Wyrok z dnia 2023-12-12 sygn. II SA/Łd 484/23

Dnia 12 grudnia 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Piotr Mikołajczyk Sędziowie: Sędzia WSA Jarosław Czerw (spr.) Asesor WSA Beata Czyżewska po rozpoznaniu w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 grudnia 2023 roku sprawy ze skargi E. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 21 marca 2023 roku, znak: SKO.4115.46.2023 w przedmiocie uchylenia decyzji przyznającej zasiłek celowy uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Burmistrza A. z dnia 6 lutego 2023 r. znak: OPS.PS.5002.595.382.2023.

Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, decyzją z dnia 21 marca 2023 r., znak: SKO.4115.46.2023, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi (dalej także: Kolegium, organ II instancji), po rozpatrzeniu odwołania wniesionego przez E.P. od decyzji Burmistrza A. (dalej także: organ I instancji) z dnia 6 lutego 2023 r., znak: OPS.PS.5002.595.382.2023, uchylającej w całości decyzję nr OPS.PS.5002.595.3468.2022 z dnia 16 listopada 2022 r., przyznającą świadczenie pieniężne z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego na zakup środków czystości i higieny osobistej - na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000 ze zm.) (dalej: k.p.a.) oraz art. 3, art. 4, art. 7, art. 8, art. 17 i art. 39 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.) (dalej: u.p.s.) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Jak wynika z akt administracyjnych sprawy decyzją znak: OPS.PS.5002.595.3468.2022 z dnia 16 listopada 2022 r. przyznano E.P. (dalej także: skarżąca) zasiłek celowy na zakup środków czystości i higieny osobistej w wysokości 150,00 zł. Sposób wypłaty określono na gotówkę. Na podstawie art. 106a ust. 1 u.p.s. zawiadomieniem z dnia 10 stycznia 2023 r. wszczęto z urzędu postępowanie dotyczące decyzji z dnia 16 listopada 2022 r., ze względu na niepodejmowanie przez E.P. świadczeń przyznanych powyższą decyzją.

Jak stwierdził w uzasadnieniu decyzji organ I instancji przeprowadzono rodzinny wywiad środowiskowy, w wyniku którego ustalono, iż skarżąca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Skarżąca posiada spółdzielcze własnościowe prawo do dwóch mieszkań, jest osobą zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w Z., jako osoba poszukująca pracy od dnia 27 kwietnia 2018 r. Dochód skarżącej w grudniu 2022 r. wyniósł 772,53 zł (zasiłek stały 634,41 zł; dodatek mieszkaniowy 138,12 zł). E.P. jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym (orzeczenie na czas określony do dnia 31 marca 2027 r.).

W notatce służbowej z dnia 30 stycznia 2023 r. Kierownik Działu Pomocy Środowiskowej i Reintegracji organu I instancji wskazał, iż mając na uwadze sytuację strony ustaloną w drodze wywiadu środowiskowego oraz fakt, iż E.P. nie pobiera przyznanych jej świadczeń, domagając się wypłaty w formie przekazu pocztowego, a także uwzględniając, iż zgodnie z art. 11 ust. 1 u.p.s. w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia własnych zasobów finansowych i braku współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej (art. 11 ust. 2 u.p.s.), należy uchylić m.in. decyzję przyznającą świadczenie pieniężne z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego na zakup środków czystości i higieny osobistej w miesiącu listopadzie 2022 r.

