Charakterystyka i przesłanki ustanowienia służebność drogi koniecznej
Służebność drogi koniecznej, służebność przechodu i przejazdu (art. 145 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Nie tylko w ujęciu prawa cywilnego, dla którego instytucja drogi koniecznej jest jednym z oczywistych instrumentów służących regulacji stosunków sąsiedzkich, lecz także z perspektywy konstytucyjnej, nie sposób zasadnie twierdzić, że ustanawianie służebności stanowi przejaw nienależytej ochrony prawa własności przysługującego właścicielowi gruntu obciążanego. Prawo własności nie ma charakteru absolutnego. Świadczy o tym wprost art. 64 ust. 3 Konstytucji, który stanowi, że własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Przewidziana w art. 145 k.c. możliwość obciążenia nieruchomości służebnością sama w sobie nie może być zatem postrzegana jako działanie naruszające art. 64 ust. 1 Konstytucji (wyrok TK z 25 maja 1999 r., SK 9/98).
Z natury rzeczy korzystanie z nieruchomości musi być ograniczane zarówno w interesie właścicieli gruntów sąsiednich, jak i szerzej, w interesie społecznym (postanowienie SN z 19 kwietnia 2021 r., II CSK 336/20).
Z faktu sąsiadowania nieruchomości wynika ich wzajemna zależność wyrażająca się w oddziaływaniu na inne grunty i rodząca potrzebę odpowiedniego ukształtowania stosunków granicznych czy wypracowania sposobu korzystania z przygranicznych pasów gruntów. Nierzadko pojawia się w związku z tym konieczność ingerencji w sferę praw właścicieli nieruchomości sąsiednich, a pogodzeniu ujawniających się wówczas sprzecznych interesów służą właśnie regulacje tzw. prawa sąsiedzkiego (zob. wyrok TK z 25 maja 1999 r., SK 9/98).
W sprawie dotyczącej ustanowienia służebności drogi koniecznej zawsze ważone są interesy dwóch właścicieli nieruchomości, a zatem prawo własności nieruchomości (potencjalnie) obciążonej zestawiane jest z drugim, równorzędnym prawem, przysługującym właścicielowi nieruchomości (potencjalnie) władnącej. Samo roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej, powstające, gdy nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, może być natomiast postrzegane jako należące do treści prawa własności nieruchomości potencjalnie władnącej.
Postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 2022 r., II CSKP 29/22
Standard: 69624 (pełna treść orzeczenia)
Służebność gruntowa czynna, jaką jest służebność drogi koniecznej, polega na obciążeniu nieruchomości prawem do korzystania z niej w oznaczonym zakresie przez właściciela nieruchomości władnącej, o czym stanowi art. 285 § 1 in principiokc. W przypadku służebności drogi koniecznej korzystanie z nieruchomości obciążonej polega na przejeżdżaniu, przechodzeniu i przegonie szlakiem drożnym wytyczonym po tej nieruchomości. Trasę szlaku służebnego ustala Sąd biorąc pod uwagę kryteria z art. 145 § 2 i 3 k.c. W praktyce ustalenie trasy szlaku służebnego budzi wiele kontrowersji ze względu na sprzeczne interesy uczestników postępowania, tj. właściciela nieruchomości nie mającej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej i właścicieli nieruchomości, po których ma przebiegać szlak drożny. Z tego względu przeprowadzenie drogi koniecznej następuje z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które szlak drożny ma prowadzić. Ponadto równoległą zasadą jest, że przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.
Norma art. 145 § 2 k.c. obliguje Sąd do starannego wyważenia sprzecznych interesów uczestników postępowania i wyboru rozwiązania jak najmniej antagonizującego strony. Przydatne jest także pomocnicze kryterium interesu społeczno-gospodarczego, które wskazuje na potrzebę uwzględnienia charakteru obu nieruchomości, ich gospodarczej funkcji i znaczenia.
W orzecznictwie wskazano, że w świetle art. 145 § 2 k.c. istotne jest w jaki sposób dotychczas realizowany był dostęp do drogi publicznej i z jakich przyczyn nieruchomość została go pozbawiona, jakie jest stanowisko większości właścicieli gruntów, przez które droga ma przebiegać, jakich czynności czy nakładów wymaga urządzenie drogi, jaki rodzaj i obszar gruntów ma ona zająć i czy korzystanie z niej zaspokoi potrzeby nieruchomości władnącej oraz nie obciąży nadmiernie nieruchomości służebnych (por. postanowienie SN z dnia 14 listopada 1997 r. II CKN 456/97).
Postanowienie SR w Brzesku z dnia 22 marca 2017 r., I Ns 376/15
Standard: 10359 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 47987
Standard: 48849
Standard: 9736