Wyrok z dnia 2023-11-30 sygn. I OSK 172/22

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Monika Nowicka Sędziowie: sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska sędzia del. WSA Anna Wesołowska (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Marta Sikorska po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2023 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 7 października 2021 r. sygn. akt II SA/Łd 621/21 w sprawie ze skargi K. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] maja 2021 r. nr [...] w przedmiocie zmiany prawa do świadczenia wychowawczego 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] na rzecz K.S. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z 7 października 2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi po rozpoznaniu sprawy ze skargi K. S. (Skarżący) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. (Kolegium) z [...] maja 2021 r. w przedmiocie zmiany prawa do świadczenia wychowawczego uchylił zaskarżoną decyzję (pkt 1 wyroku) i zasądził od Kolegium na rzecz Skarżącego kwotę 480 (czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego (pkt 2 wyroku).

Kolegium zaskarżyło wyrok Sądu pierwszej instancji skargą kasacyjną w całości zarzucając mu :

I. naruszenie prawa materialnego tj.:

1) przepisu art. 27 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 13a ust. 1 i art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tekst jednolity Dz. U. z 2019 roku poz. 2407 z późn. zm. , cyt. dalej jako "ustawa") w związku z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 924, cyt. dalej jako "ustawa zmieniająca") i w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że przepis art. 27 ust. 1 ustawy stanowił podstawę wydania zaskarżonej decyzji w tej sprawie - w sytuacji gdy podstawą wydania zaskarżonej decyzji w tej sprawie był jedynie obowiązujący od 1 lipca 2019 roku przepis art. 13a ust. 1 ustawy stanowiący samodzielną podstawę orzekania w drodze decyzji o uchyleniu lub zmianie prawa do świadczenia wychowawczego wynikającego jedynie z informacji o przyznaniu tego prawa;

2) przepisu art. 27 ust. 1 - w związku z art. 13a ust. 1 ustawy w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. - poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że nie było możliwe wydanie decyzji zmieniającej wstecz prawo do świadczenia wychowawczego - w sytuacji gdy prawo do świadczenia wychowawczego wynikało jedynie z czynności materialno-technicznej tj. z informacji o przyznaniu tego prawa i tym samym jak najbardziej możliwe było wydanie decyzji zmieniającej wstecz poprzez odmowę tego prawa do świadczenia wychowawczego od określonego terminu, w którym prawo to już nie przysługiwało;

II. naruszenie przepisów postępowania w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w związku art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. poprzez uchylenie decyzji Kolegium utrzymującej w mocy poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Ł. z [...] marca 2021 r. w przedmiocie odmowy przyznania Skarżącemu prawa do świadczenia wychowawczego na dzieci K. S. i K. S. w okresie od [...] maja 2020 r. z powodu naruszenia art. 138 § 1 pkt 2 kpa przez niewydanie decyzji wymienionej w tym przepisie z powodu błędnej wykładni przepisu art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy, w sytuacji gdy organ nie dokonał błędnej wykładni przepisu art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy i tym samym uzasadnione było zastosowanie przepisu art. 138 § 1 pkt 1 kpa i wydanie zaskarżonej decyzji;

Kolegium wniosło o rozpoznanie sprawy na rozprawie i:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Łodzi, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi,

2. zasądzenie od Skarżącego na rzecz Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego według norm prawem przepisanych.