Uchylenie tejże decyzji nastąpiło decyzją Burmistrza Miasta A. z dnia 6 lutego 2023 r. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ I instancji wskazał, iż pomimo długoletniego korzystania z pomocy finansowej ośrodka, E.P. nie podejmuje współpracy z pracownikiem socjalnym, wykazując jednocześnie postawę roszczeniową. Nie przyjmuje żadnych sugestii i proponowanych rozwiązań trudnej sytuacji życiowej. Nadmierna nieufność bardzo utrudnia kontakt ze stroną i próby jakiegokolwiek porozumienia w sprawach związanych z dalszym postępowaniem. Z informacji uzyskanych od E.P., wynika, że leczy się ona psychiatrycznie, przyjmuje leki, ale w dawkach określonych samodzielnie, bez kontroli lekarza. Strona jest trudna w kontaktach z pracownikiem socjalnym, narzuca własne zdanie, nie daje sobie nic wytłumaczyć, co ogranicza możliwość logicznej i rzeczowej argumentacji. Poza tym jest osobą podejrzliwą, co utrudnia jej korzystanie z pomocy innych ludzi, nie dowierza w informacje przekazywane przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w A..

Jak stwierdził w uzasadnieniu decyzji organ I instancji E.P. w październiku 2022 r. złożyła w organie I instancji podanie o zmianę sposobu wypłaty świadczeń z pomocy społecznej z przelewu na przekaz pocztowy, argumentując to zamknięciem konta bankowego. Ośrodek Pomocy Społecznej w A. wielokrotnie (również w formie pisemnej) informował E.P., że świadczenia z pomocy społecznej wypłacane są w formie przelewu na konto bądź w formie gotówki w jednym z 3 oddziałów Banku Spółdzielczego w A. Wypłata świadczeń w formie przekazu pocztowego realizowana jest (ze względów finansowych) w wyjątkowych przypadkach, gdy sytuacja zdrowotna danej osoby uniemożliwia samodzielne dotarcie do banku. Skarżąca jest osobą sprawną fizycznie, jest bardzo częstym interesantem Ośrodka Pomocy Społecznej w A. oraz innych placówek urzędowych w Gminie, do których przychodzi samodzielnie. Skarżąca jest również widywana przez pracowników socjalnych na terenie A., gdy bez żadnych problemów samodzielnie się przemieszcza. Dowodzi to faktu, iż jest osobą mobilną i bez trudności może odebrać świadczenia z kasy banku. Pomimo tego skarżąca do stycznia 2023 r. nie odebrała świadczeń przyznanych od października 2022 r. podając mnóstwo nieuzasadnionych powodów. Można z tego wywnioskować, iż skarżąca posiada zasoby na zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych, skoro od października 2022 r., nie wypłacając żadnych świadczeń z pomocy społecznej radzi sobie samodzielnie.

Biorąc pod uwagę wszystkie przesłanki i dowody w sprawie, organ I instancji postanowił uchylić decyzję z dnia 16 listopada 2022 r. przyznającą świadczenie pieniężne w formie zasiłku celowego na zakup środków czystości i higieny osobistej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła E.P., jednak Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi nie znalazło podstaw do zakwestionowania rozstrzygnięcia organu I instancji i zaskarżoną decyzją utrzymało je w mocy. W uzasadnieniu swojej decyzji Kolegium podkreśliło, iż rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania zasiłku celowego podejmowane jest przez organy administracji w ramach uznania administracyjnego. Z przepisów regulujących tryb przyznania zasiłku celowego wynika, że udzielając świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, organ kieruje się ogólną zasadą dostosowywania rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do okoliczności konkretnej sprawy, o czym stanowi art. 3 ust. 3 u.p.s., jak również uwzględnia potrzeby osób korzystających z pomocy, jeżeli potrzeby te odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej, co wynika z art. 3 ust. 4 u.p.s. Oznacza to, że nawet spełnienie przez wnioskodawcę ustawowych kryteriów, nie oznacza automatycznego obowiązku przyznania osobie zainteresowanej zasiłku celowego i to w wysokości zgodnej z jej oczekiwaniami. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że celem pomocy społecznej nie jest stale dostarczanie środków utrzymania i zaspokajanie wszystkich potrzeb jej beneficjentów, lecz pomoc ta ma stanowić wsparcie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwić im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, jak to wynika z art. 3 ust. 1 u.p.s. Pomoc ta nie może zatem polegać na stałym zapewnieniu środków utrzymania i ma jedynie subsydiarny charakter w stosunku do aktywności samego zainteresowanego. Dlatego też, rozpatrując wniosek o przyznanie pomocy społecznej, organ powinien brać pod uwagę zarówno cele tej pomocy określone w ustawie, jak i możliwości finansowe organu. Winien on uwzględniać sytuację ubiegającego się o przyznanie świadczenia, jego zaangażowanie w zakresie współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, jak i zakres pomocy udzielonej mu ze środków publicznych.

