Postanowienie z dnia 2003-12-03 sygn. I CK 354/02

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CK 354/02

POSTANOWIENIE

Dnia 3 grudnia 2003 r.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)

SSN Henryk Pietrzkowski

SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)

Protokolant Ewa Krentzel

w sprawie z wniosku W. K., A. D. i J. W.

przy uczestnictwie P. B., L. M. i Gminy D.

o ustanowienie drogi koniecznej,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 3 grudnia 2003 r.,

kasacji wnioskodawców A. D. i J. W.

od postanowienia Sądu Okręgowego w K.

z dnia 30 kwietnia 2002 r., sygn. akt I Ca […],

uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego jej rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za instancję kasacyjną.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy, po ustaleniu, że działki nr [...]/9 – [...]/11 stanowiące własność L. M., A. D. i J. W. nie mają dostępu do drogi publicznej – ustanowił służebność drogi koniecznej na rzecz każdoczesnych właścicieli tych nieruchomości, której trasę przebiegu wyznaczył przez nieruchomości stanowiące własność uczestników postępowania Gminy D. i P. B.. Nadto orzekł o należnym właścicielom nieruchomości obciążonej wynagrodzeniu i kosztach postępowania.

W uwzględnieniu apelacji uczest. postęp. P. B. Sąd Okręgowy zaskarżonym postanowieniem zmienił orzeczenie Sądu Rejonowego i wniosek oddalił oraz orzekł o kosztach postępowania, wskazując w uzasadnieniu tego postanowienia, że wnioskodawcy potrzebę gospodarczą w ustanowieniu służebności upatrują w konieczności swobodnego dojeżdżania do garaży zlokalizowanych bez zezwolenia budowlanego. Skoro zgodnie z ostateczną decyzją administracyjną garaże te podlegają rozbiórce brak jest – w ocenie Sądu drugiej instancji – gospodarczo uzasadnionej potrzeby ustanowienia drogi koniecznej dla tych nieruchomości w celu przejeżdżania do zlokalizowanych tam garaży. W odniesieniu do wnioskodawcy W. K. wniosek podlega oddaleniu wobec braku interesu prawnego do ustanowienia służebności. Nieruchomość ta stanowi własność uczest. postęp. L. M.

Kasację złożyli W. K., A. D. i J. W.

Skarżący zarzucili naruszenie prawa materialnego tj. art. 145 § 2 k.c. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

W uzasadnieniu kasacji zwalczając pogląd Sądu Okręgowego dowodzili zasadności ich wniosku w świetle przepisu art. 145 § 1 i 2 k.c. Nadto zarzucili naruszenie art. 510 k.p.c. przez przyjęcie, że po stronie wnioskodawcy W. K. brak jest interesu prawnego, wskazując w uzasadnieniu kasacji, iż właściciel nieruchomości potrzebującej drogi koniecznej L. M. jest uczestnikiem postępowania i popierał złożony wniosek o ustanowienie służebności.

Skarżący wnosili o uchylenie zaskarżonego postanowienia z przekazaniem sprawy do ponownego jej rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 3 września 2002 r. została odrzucona kasacja skarżącego W. K.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przesłanki ustanowienia służebności drogi koniecznej zostały w sposób wyczerpujący unormowane w art. 145 k.c. W myśl powołanego art. 145 § 1 k.c. w wypadku, gdy nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności gruntowej. Przepis art. 145 k.c., zmierzając do pogodzenia przeciwstawnych interesów, wyraźnie akcentuje momenty społeczno-gospodarcze. Ratio legis służebności drogi koniecznej, jak każdej służebności gruntowej, jest umożliwienie lub ułatwienie korzystania z nieruchomości, zgodnie z jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, kosztem pewnych ograniczeń sąsiednich nieruchomości, jeżeli korzyści, które służebność przynosi właścicielowi nieruchomości władnącej, są większe od uszczerbku stąd wynikającego. Oczywistym jest, że każda forma i sposób eksploatacji nieruchomości gruntowej wymaga stałego dostępu do niej, nieskrępowanego wolą osób trzecich. Żądanie ustanowienia służebności drogi koniecznej może być uzasadnione nie tylko w wypadku całkowitego braku połączenia z drogą publiczną lub zabudowaniami gospodarskimi, lecz także w wypadku w którym dostęp taki istnieje, ale nie jest „odpowiedni” w rozumieniu art. 145 § 1 k.c. Omawiany przepis art. 145 k.c. pozwala na ustanowienie służebności drogi koniecznej na czas oznaczony w wypadku ustalenia przewidywanego czasu trwania stanu rzeczy uzasadniającego żądanie odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Istnienie tej przesłanki – ustalonej przez Sąd pierwszej instancji – nie zostało podważone a Sąd Okręgowy stwierdził, że potrzeba gospodarcza, na którą powoływali się wnioskodawcy i uczestnik postępowania L. M., nie może być uwzględniona ponieważ wzniesione przez wnioskodawców garaże podlegają rozbiórce. Kwestionując powyższe zapatrywanie skarżący wskazywali w kasacji, że mogą oni korzystać z nieruchomości stanowiących ich własność nie tylko w celach garażowych. Tej argumentacji skarżących nie można pominąć bowiem stanowisko Sądu Okręgowego – przy wykładni i zastosowaniu art. 145 § 1 k.c. – nie uwzględnia istoty prawa własności, ukształtowanej w historii jego rozwoju.

Prawo własności, będące rzeczowym prawem podmiotowym, nie wyczerpuje się tradycyjnie zakładaną triadą uprawnień właściciela: ius possidendi, ius utendi, fruendi, abutendi oraz ius dispondendi, bowiem przepis art. 140 k.c. przyjął odmienne stanowisko. Własność jest podstawową formą korzystania z rzeczy, pod względem treści jest prawem najpełniejszym, a wskazana triada uprawnień nie wyczerpuje w pełni treści prawa własności. Artykuł 140 k.c. nie wyczerpuje w sposób zupełny wszystkich uprawnień właścicieli, a stanowi przykładowe wymienienie tychże uprawnień. Nie można podważyć stanowiska wyrażanego w doktrynie, że o treści prawa własności może decydować w pewnej mierze także sam właściciel np. poprzez obciążenie rzeczy określonymi uprawnieniami na rzecz osób trzecich.

Leżące u podstaw zaskarżonego orzeczenia kwestionowane w kasacji rozumienie i zastosowanie art. 145 k.c. przez ograniczenie prawa własności wnioskodawcy godzi w podstawowe składniki tego prawa obejmujące w szczególności możliwość korzystania z przedmiotu własności i pobierania pożytków. Zarzut naruszenia art. 145 § 1 i 2 k.c. można zatem uznać za uzasadniony, co prowadzi do uchylenia zaskarżonego orzeczenia z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji (art. 393¹³ k.p.c.). Bezprzedmiotowe są kwestie podniesione w kasacji a dotyczące interesu prawnego w postępowaniu nieprocesowym (art. 510 k.p.c.), skoro uczestnikiem postępowania jest właściciel nieruchomości L. M. a kasacja W. K. (w stosunku do którego, nie zapadło rozstrzygnięcie co do ustanowienia służebności w Sądzie pierwszej instancji) została prawomocnie odrzucona.

Z powyższych przyczyn i na podstawie powołanych przepisów należało orzec jak w sentencji postanowienia.