Kolegium nie podzieliło stanowiska Sądu pierwszej instancji, że podstawą prawną zaskarżonych decyzji był art. 27 ust. 1 ustawy. Wyjaśniło, że podstawą prawną decyzji organu pierwszej instancji był art. 13a ust. 1 ustawy. Podkreśliło, że podstawy prawnej decyzji nie można domniemywać i tym samym Sąd pierwszej instancji nie był uprawniony do stwierdzenia, że pomimo niepowołania przepis art. 27 ust. 1 ustawy o pomocy stanowił de facto podstawę prawną wydanych w niniejszej sprawie decyzji organów obu instancji. W konsekwencji, w ocenie Kolegium Sąd nie był uprawniony do stwierdzenia, że organ dokonał błędnej wykładni tego przepisu art. 27 ust. ustawy. Organ nie stosując art. 27 ust. 1 ustawy nie mógł dokonać błędnej jego wykładni. Stąd zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego tj. przepisu art. 27 ust. 1 - w związku z art. 4 ust. 2 pkt 1, art. 13a ust. 1 i art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy w związku z art. 7 ust. 2 ustawy zmieniającej - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że przepis art. 27 ust. 1 ustawy stanowił podstawę wydania zaskarżonej decyzji w tej sprawie - w sytuacji gdy podstawą wydania zaskarżonej decyzji w tej sprawie był jedynie obowiązujący od dnia [...] lipca 2019 roku przepis art. 13a ust. 1 ustawy stanowiący samodzielną podstawę orzekania w drodze decyzji o uchyleniu lub zmianie prawa do świadczenia wychowawczego wynikającego jedynie z informacji o przyznaniu tego prawa - instytucji wprowadzonej wówczas dopiero od okresu świadczeniowego od [...] lipca 2019 roku. Kolegium wskazało, że braku możliwości zastosowania tego przepisu jako samodzielnej podstawy wydania decyzji zmieniającej prawo doświadczenia wychowawczego Sąd pierwszej instancji w żaden sposób nie wykazał. Jak wskazuje analiza treści przepisu art. 13a ust. 1 zdanie 2 ustawy w stosunku do treści przepisu art. 13a ust. 1 zdanie ustawy - przepis ten ma zastosowanie do przypadków gdy prawo do świadczenia wychowawczego wynikało jedynie z informacji od organu, a nie sytuacji gdy prawo to zostało przyznane decyzją - do których zastosowanie ma przepis art. 27 ust. 1 ustawy.

Kolegium wskazało następnie, że nawet gdyby ewentualnie próbować przyjąć za Sądem pierwszej instancji, że przepis art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy stanowił podstawę prawną wydania zaskarżonej decyzji to nie można zgodzić się z jego interpretacją jakoby nie było możliwe wydanie decyzji zmieniającej wstecz prawo doświadczenia wychowawczego, ponieważ w sytuacji gdy prawo do świadczenia wychowawczego wynikało jedynie z czynności materialno-technicznej tj. z informacji o przyznaniu tego prawa (tym samym nie wynikało z konstytutywnej decyzji administracyjnej, a z mocy prawa, po spełnieniu przesłanek ustawowych) to jak najbardziej możliwe było wydanie decyzji zmieniającej wstecz poprzez odmowę tego prawa do świadczenia wychowawczego od określonego terminu, w którym prawo to już nie przysługiwało, gdyż inaczej w obrocie prawnym pozostałaby informacja o przyznaniu tego prawa, na cały okres świadczeniowy (występowałoby domniemanie faktyczne i prawne, że to prawo przysługiwało danemu rodzicowi na cały, dany okres świadczeniowy). Stąd też (niezależnie od niezasadnie wskazanej podstawy prawnej decyzji z przepisu art. 27 ust. 1 w/w ustawy) zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego tj. przepisu art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy poprzez jego błędną wykładnię.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Skarżący wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od Kolegium na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje :

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, o jakich mowa w art. 183 § 2 p.p.s.a. i nie zachodzi żadna z przesłanek, o których mowa w art. 189 p.p.s.a., które Naczelny Sąd Administracyjny rozważa z urzędu dokonując kontroli zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku.

Przed przystąpieniem do ustosunkowania się do zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej przypomnieć należy istotę sprawy zawisłej przez Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Pismem z [...] sierpnia 20219 r. Prezydent Miasta Ł. (Prezydent) poinformował Skarżącego o przyznaniu wnioskowanego świadczenia na okres od 1 lipca 2019 r. do 31 maja 2021 r., w wysokości po 500 zł miesięcznie na dzieci: K. i K. S.