Biorąc pod uwagę powyższe kryteria, w ocenie organu II instancji, uchylenie decyzji, przyznającej E.P. zasiłek celowy, było uzasadnione. Pomoc społeczna jest bowiem ostatnim ogniwem w systemie zabezpieczenia społecznego i ma charakter uzupełniający. Ustawa o pomocy społecznej formułuje podstawową zasadę, wedle której każda osoba ma obowiązek wykorzystania własnych uprawnień, zasobów i możliwości w celu pokonania trudnej sytuacji życiowej, a jeżeli nie wykonuje takiego obowiązku, to zasadniczo nie jest uzasadnione udzielenie takiej osobie pomocy ze środków publicznych. Tymczasem skarżąca nie podejmuje działań mających na celu zabezpieczenie swoich potrzeb i rozwiązanie trudnej sytuacji, jednocześnie próbując uczynić z pomocy finansowej Ośrodka Pomocy Społecznej w A. stałe źródło utrzymania. W ocenie organu E.P. jest w stanie zmienić swoją trudną sytuację, gdyż zasoby które posiada są w stanie zabezpieczyć jej podstawowe potrzeby. Sam fakt spełnienia kryterium dochodowego przez osobę ubiegającą się o pomoc nie oznacza jeszcze "automatycznego" przyznania świadczenia. Spełnienie szczegółowych przesłanek warunkujących przyznanie poszczególnych świadczeń nie jest wystarczającym uzasadnieniem ani gwarancją uzyskania przez wnioskodawcę świadczenia. Dodatkowo ustawodawca bowiem nałożył na osobę wnioskującą o przyznanie pomocy ze środków publicznych obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu jej trudnej sytuacji życiowej — co wynika wprost z art. 4 u.p.s. Celem pomocy społecznej nie jest zaś wyręczanie strony w zaspokajaniu jej wszelkich potrzeb, lecz wspieranie w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Uznanie administracyjne, które ma miejsce w tym przypadku, obejmuje również prawo organu do oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb, którą należy ustalać w kontekście ogólnej liczby osób ubiegających się o pomoc oraz zgłoszonych przez nich żądań, a także wysokości środków finansowych przeznaczonych na świadczenia z zakresu pomocy społecznej.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Kolegium oceniło, iż organ I instancji rzetelnie i szczegółowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, wydana zaś w sprawie decyzja jest prawidłowa, stosowna do zgromadzonych dowodów i obowiązujących regulacji. W konsekwencji organ odwoławczy podzielił stanowisko organu I instancji, uznając iż odwołanie nie jest zasadne.

Skargę na powyższą decyzję złożyła E.P. W jej uzasadnieniu wskazała, iż poszukuje kupca na jedno z dwóch posiadanych mieszkań, lecz w dalszym ciągu jej sytuacja materialna jest trudna. Dlatego obecnie nadal oczekuje na wsparcie w formie zasiłków stałych i innych świadczeń z Ośrodka Pomocy Społecznej w A., gdyż jest osobą samotną, bezrobotną, niepełnosprawną, pożycza pieniądze od znajomych. Skarżąca wniosła o przyznanie jej świadczeń wypłacanych w formie przekazu pocztowego.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi podtrzymało argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji i w konsekwencji wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie, ale z innych powodów niż wskazane w tym piśmie procesowym.

Zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 2492 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zakres kontroli wykonywanej przez sądy administracyjne określony jest przepisem art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.) (dalej: p.p.s.a.), który stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a p.p.s.a.

