Odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkodę wyrządzoną przez agenta ubezpieczeniowego

Przesłanką odpowiedzialności ubezpieczyciela na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1450) jest istnienie obiektywnego związku funkcjonalnego między zachowaniem agenta a wyrządzoną tym zachowaniem szkodą.

W orzecznictwie zaprezentowano stanowisko, które skład orzekający w tej sprawie podziela, że odpowiedzialność ubezpieczyciela na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy ma charakter deliktowy, a jej przesłankami są zachowanie agenta wyrządzające szkodę i pozostające w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych. Odpowiedzialność tę uznano za opartą na zasadzie ryzyka i wymagającą wyrządzenia szkody w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych (wyrok SN z dnia 16 września 2009 r. II CSK 112/09). Takie sformułowanie i interpretacja dyspozycji normy art. 11 ust. 1 ustawy wyraźnie wskazuje na odmienność ujęcia przesłanki jego zastosowania od przesłanki przyjętej np. w przepisach art. 429 k.c. czy w art. 430 k.c., w których ustawodawca wyraźnie wymaga wyrządzenia szkody tylko „przy wykonywaniu" powierzonych czynności a nie w związku z ich wykonywaniem. Ta ostatnia przesłanka, rozstrzygająca o zastosowaniu art. 11 ust. 1 ustawy wskazuje na wymóg istnienia związku funkcjonalnego, ocenianego w kategoriach obiektywnych, między zachowaniem agenta a wyrządzoną tym zachowaniem szkodą.

Wyrządzenie szkody w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych obejmuje niewątpliwie znacznie szersze spectrum zachowań sprawcy, aniżeli wyrządzenie przezeń szkody jedynie przy wykonywaniu powierzonych czynności.

Ustawodawca abstrahuje w tym przepisie od motywów i osobistych celów zachowania się agenta, wiążąc odpowiedzialność ubezpieczyciela z istnieniem każdego obiektywnie rozumianego związku między wyrządzoną przez agenta szkodą a wykonywaniem czynności agencyjnych, a nie tylko za szkodę wyrządzoną wyłącznie przy wykonywaniu powierzonych mu czynności (wyrok SN z dnia 25 listopada 2005 r., V CK 396/05). Taka wykładnia omawianego przepisu art. 11 ust. 1 ustawy znajduje już wyraz w judykaturze, która zaaprobowała jego zastosowanie jako podstawy odpowiedzialności tego samego ubezpieczyciela w nader zbliżonych stanach faktycznych (por. wyroki SN z dna 17 kwietnia 2015 r., I CSK 216/14 i I CSK 237/14 oraz wyrok SN z dnia 13 sierpnia 2015 r., I CSK 657/14).

Ubezpieczyciel odpowiada na zasadzie ryzyka za tę szkodę wyrządzoną każdemu klientowi, a więc niezależnie m.in. od znajomości przez niego realiów rynku i możliwości dokonania samodzielnej oceny prawidłowości i legalności zachowań agenta wyrządzającego mu swoim zachowaniem szkodę. Te ostatnie elementy oceny rozsądnych zachowań przeciętnego klienta mogłyby ewentualnie podlegać ocenie jedynie przy badaniu jego przyczynienia się do powstania szkody w okolicznościach konkretnego stanu faktycznego, ale są one indyferentne dla oceny zastosowania art. 11 ust. 1 ustawy jako podstawy prawnej odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Wyrok SN z dnia 30 września 2015 r., I CSK 702/14

Standard: 47949 (pełna treść orzeczenia)

Do przyjęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1450 ze zm.) konieczne jest wykazanie, że między wyrządzeniem szkody a wykonywaniem czynności agencyjnych istniał związek w znaczeniu funkcjonalnym.

Ustanowiona w art. 11 ust. 1 u.p.u. odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter odpowiedzialności deliktowej na zasadzie ryzyka, nie jest jednak odpowiedzialnością absolutną, ponieważ odnoszą się do niej przewidziane w kodeksie cywilnym okoliczności zwalniające od odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Zakład ubezpieczeń nie może jednak zwolnić się od odpowiedzialności z powołaniem się na brak winy w wyborze agenta, możliwość taka została bowiem przez ustawodawcę wyraźnie wyłączona.

Przyjmuje się, że do przesłanek odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń na podstawie art. 11 ust. 1 u.p.u. należy: powstanie szkody, wystąpienie zdarzenia, które szkodę spowodowało i związek przyczynowy między szkodą a tym zdarzeniem. Wystąpienie szkody warunkuje jednak tę odpowiedzialność tylko wtedy, gdy agent wyrządził ją w związku z wykonywaniem czynności agencyjnych (zob. wyroki SN z dnia 16 września 2009 r., II CSK 112/09, z dnia 17 kwietnia 2015 r., I CSK 216/14, z dnia 17 kwietnia 2015 r., I CSK 237/14).

Wyrok SN z dnia 13 sierpnia 2015 r., I CSK 657/14

Standard: 47950 (pełna treść orzeczenia)