Następnie decyzją z [...] marca 2021 r. utrzymaną w mocy zaskarżoną do Sądu decyzją Kolegium Prezydent zmienił prawo do świadczenia wychowawczego wynikające z informacji z [...] sierpnia 2019 r. w ten sposób że orzekł o odmowie prawa do świadczenia wychowawczego na dzieci K. i K. w okresie od 1 maja 2020r.

Podstawą faktyczną rozstrzygnięcia organów było ustalenie, że Skarżący nie sprawuje opieki i nie zamieszkuje z dziećmi od 1 maja 2020 r. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia organ pierwszej instancji wskazał art. 4 ust. 1 i ust. 2, art. 10, art. 13a ust. 1 ustawy.

Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylając zaskarżoną decyzję Kolegium wskazał, że podstawę prawną decyzji stanowił, pomimo jego niepowołania wprost przez ograny procedujące w sprawie, art. 27 ust. 1 ustawy. Niewątpliwe bowiem informacja powzięta przez organ właściwy - Centrum Świadczeń Socjalnych w Ł.(jednostkę organizacyjną Urzędu Miasta Ł. realizującą między innymi zadania z zakresu świadczeń wychowawczych), co do braku, począwszy od 1 maja 2020 r., sprawowania przez Skarżącego faktycznej opieki nad dziećmi w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy stanowiła okoliczność świadczącą o zmianie sytuacji rodzinnej mającej wpływ na prawo do przyznanego Skarżącemu świadczenia wychowawczego.

Sąd zwrócił następnie uwagę, że decyzja uchylająca lub zmieniająca prawo do świadczenia wychowawczego, wydawana na podstawie art. 27 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy ma charakter konstytutywny i działa ze skutkiem ex nunc (z mocą na przyszłość od daty jej wydania). Oznacza to, że w trybie art. 27 ustawy nie podlega uchyleniu lub zmianie prawo do świadczenia wychowawczego już wcześniej skonsumowane. W sytuacji gdy przyznane prawo do świadczenia wychowawczego nie zostało całkowicie skonsumowane, a wyjdą na jaw okoliczności, że przyznane świadczenie jest nienależne, w pierwszej kolejności należy doprowadzić do wydania decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego (od dnia orzekania w przedmiotowej kwestii), a dopiero później do orzekania (poprzez wydanie decyzji administracyjnej) o nienależnie pobranym świadczeniu za okres w jakim zostało ono wypłacone.

Sąd wyjaśnił następnie, że Prezydent wydając [...] marca 2021 r. decyzję o zmianie przyznanego Skarżącemu prawa do świadczenia wychowawczego na dzieci, pomimo niewątpliwego zaistnienia przesłanek do jej wydania, w sposób nieprawidłowy zakreślił datę z jaką odmawia tegoż prawa. Wskazując bowiem datę [...] maja 2020 r., organ I instancji wydał decyzję, na mocy której zmienił dotychczasowe uprawnienia Skarżącego, wynikające z pierwotnie przyznanego mu prawa do świadczenia wychowawczego ze skutkiem ex tunc (wstecz), co pozostaje w sprzeczności z wyrażonym wyżej poglądem, co do konstytutywnego charakteru decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie art. 27 ust. 1 w zw. z art. 13a ust. 1 ustawy. Powyższe naruszenie prawa materialnego nie zostało dostrzeżone przez organ odwoławczy, który pomimo przysługujących mu uprawnień reformatoryjnych wynikających z art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a., utrzymał w mocy kwestionowaną decyzję na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a.

Z uwagi na powyższe, Sąd za uzasadniony uznał zarzut skargi, co do naruszenia art. 27 ust. 1 p.p.w.d. polegający na jego niewłaściwej wykładni i uznaniu, że w trybie powołanego przepisu możliwe jest zmiana prawa do świadczenia wychowawczego z mocą wsteczną. Stwierdzone naruszenie skutkowało uwzględnieniem skargi i uchyleniem zaskarżonej decyzji.