Sąd administracyjny dokonując kontroli rozstrzygnięć organów administracyjnych, kieruje się wyłącznie kryterium legalności, czyli zgodności z przepisami prawa materialnego i procesowego. Oznacza to, że w ramach takiej kontroli sąd nie może kierować się względami słuszności czy zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 135 p.p.s.a. sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia. Na podstawie art. 145 § 1 p.p.s.a., uwzględnienie przez sąd administracyjny skargi i uchylenie decyzji następuje, gdy sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy. W przypadku, gdy nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 145 § 1 p.p.s.a., skarga zgodnie z art. 151 p.p.s.a. podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 119 p.p.s.a. sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli: 1) decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania; 2) strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy; 3) przedmiotem skargi jest postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienie rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane

w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4) przedmiotem skargi jest bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania; 5) decyzja została wydana w postępowaniu uproszczonym, o którym mowa w dziale II w rozdziale 14 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 120 p.p.s.a. w trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. W związku z tym,

że organ II instancji w odpowiedzi na skargę wniósł o skierowanie przedmiotowej sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a skarżąca nie zażądała przeprowadzenia rozprawy, niniejsza sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym.

Kontrolując w tak zakreślonej kognicji zaskarżoną w tej sprawie decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 21 marca 2023 r., znak: SKO.4115.46.2023, utrzymującą w mocy decyzję Burmistrza A. z dnia 6 lutego 2023 r., znak: OPS.PS.5002.595.382.2023, uchylającą w całości decyzję nr OPS.PS.5002.595.3468.2022 z dnia 16 listopada 2022 r., przyznającą świadczenie pieniężne z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego na zakup środków czystości i higieny osobistej, Sąd doszedł do przekonania, że skarga zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja i decyzja ją poprzedzająca nie odpowiadają wymogom prawa.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.) (dalej: u.p.s.).

Podstawę prawną przyznania zasiłku celowego stanowi art. 39 u.p.s. Zgodnie z jego treścią w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy (art. 39 ust. 1 u.p.s.). Może on zostać przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu (art. 39 ust. 2 u.p.s). Zasiłek celowy jest świadczeniem pieniężnym, którego przyznanie jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego. Organ II instancji trafnie wskazał, iż przyznanie zasiłku celowego jest decyzją objętą uznaniem administracyjnym, a więc nawet spełnienie kryteriów wskazanych w ustawie nie oznacza automatycznego przyznania świadczeń.

Zgodnie z art. 106a ust. 1 u.p.s. jeżeli osoba uprawniona nie podejmuje świadczeń pieniężnych przez dwa kolejne miesiące kalendarzowe, wstrzymuje się wypłatę tych świadczeń oraz wszczyna postępowanie wyjaśniające w celu sprawdzenia przyczyn nieodbierania świadczeń. Jak stanowi art. 106a ust. 2 u.p.s.

w przypadku udzielenia przez osobę niepodejmującą świadczeń pieniężnych wyjaśnień dotyczących przyczyny nieodbierania świadczeń wypłaca się jej świadczenia za okres wstrzymania wypłaty świadczeń, jeżeli osoba spełnia warunki określone w ustawie. Natomiast na podstawie art. 106a ust. 3 u.p.s. w przypadku gdy z osobą, o której mowa w art. 106a ust. 1 u.p.s., nie można przeprowadzić rodzinnego wywiadu środowiskowego i mimo prawidłowo dostarczonego wezwania do stawienia się w ośrodku pomocy społecznej, a w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych - w centrum usług społecznych, celem złożenia wyjaśnień osoba nie stawiła się w wyznaczonym terminie, stwierdza się, w drodze decyzji administracyjnej, wygaśnięcie decyzji przyznającej świadczenie.

Stosownie zaś do treści art. 106 ust. 5 u.p.s. decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 u.p.s. Zmiana decyzji administracyjnej na korzyść strony nie wymaga jej zgody. Cytowany przepis ustanawia katalog przesłanek obligatoryjnych i fakultatywnych, których wystąpienie stanowi bądź też może stanowić podstawę weryfikacji decyzji administracyjnej przyznającej stronie świadczenie z pomocy społecznej. Każda z tych przesłanek stanowi przy tym samodzielną, odrębną podstawę uchylenia lub zmiany decyzji, a zakresy tych podstaw są rozłączne.

