Uchwała z dnia 2009-05-07 sygn. III CZP 15/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZP 15/09

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 7 maja 2009 r.

Sędzia SN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)

Sędzia SN Józef Frąckowiak

Sędzia SN Hubert Wrzeszcz

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Jerzego R. przy uczestnictwie Małgorzaty R. o wpis wzmianki o egzekucji, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 7 maja 2009 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 18 grudnia 2008 r.:

„Czy po wejściu w życie ustawy z dnia 24 maja 2007 r. nowelizującej ustawę o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 112 poz. 769), która uchyliła przepis art. 772 k.p.c., stanowiący podstawę rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. Nr 10 poz. 52 ze zm.) przepis art. 924 k.p.c. może stanowić samodzielną podstawę wpisu w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji?"

podjął uchwałę:

Przepis art. 924 k.p.c. nie stanowi samodzielnej podstawy wpisu w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało przy rozpoznawaniu przez Sąd Okręgowy w Szczecinie apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego w Kamieniu Pomorskim z dnia 30 czerwca 2008 r., którym został utrzymany w mocy wpis w dziale III księgi wieczystej o wszczęciu egzekucji. Wpis został dokonany po złożeniu przez komornika wniosku wraz z wezwaniem do zapłaty.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Do dnia 28 grudnia 2007 r. komornik, składając wniosek w trybie art. 924 k.p.c., załączał do niego jako podstawę do wpisu dokument urzędowy, tj. odpis wezwania do zapłaty długu, który jednocześnie kierował do dłużnika.

Ustawą z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 112, poz. 769) uchylono art. 772 k.p.c., który stanowił podstawę rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. Nr 10, poz. 52 ze zm. – dalej: „rozporządzenie”.). Uchylenie tego przepisu skutkowało uchyleniem w sposób dorozumiany § 124 rozporządzenia, z którego wynikało, że komornik do wniosku o dokonanie wpisu o wszczęciu egzekucji powinien dołączyć odpis wysłanego do dłużnika wezwania do zapłaty. W ocenie Sądu Okręgowego, dokument ten w wyniku nowelizacji z dnia 24 maja 2007 r. utracił moc dokumentu urzędowego (z dniem 28 grudnia 2007 r.), a tym samym przymiot podstawy wpisu.

Według art. 626⁸ k.p.c., sąd rozpoznając wniosek o wpis bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Zakres kognicji sądu rozpoznającego wniosek wyznacza także rola ksiąg wieczystych, w tym w szczególności prawne gwarancje prawidłowości dokonywanych wpisów i ich skutki, a badająca i orzekająca rola sądu w takim postępowaniu służy realizacji rządzących nim zasad (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 265/04, "Izba Cywilna" 2005, nr 2, s. 50 i z dnia 11 sierpnia 2004 r., II CK 11/04, nie publ.). Zasadą jest dokonywanie wpisu lub wykreślenia na podstawie dokumentu urzędowego, korzystanie więc z przepisu prawa jako podstawy takich czynności ma charakter wyjątkowy. Przepis prawa może zatem stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej, gdy stwierdza nabycie ex lege prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej, bez ustawowego wymagania poświadczenia tego nabycia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1997 r., II CKN 216/97, OSNC 1998, nr 1, poz. 7).

W myśl art. 924 k.p.c., komornik jednocześnie z wysłaniem dłużnikowi wezwania przesyła do sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej wniosek o dokonanie w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub o złożenie wniosku do zbioru dokumentów. Z treści tego przepisu jednoznacznie wynika, że nie tworzy podstawy do wpisu do księgi wieczystej; nakłada on na komornika realizację obowiązku polegającego na tym, że jego działania mają doprowadzić – jeżeli nie zachodzą przeszkody, na które nie ma on wpływu – do dokonania w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji. Jest to niewątpliwie regulacja szczególna uprawniająca komornika do dokonania takiej czynności, sam przepis natomiast nie prowadzi do zmiany stanu prawnego. Co więcej, bez aktywnej roli komornika lub wierzyciela sąd nie może dokonać wpisu wzmianki o wszczęciu egzekucji.

U podłoża przedstawionego zagadnienia prawnego legło błędne założenie, że po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego komornik do wniosku o wpis wzmianki o wszczęciu egzekucji nie może już załączyć wezwania przewidzianego w art. 924. Jeśli bowiem obowiązkiem komornika jest podjęcie takich czynności, które dają podstawę do wpisu, a niezbędne jest właśnie dołączenie wezwania, to komornik, bez instruktażowego przepisu, jakim był § 124 rozporządzenia, ma obowiązek dokonania takiej czynności. Z powodu przywołanej nowelizacji nie zmieniło się nic, jeśli chodzi o obowiązki komornika wynikające z art. 924 k.p.c. Przepis ten nakłada na komornika obowiązek wykonania zawiadomienia w taki sposób, by dokonanie wpisu było możliwe. Podstawą wpisu jest odpis wezwania do zapłaty, który w wyniku nowelizacji nie utracił mocy dokumentu urzędowego.

Uzasadniony jest zatem wniosek, że art. 924 k.p.c. nie stanowi samodzielnej podstawy wpisu w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji.

Z tych względów Sąd Najwyższy, podjął uchwałę, jak na wstępie.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 05/2011

Przepis art. 924 k.p.c. nie stanowi samodzielnej podstawy wpisu w księdze wieczystej wzmianki o wszczęciu egzekucji.

(uchwała z dnia 7 maja 2009 r., III CZP 15/09, M. Kocon, J. Frąckowiak, H. Wrzeszcz, OSNC 2010, nr 1, poz. 10; BSN 2009, nr 5, poz. 6; Wspólnota 2009, nr 21, s. 45; Rej. 2009, nr 5, s. 176; NPN 2009, nr 2, s. 108)

Glosa

Wiesława Sługiewicza, Rejent 2011, nr 4, s. 118

Glosa ma charakter krytyczny.

Sąd Najwyższy udzielił jego zdaniem, odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne, mimo podstaw do odmowy podjęcia uchwały. Treść art. 924 k.p.c. nie budzi w obecnym stanie prawnym żadnych wątpliwości interpretacyjnych;  przepis ten kreuje po stronie organu egzekucyjnego jednorazową legitymację czynną do wystąpienia z wnioskiem o wpis w księdze wieczystej i nie stanowi samodzielnej podstawy dokonania takiego wpisu. Taki sposób rozumienia tej regulacji nie budził nigdy jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych, co wyłącza potrzebę wypowiadania się w tej kwestii przez Sąd Najwyższy. Zdaniem glosatora, Sąd Najwyższy wykroczył równocześnie poza granice przedstawionego zagadnienia, przeformułowując na podstawie uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego, niewiążącego dla określenia dopuszczalności i granic udzielanej odpowiedzi.

Glosator krytycznie odniósł się także do merytorycznej treści uchwały, stwierdzając, że Sąd Najwyższy wkroczył de facto w kompetencje ustawodawcy, utrzymując dotychczasową interpretację art. 924 k.p.c., mimo uchylenia § 124 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. Nr 10, poz. 52 ze zm.), w związku z uchyleniem delegacji ustawowej zawartej w art. 772 k.p.c. Sąd Najwyższy powinien w tym wypadku zbadać intencje leżące u podstaw tej nowelizaji oraz rozważyć możliwość popełnienia błędu legislacyjnego. Stwierdzenie, że de lege lata nie ma podstaw do zmiany dotychczasowej wykładni art. 924 k.p.c. przeczy wyraźnemu zamiarowi ustawodawcy, marginalizując znaczenie uchylenia art. 772 k.p.c. i – wbrew temu zamiarowi – nadając odpisowi wezwania dłużnika do zapłaty charakter dokumentu urzędowego,  stanowiącego podstawę wpisu w księdze wieczystej. Sąd Najwyższy, bez uzasadnienia normatywnego, potraktował ten dokument priorytetowo, wykluczając dokonanie wpisu na podstawie innych dokumentów urzędowych (np. zawiadomienia dłużnika o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, o którym mowa w art. 805 § 1 k.p.c.).

**********************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 11/2010

Glosa

Pawła Bieżuńskiego, Przegląd Sądowy 2010, nr 9, s. 111

Glosator zaaprobował uchwałę, za trafne uznając również stanowisko, że odpis wezwania do zapłaty nadal stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej, chociaż zastrzegł, iż nie jedyną. Stwierdził jednak, że w uzasadnieniu zawarto kontrowersyjną tezę, jakoby mimo uchylenia § 124 rozporządzenia z dnia 9 marca 1986 r. w sprawie czynności komorników na komorniku nadal spoczywał obowiązek załączania do wniosku o wpis wszczęcia egzekucji odpisu wezwania do zapłaty. Za zbyt daleko idący uznał pogląd Sądu Najwyższego, że obowiązkiem komornika jest podjęcie takich czynności, które dają podstawę do wpisu, a z powodu nowelizacji ustawą z dnia 24 maja 2007 r., w wyniku której uchylono art. 772 k.p.c. oraz wskazane przepisy wykonawcze, nie zmieniło się nic, jeśli chodzi o obowiązki komornika wynikające z art. 924 k.p.c.

W ocenie autora, art. 924 k.p.c. w żadnym wypadku nie nakłada na komornika obowiązku dołączenia do wniosku odpisu wezwania do zapłaty. Jego zdaniem, w obecnym stanie prawnym, z winy ustawodawcy, nie ma przepisu nakładającego na komornika takiego obowiązku. Nie oznacza to jednak, że komornik nie może załączyć do wniosku odpisu wezwania do zapłaty, jednak brak ustawowego obowiązku pociąga za sobą ten negatywny skutek, że wierzycielowi nie będzie przysługiwała skarga na czynność komornika (art. 767 k.p.c.) w razie niezałączenia przez komornika do wniosku odpisu wezwania do zapłaty czy też innego dokumentu urzędowego.

Uchwałę uwzględnił Z. Strus w „Przeglądzie orzecznictwa” (Pal. 2009, nr 9-10, s. 256).