W skardze kasacyjnej podniesione zostały zarówno zarzuty naruszenia prawa materialnego jak i przepisów postępowania, z uwagi jednak na fakt, że naruszenie przepisów postępowania jest w ocenie Kolegium następstwem naruszenia prawa materialnego, w pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutów objętych punktem I petitum skargi kasacyjnej.

Kolegium zarzuca Sądowi pierwszej instancji niewłaściwe zastosowanie art. 27 ust. 1 ustawy podkreślając, że podstawę prawną zaskarżonej decyzji stanowił obowiązujący od 1 lipca 2019 r. art. 13a ust. 1 ustawy stanowiący samodzielną podstawę prawną orzekania w drodze decyzji o uchyleniu lub zmianie prawa do świadczenia wychowawczego wynikającego jedynie z informacji o jego przyznaniu.

Odnosząc się do powyższego zarzutu wskazać należy, że ustawą nowelizującą, która weszła w życie 1 lipca 2019 r. dodano do ustawy nowy przepis art. 13a przewidujący w ustępie 1 zdaniu 1, że przyznanie przez organ właściwy lub wojewodę świadczenia wychowawczego nie wymaga wydania decyzji. Jednocześnie w zdaniu drugim wprowadzanego przepisu wskazano, że odmowa przyznania świadczenia wychowawczego, uchylenie lub zmiana prawa do świadczenia wychowawczego oraz rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wymagają wydania decyzji.

Jak wyjaśniano w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej, "Proponowane rozwiązanie uprości postępowanie i przyspieszy wypłaty przyznanego świadczenia wychowawczego. Zamiast wydawać, podpisywać i doręczać decyzję administracyjną przyznającą świadczenie, organ właściwy wyśle stronie na wskazany we wniosku adres poczty elektronicznej informację potwierdzającą przyznanie wnioskowanego świadczenia, zaś w przypadku braku adresu poczty elektronicznej strona będzie mogła odebrać w postaci papierowej informację o przyznaniu świadczenia. Nieodebranie informacji w żadnym razie nie będzie wstrzymywało wypłaty przyznanego świadczenia. W celu zapewnienia prawa do odwołania obowiązek wydawania decyzji administracyjnych pozostanie w sprawach odmowy, uchylenia, zmiany prawa do świadczenia wychowawczego oraz w sprawach nienależnie pobranych świadczeń. (...)

Jednocześnie w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci pozostawiono rozwiązanie, że odmowa przyznania świadczenia wychowawczego, uchylenie lub zmiana prawa do świadczenia wychowawczego oraz rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wymagają wydania decyzji. Jest to konstrukcja stosowana od 2018 r. w programie "Dobry start" również w przypadku, gdy po przyznaniu świadczenia (bez decyzji) istnieje konieczność zmiany bądź uchylenia przyznanego świadczenia."

Jak wynika z uzasadnienia skargi kasacyjnej, w ocenie Kolegium przewidziane przez ustawodawcę rozwiązanie zrealizowane zostało w art. 13a ust. 1 zdanie 2 ustawy. Przywołany natomiast przez Sąd art. 27 ust. 1 ustawy ma w ocenie skarżącego kasacyjnie organu zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w których konieczne okazuje się dokonanie zmian w prawie do świadczenia wychowawczego przyznanego decyzją.

Odnosząc się do tego argumentu Sąd kasacyjny wskazuje, że ustawą nowelizującą nadano nowe brzmienie również wart. 27 ustawy.

Przed wejście w życie ustawy nowelizującej art. 27 ustawy miał brzmienie :

"1 Organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego.

2. Zmiana decyzji na korzyść strony nie wymaga jej zgody.

3. Decyzje przyznające świadczenie wychowawcze są natychmiast wykonalne."

Na skutek ustawy nowelizującej art. 27 otrzymał natomiast brzmienie :

"1. Organ właściwy oraz wojewoda mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić prawo do świadczenia wychowawczego, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna mająca wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego, członek rodziny nabył prawo do świadczenia wychowawczego w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie wychowawcze lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczenia wychowawczego.