Należy podkreślić, że postępowanie prowadzone na podstawie art. 106a u.p.s. jest postępowaniem odrębnym od postępowania prowadzonego na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. W postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 106a u.p.s. w przypadku gdy z osobą, o której mowa w art. 106a ust. 1 u.p.s., nie można przeprowadzić rodzinnego wywiadu środowiskowego i mimo prawidłowo dostarczonego wezwania do stawienia się, celem złożenia wyjaśnień, osoba nie stawiła się w wyznaczonym terminie, stwierdza się, w drodze decyzji administracyjnej, wygaśnięcie decyzji przyznającej świadczenie (art. 106a ust. 3 u.p.s.). Natomiast w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, art. 12 i art. 107 ust. 5 u.p.s.

Przenosząc powyższe na grunt kontrolowanej sprawy, Sąd stwierdził, że w podstawie prawnej decyzji organu I i II instancji nie wskazano ani art. 106a u.p.s. ani też art. 106 ust. 5 u.p.s. Również w uzasadnieniach swoich decyzji organy nie wskazały wyraźnie, na której podstawie prawnej oparły uchylenie decyzji przyznającej skarżącej zasiłek celowy. Natomiast organ I instancji w podstawie prawnej decyzji wskazał art. 11 ust. 1 i art. 11 ust. 2 u.p.s.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 u.p.s. w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego. Art. 11 ust. 2 u.p.s. stanowi zaś, że brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym lub asystentem rodziny, o którym mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, prac społecznie użytecznych, a także odmowa lub przerwanie udziału w działaniach w zakresie integracji społecznej realizowanych w ramach Programu Aktywizacja i Integracja, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do ograniczenia wysokości lub rozmiaru świadczenia, odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Zdaniem Sądu, powołanie w podstawie prawnej decyzji art. 11 ust. 1 i 2 u.p.s. mogłoby wskazywać, że organ I instancji prowadził postępowanie na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s. Powyższe potwierdza także rozstrzygnięcie decyzji – uchylenie decyzji przyznającej zasiłek celowy (a nie wygaśnięcie decyzji przyznającej to świadczenie, jak przewiduje to art. 106a ust. 3 u.p.s.). Powyższemu przeczy jednak treść zawiadomienia z dnia 10 stycznia 2023 r., którym skarżąca została zawiadomiona o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, stosownie do treści art. 106a ust. 1 u.p.s. Powyższemu również przeczy treść uzasadnienia decyzji organu I instancji, w których stwierdzono, że postępowanie w niniejszej sprawie wszczęto z urzędu na podstawie art. 106a ust. 1 u.p.s. Jak wynika więc z powyższego organ I instancji początkowo prowadził postępowanie na podstawie art. 106a ust. 1 u.p.s., po czym prowadził je i wydał rozstrzygnięcie na podstawie art. 106 ust. 5 u.p.s.

W ocenie Sądu organy obu instancji błędnie w ramach jednego postępowania zastosowały przepisy prawa materialnego, które dotyczą odrębnych postępowań – art. 106a u.p.s. (dotyczącego wstrzymania wypłaty świadczeń i ewentualnego stwierdzenia wygaśnięcia decyzji) oraz art. 106 ust. 5 u.p.s. (dotyczącego zmiany lub uchylenia decyzji na niekorzyść strony bez jej zgody). Organy obu instancji zastosowały w kontrolowanej sprawie swego rodzaju kompilacji wskazanych wyżej przepisów, czego nie mogły jednak uczynić.

