Wyrok z dnia 2009-09-16 sygn. II CSK 112/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt II CSK 112/09

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2009 r.

Nieważność umowy ubezpieczenia w rezultacie zawinionego działania agenta ubezpieczeniowego, skutkująca brakiem możliwości wypłacenia na jej podstawie odszkodowania, nie uwalnia zakładu ubezpieczeń od obowiązku wypłaty odszkodowania. Podstawą prawną roszczenia jest bowiem art. 11 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. Nr 124, poz. 1154) w związku z art. 760³ k.c.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)

SSN Wojciech Jan Katner

SSN Marian Kocon (sprawozdawca)

Protokolant Anna Wasiak

w sprawie z powództwa J.C. i Z.C.

przeciwko P. - Spółce Akcyjnej

o zapłatę,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej

w dniu 16 września 2009 r.,

skargi kasacyjnej strony pozwanej

od wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 23 września 2008 r., sygn. akt [...]

oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 września 2008 r. oddalił apelację pozwanego P. S.A. od wyroku Sądu Okręgowego w K., którym zasądzono od pozwanego na rzecz powodów kwotę 80.000 zł z odsetkami tytułem wyrównania szkody wyrządzonej przez agenta ubezpieczeniowego. Sąd ustalił, że zawarł on umowę ubezpieczenia upraw rolnych na sumę przekraczającą maksymalną wysokość, i dalej, że pozwany niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o zawarciu tej umowy oświadczył powodom, iż jej nie potwierdza (art. 760³ k.c.). Uznał, że za powstałą szkodę pozwany odpowiada na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154 ze zm.. dalej: „ustawy", bądź „ustawy o pośrednictwie").

Skarga kasacyjna pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego - oparta na podstawie pierwszej z art. 398³ k.p.c. - zawiera zarzut naruszenia art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym, i zmierza do uchylenia tego wyroku oraz oddalenia powództwa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Istota zarzutu skargi kasacyjnej sprowadza się do twierdzenia, że Sądy niższej instancji z naruszeniem art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym przyjęły, że powodom przysługuje wobec skarżącego roszczenie o naprawienie szkody, którą ponieśli w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia upraw rolnych nie wiedząc o przekroczeniu zakresu umocowania. Zdaniem skarżącego nie łączy go z powodami żaden stosunek zobowiązaniowy.

Skarżący pomija, podnosząc przytoczony zarzut, że przewidziana w art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter deliktowy.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym za szkodę wyrządzoną przez agenta ubezpieczeniowego w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych odpowiada zakład ubezpieczeń, na rzecz którego agent ubezpieczeniowy działa. Z treści tego przepisu jednoznacznie wynika, że odpowiedzialność zakładu powstaje z chwilą wystąpienia szkody niezależnie od istniejącego uprzednio między zakładem a ubezpieczającym stosunku prawnego. Inaczej, wystąpienie szkody dopiero rodzi stosunek zobowiązaniowy między zakładem a ubezpieczającym.

Zakład ubezpieczeń za szkodę wyrządzoną przez agenta odpowiada na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że nie może zwolnić się od tej odpowiedzialności wykazując, że nie ponosi winy w wyborze agenta. Artykuł 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym wprost wyłącza taką możliwość.

Warunkiem powstania obowiązku zakładu ubezpieczeń naprawienia szkody na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym jest wykazanie istnienia trzech przesłanek, mianowicie: szkody, faktu, który spowodował tę szkodę oraz związku przyczynowego między szkodą a faktem. Szkoda warunkuje odpowiedzialność zakładu jedynie wówczas, gdy agent wyrządził ją w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych.

Skarżący nie kwestionuje, że wskazane przesłanki zostały wykazane, co czyni bezzasadnym podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym.

Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 04/2010

Nieważność umowy ubezpieczenia w rezultacie zawinionego działania agenta ubezpieczeniowego, skutkująca brakiem możliwości wypłacenia na jej podstawie odszkodowania, nie uwalnia zakładu ubezpieczeń od obowiązku wypłaty odszkodowania. Podstawą prawną roszczenia jest bowiem art. 11 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. Nr 124, poz. 1154) w związku z art. 760³ k.c.

(wyrok z dnia 16 września 2009 r., II CSK 112/09, H. Pietrzkowski, W. Katner, M. Kocon, MoP 2009, nr 20, s. 1083; Pal. 2009, nr 11-12, s. 273)

Glosa

Mariusza Frasa, Prawo Asekuracyjne 2010, nr 1, s. 76

Autorka uznała omawiane orzeczenie za trafne i rozgraniczające odpowiedzialność kontraktową ubezpieczyciela z tytułu skutecznie zawartych umów ubezpieczenia od odpowiedzialności deliktowej za czyny uprawnionych agentów. Przedstawiła problematykę skutków działania agenta ubezpieczeniowego z przekroczeniem pełnomocnictwa oraz naruszenie przez niego postanowień umowy agencyjnej w tym przedmiocie, a także relacji między art. 760³ k.c. i art. 11 ust. 1 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Zgodziła się z twierdzeniem, że przewidziana w art. 11 ust. 1 odpowiedzialność zakładu ma charakter deliktowy. W przypadku odpowiedzialności deliktowej szkoda zostaje wyrządzona niezależnie od istniejącego uprzednio między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczającym stosunku zobowiązaniowego. Zaaprobowała pogląd, że z treści art. 11 jednoznacznie wynika, iż dopiero wystąpienie szkody rodzi stosunek zobowiązaniowy między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczającym.

Wskazała, że odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń, o której mowa we wskazanym przepisie, nie jest uzależniona od winy zakładu ani co do wyrządzenia szkody, ani co do należytego wyboru osoby agenta. Wbrew sformułowaniu zawartemu w tezie wyroku, nie ma tu też uzależnienia od elementu winy po stronie sprawcy szkody (przesłanką odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie jest wina agenta). W jej ocenie, stwierdzenie winy agenta ma natomiast znaczenie w przypadku dochodzenia przez poszkodowanego naprawienia szkody bezpośrednio od agenta, jak również dla zakładu ubezpieczeń, któremu przysługuje roszczenie regresowe w stosunku do agenta.