2. Zmiana rozstrzygnięcia dotyczącego prawa do świadczenia wychowawczego na korzyść strony nie wymaga jej zgody."

Porównanie brzmienia art. 27 ustawy przed i po 1 lipca 2019 r. wskazuje, że o ile w brzmieniu obowiązujący do tej daty w analizownym artykule mowa była o zmianie lub uchyleniu ostatecznej decyzji administracyjnej, o tyle po 1 lipca 2019 r. mowa jest już o zmianie lub uchyleniu prawa do świadczenia wychowawczego. Zatem, wbrew stanowisku Kolegium z art. 27 ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym po dniu 1 lipca 2019 r. nie wynika, by przepis ten miał zastosowanie wyłącznie do decyzji, którymi przyznano prawo do świadczeń wychowawczych. Przepis ten ma zastosowanie również do świadczeń wychowawczych przyznanych na podstawie informacji, o których mowa w art. 13a ust. 1 zdanie 1 ustawy.

W ocenie Sądu kasacyjnego, uwzględniając brzmienie ustawy obowiązujące w dacie wydania decyzji zmieniającej przyznane Skarżącemu prawo do świadczenia wychowawczego, podstawę prawną dla jej wydania stanowi art. 13a ust. 1 zdanie 2 w związku z art. 27 ust. 1 ustawy. Dostrzegł to Sąd pierwszej instancji analizując na stronie 11 uzasadnienia charakter decyzji uchylającej lub zmieniającej prawo do świadczenia wychowawczego, wydawanej jak wyjaśnił "na podstawie art. 27 w wz. z art. 13a ust. 1 u.p.p.w.d.".

Zatem zarzut objęty punktem I.1 petitum skargi kasacyjnej uznać należało za niezasadny.

W zarzucie objętym punktem I.2 petitum skargi kasacyjnej Kolegium kwestionuje stanowisko Sądu, że decyzja wydana na podstawie art. 27 ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy ma charakter konstytutywny i działa ze skutkiem ex nunc – z mocą na przyszłość od wydania decyzji. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej organ wskazywał, że w sytuacji gdy prawo do świadczenia wychowawczego wynika jedynie z czynności materialno-technicznej to jak najbardziej możliwe jest wydanie decyzji zmieniającej wstecz poprzez odmowę tego prawa do świadczenia wychowawczego od określonego terminu, w którym prawo to już nie przysługiwało.

Odnosząc się do tego argumentu wskazać należy, że Sąd pierwszej instancji nie powiązał charakteru decyzji wydawanej na podstawie art. 13a ust. 1 w związku z art. 27 ust. 1 ustawy z wcześniejszym wydaniem decyzji przyznającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Sąd zwracał uwagę, że prawo do świadczenia wychowawczego już wcześniej skonsumowane nie podlega uchyleniu w trybie art. 27 ustawy.

Sąd kasacyjny stanowisko takie w pełni podziela. Wyjaśnia również, że dostrzega, iż w orzeczeniach dotyczących wykładni art. 27 ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją wprowadzoną od 1 lipca 2019 r. wskazywano, że decyzja wydawana na podstawie tegoż przepisu umożliwia zmianę sytuacji prawnej strony określonej już wcześniej wydaną decyzją, ale jedynie ze skutkiem na przyszłość, nie zaś ze skutkiem wstecznym (vide: wyrok NSA z dnia 20 marca 2012 r., I OSK 1919/11; wyrok NSA z dnia 29 listopada 2012 r., I OSK 945/12; wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2012 r., I OSK 1099/12; wyrok NSA z dnia 16 czerwca 2016 r., I OSK 15/15; wyrok NSA z dnia 10 marca 2017 r., I OSK 2409/15; wyrok NSA z dnia 27 września 2017 r., I OSK 196/16; wyrok NSA z dnia 29 kwietnia 2020 r., I OSK 54/20, www.orzeczenia.nsa.gov.pl ).