Sąd zwrócił także uwagę, że w uzasadnieniu decyzji organ I instancji stwierdził, że przed wydaniem decyzji przeprowadzono rodzinny wywiad środowiskowy cz. IV. Organ nie wskazał jednak daty przeprowadzenia tego wywiadu. W aktach administracyjnych sprawy brak jest wskazanego wyżej wywiadu środowiskowego, brak jest także jakichkolwiek innych dokumentów potwierdzających przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego (za wyjątkiem zawiadomienia z dnia 10 stycznia 2023 r. oraz notatki służbowej z dnia 30 stycznia 2023 r.). Powyższe powoduje, że merytoryczna sądowa kontrola zaskarżonej decyzji i decyzji ją poprzedzającej jest w chwili obecnej niemożliwa. Biorąc powyższe pod uwagę, zdaniem Sądu trudno jest uznać, iż organy orzekające w sprawie wydały rozstrzygnięcia w oparciu o należycie i wyczerpująco zgromadzony materiał dowodowy, a w konsekwencji iż ustaliły aktualny na dzień wydania decyzji stan faktyczny. Stanowiło to naruszenie art. 7, 8 § 1, 77 § 1 i 80 k.p.a., a naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem dotyczyło ustaleń będących podstawą rozstrzygnięć sprawy w przedmiocie uchylenia decyzji przyznającej zasiłek celowy.

Sąd stwierdził także, że organy obu instancji sporządzając uzasadnienie decyzji naruszyły art. 107 § 3 k.p.a. Jak stanowi powołany przepis uzasadnienie decyzji powinno składać się z uzasadnienia faktycznego i prawnego. Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa. Obowiązek sporządzenia uzasadnienia decyzji odpowiadającego wymogom określonym w art. 107 § 3 k.p.a. stanowi realizację w postępowaniu administracyjnym zasady przekonywania, określonej w art. 11 k.p.a. Zasada przekonywania sprowadza się do wyjaśnienia stronie, że adresowana do niej decyzja wynika z racjonalnych przesłanek i jest oparta o przepisy obowiązującego prawa, to znaczy, że w istniejącym stanie prawnym i faktycznym sprawy wydanie innej decyzji było niemożliwe. Organ odpowiada za naruszenie tej zasady, jeżeli nie podejmie lub bezpodstawnie odstąpi od czynności mających przekonać stronę o zasadności decyzji, np. odstąpi od uzasadnienia decyzji. Zasada ta nakłada na organ obowiązek dołożenia należytej staranności w wyjaśnieniu stronie zasadności podjętego rozstrzygnięcia. Nie wymaga się zaś od niego osiągnięcia rezultatu, to znaczy przekonania strony o tym, że adresowana do niej decyzja jest słuszna i zgodna z prawem. W kontrolowanej sprawie w uzasadnieniach swoich decyzji organy nie wskazały wyraźnie, na jakiej podstawie prawnej oparły uchylenie decyzji przyznającej skarżącej zasiłek celowy. Biorąc powyższe pod uwagę Sąd stwierdził, że uzasadnienie decyzji organów obu instancji jest ogólnikowe, co stanowi o naruszeniu art. 107 § 3 oraz art. 11 k.p.a., w stopniu istotnie rzutującym na wynik sprawy (por. wyrok WSA w Łodzi z dnia 20 lipca 2023 r., II SA/Łd 363/23, LEX nr 3587571, CBOSA).

Mając na uwadze wszystkie wskazane powyżej okoliczności Sąd orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i lit. c w zw. z art. 135 p.p.s.a. o uchyleniu zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, stwierdzając przede wszystkim, że organy te naruszyły wskazane wyżej przepisy prawa materialnego. Organy naruszyły także w tej sprawie wskazane wyżej przepisy prawa procesowego, a naruszenia te co najmniej mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Wskazania co do dalszego postępowania wynikają z powyższych rozważań Sądu oraz oceny prawnej i wiążą organy w niniejszej sprawie stosownie do art. 153 p.p.s.a. Ponownie rozpoznając sprawę organy wyjaśnią na jakiej z podstaw materialnoprawnych ustawy prowadzą postępowanie i stosowanie do poczynionych ustaleń przeprowadzą postępowanie zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa.