Powództwo o ustalenie nieistnienia uznania dziecka; bezwzględna nieważność uznania ojcostwa (art. 189 k.p.c.)

Unormowanie w art. 78 k.r.o. powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie oznacza, że w przypadku kwestionowania prawnej więzi ojcostwa a priori wykluczone jest sięgnięcie do powództwa o ustalenie stosunku prawnego lub prawa, którego podstawę stanowi art. 189 k.p.c. Przepis ten nie zawiera obostrzeń, które eliminowałyby jego zastosowanie do prawnorodzinnych stosunków prawnych (por. orz. SN z dnia 5 lipca 1955 r., II CZ 96/55 i wyrok SN z dnia 22 stycznia 1966 r., I CR 312/65); podstawy do takiego wyłączenia nie dają także przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwłaszcza, jeżeli zważyć, że sposób zredagowania art. 78 § 1 i 82 § 1 k.r.o. wskazuje, iż oba te przepisy dotyczą sytuacji, w której doszło do aktu uznania ojcostwa.

Jeżeli zatem powód, powołując określone okoliczności faktyczne, konstruuje powództwo jako osadzone na art. 189 k.p.c. żądanie ustalenia nieistnienia stosunku prawnego ojcostwa, wskazując jako podłoże tego nieistnienia „nieważność czynności prawnej uznania” lub twierdząc, że z określonych powodów do uznania w ogóle nie doszło, niewłaściwe jest ujmowanie takiego żądania, wbrew woli powoda, jako powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa i ocena jego zasadności w reżimie właściwym dla tego powództwa. Stanowiska tego nie uzasadnia także reguła, według której kwalifikacja prawna roszczenia należy do sądu (da mihi factum dabo tibi ius), nie chodzi bowiem o właściwą kwalifikację prawną, lecz o inne jakościowo żądanie (aliud), o odmiennym, bo opartym na art. 189 k.p.c., reżimie prawnym.

Postanowienie SN z dnia 12 maja 2017 r., III CSK 196/16

Standard: 46977 (pełna treść orzeczenia)

Ustalenie, że oświadczenie o uznaniu dziecka nie zostało złożone przez prowadzi w konsekwencji do zaprzeczenia pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny i konieczności zmiany aktu stanu cywilnego w formie wzmianki dodatkowej. 

Stwierdzenie nieistnienia uznania pociąga za sobą ustanie więzi prawnych opartych na skutkach związanych z uznaniem dziecka urodzonego poza małżeństwem. Dlatego też trafnie Sądy orzekające przyjęły dopuszczalność prowadzenia procesu zmierzającego do ustalenia, że oświadczenie o uznaniu S.P. przez powoda nie zostało złożone. 

Ustalenie, że oświadczenie o uznaniu dziecka nie zostało złożone przez powoda prowadzi w konsekwencji do zaprzeczenia pochodzenia dziecka od określonego mężczyzny i konieczności zmiany aktu stanu cywilnego w formie wzmianki dodatkowej.

Wyrok SN z dnia 6 lutego 2009 r., IV CSK 447/08

Standard: 56678 (pełna treść orzeczenia)