W ocenie Sądu kasacyjnego rozpoznającego skargę kasacyjną ten sam mechanizm winien znaleźć zastosowanie do decyzji wydawanych na podstawie art. 13a ust 1 w związku z art. 27 ust. 1 ustawy w odniesieniu do sytuacji prawnej podmiotów, którym prawo do świadczenia wychowawczego przyznano w trybie art. 13a ust. 1 zdanie 1 ustawy, to jest na podstawie informacji. Informacja ta kształtowała bowiem sytuację prawną podmiotu, który wystąpił o przyznanie świadczenia wychowawczego. Sąd kasacyjny podkreśla, że jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, powodem rezygnacji ustawodawcy z wydawania decyzji w sprawie przyznania świadczenia wychowawczego było dążenie do uproszczenia i przyspieszenia postępowania. Informacja wydana w trybie art. 13a ust. 1 zdanie 1 ustawy nie ma charakteru jedynie deklaratoryjnego. Przed jej wydaniem organ weryfikuje dane zawarte w wniosku o czym świadczy wynikająca ze zdania 2 analizowanego ustępu możliwość wydania decyzji odmownej.

W konsekwencji, jeżeli w ocenie organu zaistniały okoliczności wyłączające możliwość jego pobierania przez daną osobę, konieczne jest wydanie decyzji odmiennie kształtującej sytuację prawną owego podmiotu, przy czym decyzja ta może oddziaływać jedynie na przyszłość.

Sąd kasacyjny wyjaśnia w tym miejscu, że w podziela stanowisko wyrażone w wyroku NSA z 28 lipca 2023 r. I OSK 1014/21 w którym zwrócono uwagę; że niesporne w orzecznictwie jest również, iż odrębną kwestią od rozstrzygnięcia podjętego w trybie art. 27 ustawy jest możliwość domagania się przez organ zwrotu świadczeń nienależnie pobranych w trybie art. 25 ustawy, co może mieć miejsce niezależnie od uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia wychowawczego w trybie art. 27 ustawy. Jakkolwiek w trybie art. 27 ustawy nie będzie podlegało uchyleniu lub zmianie prawo do świadczenia wychowawczego, które zostało już skonsumowane, to nie stanowi to bariery, aby organ administracji wdrożył, na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy postępowanie w sprawie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego i doprowadził do orzeczenia o jego zwrocie decyzją administracyjną. Powyższe rozumienie relacji ww. przepisów istotnie ogranicza prawną doniosłość rozstrzygnięcia podejmowanego w trybie art. 27 ustawy, przewidując możliwość jego wydania jedynie w okresie gdy jeszcze nie ekspirowało rozstrzygnięcie przyznające prawo do świadczenia wychowawczego, a tym samym prawo to nie zostało całkowicie skonsumowane, a ujawnione zostały okoliczności wskazujące na odpadnięcie materialnych podstaw przyznania tegoż prawa wskazanych w treści tegoż przepisu.

Podkreślić jednak należy, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy kwestia czy świadczenie wypłacone Skarżącemu po dniu 12 maja 2020 r. stanowi nienależnie pobrane świadczenie podlegające zwrotowi w trybie art. 25 ustawy stanowi odrębną sprawę administracyjną.

W konsekwencji również zarzut naruszenia objęty punktem I.2 petitum skargi kasacyjnej uznać należało za niezasadny.

Uznanie zarzutów naruszenia prawa materialnego za niezasadne oznacza, że nie można Sądowi pierwszej instancji postawić zarzutu naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w związku art. 145 § 1 pkt 1 lit. c i art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a.

Mając na uwadze powyższe wywody Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną. Uzasadnienie zostało sporządzone stosownie do wymogów określonych w art. 193 zdanie 2 p.p.s.a zgodnie z którym uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną zawiera ocenę zarzutów skargi kasacyjnej.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 204 pkt 2 p.p.s.a.