, aby w akcie
urodzenia C.P. figurowała inna osoba niż mąż matki.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek ustalając, że w dniu 11 kwietnia 1949 r.
zostało zawarte małżeństwo pomiędzy G.K. a A.F. Zostało ono rozwiązane w dniu
15 lipca 1955 r. W dniu 15 kwietnia 1951 r. W. F. urodziła syna C., którego ojcostwo
zostało uznane przez T.P. oświadczeniem, złożonym przed urzędnikiem Stanu
Cywilnego w dniu 23 kwietnia 1951 r.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w sprawie kluczowym jest zagadnienie, czy
uznanie dziecka przez mężczyznę nie będącego mężem matki, pozostającej
w związku małżeńskim w chwili urodzenia dziecka, stanowi podstawę do
częściowego unieważnienia aktu stanu cywilnego. Zgodnie z art. 30 ustawy z dnia
29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r.,
nr 161, poz. 1688 ze zm. - dalej: p.a.s.c.) akt stanu cywilnego unieważnia się, gdy
stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą lub jeżeli uchybienia powstałe przy
sporządzaniu aktu zmniejszają jego moc dowodową. Sąd stanął na stanowisku,
że zamieszczenie w akcie stanu cywilnego danych osoby, która uznała dziecko
mimo pozostawania jego matki w związku małżeńskim nie jest okolicznością
uzasadniającą unieważnienie aktu. Przyjęcie oświadczenia o uznaniu dziecka było
niezgodne z przepisami obowiązującym w 1951 r., ale nie zmienia to faktu,
że dziecko się urodziło.

Sąd Rejonowy nie znalazł również podstaw do sprostowania aktu urodzenia
Oddalając apelację wnioskodawczyni, Sąd Okręgowy podzielił ustalenia i ich ocenę
prawną, dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.

W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zawarła zarzut naruszenia art. 30
pkt 1 i art. 31 p.a.s.c. w związku z art. 62 § 1 i 3 k.r.o. Skarżąca prezentuje pogląd,
że w przypadku złożenia nieważnego oświadczenia o uznaniu dziecka należy
unieważnić lub sprostować akt urodzenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stanowisko prezentowane w skardze kasacyjnej nie znajduje podstaw
prawnych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego były już podejmowane problemy
związane z rozgraniczeniem postępowania o unieważnienie lub sprostowanie aktu
stanu cywilnego i postępowania o prawa stanu w sytuacji, kiedy przedmiotem
orzekania ma być niezgodność z prawdą aktu stanu cywilnego. Generalnie
przyjmuje się, że sprawy o prawa stanu toczą się w trybie procesu, natomiast
sprawy dotyczące aktów stanu cywilnego w postępowaniu nieprocesowym.
W sprawach o prawa stanu cywilnego orzeczenie zapadłe w procesie może
dopiero stanowić podstawę zmiany aktu stanu cywilnego, która przybiera postać
wzmianki dodatkowej (tak w szczególności uchwała SN z dnia 10 maja 1994 r.,
III CZP 65/94, OSNCP 1994, nr 12, poz. 231 oraz postanowienie SN z dnia
19 lutego 2003 r., V CKN 1788/00, niepubl.).

Przechodząc do aktu urodzenia dziecka, bo o taki akt stanu cywilnego
chodzi w rozpoznawanej sprawie i wpisane w nim dane ojca, to znajdują się w nim
dane dotyczące samego faktu urodzenia dziecka oraz dane rodziców (art. 33 i nast.
p.a.s.c.). Dane dotyczące ojca wpisywane są zgodnie z domniemaniem
pochodzenia dziecka od męża matki, oświadczeniem o uznaniu dziecka,
orzeczeniem sądu stwierdzającym ojcostwo danego mężczyzny lub na podstawie
oświadczenia matki. Dane te stanowią jeden z elementów stanu cywilnego osoby
fizycznej i - co za tym idzie - mogą zostać zmienione jedynie w drodze procesu
o ustalenie (zaprzeczenie) pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny.
Podzielić należy wyrażany już w orzecznictwie i prezentowany w doktrynie
pogląd, że żądanie wykreślenia z aktu urodzenia danych dotyczących ojca, oparte
na stwierdzeniu, że nie złożył on oświadczenia woli o uznaniu dziecka (bądź, jak
w rozpoznawanej sprawie, złożył oświadczenie dotknięte nieważnością), nie może
być uwzględnione w postępowaniu o unieważnienie lub sprostowanie aktu
urodzenia (tak postanowienie SN z dnia 26 marca 1992 r., I CRN 20/92, OSP 1993,
nr 2, poz. 2). W oparciu o art. 30 p.a.s.c. można unieważnić akt stanu cywilnego
jedynie wówczas, gdy stwierdza niezgodne z prawdą tzw. zdarzenia podstawowe,
kreujące stan cywilny i powodujące sporządzenia aktu (np. sam fakt urodzenia
dziecka). Przepis ten nie znajduje zastosowania, gdy kwestionowany jest fakt
uznania dziecka przez mężczyznę wpisanego w akcie jako ojciec.

Za przyjęciem powyższego stanowiska przemawia w pierwszej kolejności
wzgląd na wagę ustaleń dotyczących stanu cywilnego osoby fizycznej, a także
charakter prawny i funkcje aktów stanu cywilnego. Dodatkowo można wskazać na
treść art. 2 k.r.o. Przepis ten przewiduje bowiem wystąpienie z powództwem
o ustalenie nieistnienia małżeństwa, gdy mimo niezachowania wymagań
określonych w art. 1 k.r.o. został sporządzony akt małżeństwa, co wyraźnie
wskazuje na konieczność zachowania drogi procesu, gdy sprawa dotyczy stanu
cywilnego osoby fizycznej.

Nie bez znaczenia pozostaje również charakter domniemania ojcostwa męża
matki dziecka. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki (art. 62 § 1 i 2
k.r.o.) zostało ukształtowane, jako domniemanie niewzruszalne, tzn. możliwe do
obalenia jedynie w drodze zakwestionowania podstawy domniemania (powództwa
o zaprzeczenie ojcostwa - art. 62 § 3 k.r.o.). Następuje to przez wykazanie
niepodobieństwa, aby mąż matki mógł być ojcem dziecka (por. art. 67 k.r.o.),
a stosownej treści powództwo musi zostać wniesione przed upływem ustawowych
terminów zawitych i tylko przez osoby, którym ustawa przyznaje legitymację czynną
(art. 63, 64, 69 i 70 k.r.o.). Podobnie unieważnienie uznania dziecka podlega
określonym rygorom, zarówno co do osoby legitymowanej do wystąpienia z takim
powództwem, jak również podstaw i terminów do jego wniesienia.

Dopuszczenie możliwości korygowania zawartych w akcie urodzenia danych
dotyczących ojca dziecka, nawet wynikających z nieważnego oświadczenia
o uznaniu, przez unieważnienie lub sprostowanie aktu stanu cywilnego,
prowadziłoby do obejścia wskazanych wyżej uregulowań.

Z tych wszystkich względów skarga kasacyjna wnioskodawczyni nie znajduje
uzasadnionych podstaw i podlegała ona oddaleniu na podstawie art. 398[14] k.p.c.