Wyrok z dnia 2021-08-27 sygn. I OSK 476/21

Dnia 27 sierpnia 2021 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Monika Nowicka (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2021 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 20 sierpnia 2020 r., sygn. akt II SA/Lu 93/20 w sprawie ze skargi A. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] grudnia 2019 r., nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości i zwrotu świadczenia nienależnie pobranego oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2020 r. (sygn. akt II SA/Lu 93/20), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie – orzekając na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: "p.p.s.a.") – oddalił skargę A. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] grudnia 2019 r., nr [...] utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] października 2019 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości świadczenia nienależnie pobranego przez A. K. w postaci zasiłku okresowego za okres od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. w łącznej wysokości [...] zł oraz ustalenia terminu zwrotu tego świadczenia.

W skardze kasacyjnej, zaskarżając powyższy wyrok w całości, A. K. zarzucił Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Lublinie naruszenie:

1. przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, to jest: art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. - polegającego na niedostrzeżeniu przez Sąd, iż organ administracji naruszył art. 7, 8, 11, 77, 80 i art. 107 § 3 k.p.a. oraz, w konsekwencji, oddaleniu skargi w sytuacji, gdy skarżący wykazał, iż postępowanie organów administracji publicznej dotknięte było wadami, które uniemożliwiły prawidłowe ustalenie stanu faktycznego w sprawie;

2. prawa materialnego, to jest: art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, stanowiącego, iż: "W przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty", poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w sprawie nie zachodzi "szczególnie uzasadniony przypadek" pozwalający odstąpić organowi od żądania zwrotu świadczenia.

Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne, skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponadto, reprezentujący skarżącego pełnomocnik z urzędu wnosił o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, oświadczając, że koszty te nie zostały opłacone ani w części, ani w całości a pomoc prawna była świadczona w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Skarżący poza tym - na podstawie art. 176 § 2 .p.p.s.a. – oświadczył, że zrzeka się rozpoznania skargi kasacyjnej na rozprawie.

Odpowiedź na skargę kasacyjną nie została wniesiona.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a. (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę tylko okoliczności uzasadniające nieważność postępowania, a które to okoliczności w tym przypadku nie zachodziły. Tak więc, postępowanie kasacyjne w niniejszej sprawie polegało wyłącznie na badaniu zasadności zarzutów, przytoczonych w skardze kasacyjnej.

Zarzuty te zostały oparte na obu podstawach kasacyjnych, określonych w art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. Skarżący zarzucił bowiem Sądowi I instancji istotne naruszenie przepisów postępowania, takich jak: art. 151 w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., polegające na niedostrzeżeniu przez Sąd, iż organ administracji naruszył art. 7,8,11,77,80 i art. 107 § 3 k.p.a. oraz obrazę prawa materialnego w postaci art. 104 ust. 4 (cyt.) "ustawy o pomocy społecznej" (bez podania daty i miejsca publikacji ustawy).

W ocenie składu orzekającego, zarzuty kasacyjne były nieuzasadnione.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów procesowych, wyjaśnić należy, że przedmiotowa sprawa dotyczyła nienależnie pobranego przez A. K. świadczenia z pomocy społecznej. Decyzją z dnia [...] marca 2014 r., wydaną na wniosek z dnia 5 marca 2014 r., został bowiem skarżącemu przyznany zasiłek okresowy na okres od dnia 1 marca 2014 r. do 31 maja 2014 r. w kwocie [...] zł miesięcznie. Decyzja ta wydana została po ustaleniu - w oparciu o wywiad środowiskowy - że udokumentowany dochód rodziny, w kwocie [...]zł (dochód M.K. w wysokości [...] zł z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz świadczenia rodzinne w kwocie [...] zł) nie przekraczał kryterium normatywnego.

Następnie, kolejną decyzją z dnia 28 sierpnia 2014 r., A. K. uprawniony został do zasiłku okresowego z powodu niepełnosprawności od dnia 1 sierpnia 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. - w kwocie [...] zł. Wysokość dochodu rodziny, w kwocie [...] zł również i w tym przypadku ustalona została na podstawie przeprowadzonego w dniu 12 sierpnia 2014 r. rodzinnego wywiadu środowiskowego.

W wyniku jednak podjętych przez organ czynności kontrolnych, ujawniony został fakt pobierania od dnia 1 sierpnia 2012 r. przez M. K. świadczeń z funduszu alimentacyjnego w kwocie [...] zł miesięcznie. Z tej przyczyny, decyzją Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] października 2019 r., ustalono, że A. K. pobrał świadczenie nienależne w postaci zasiłku okresowego od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. w łącznej wysokości [...] zł oraz określono termin zwrotu tego świadczenia. Rozpoznając zaś sprawę w trybie instancji odwoławczej, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] utrzymało w mocy powyższą decyzję organu I instancji (decyzję z dnia [...] grudnia 2019 r.) a Sąd Wojewódzki oddalił skargę A. K. na decyzję Kolegium. Zdaniem bowiem Sądu Wojewódzkiego, zgodzić się należało z organami, że bezspornym w sprawie był fakt, iż wnosząc w dniu 5 marca 2014 r. oraz w dniu 14 sierpnia 2014 r. o ustalenie prawa do zasiłku okresowego, A. K. nie poinformował pracownika socjalnego o rzeczywistej sytuacji finansowej rodziny, zatajając fakt osiągania dochodu z tytułu pobierania przez jego rodzinę świadczenia z funduszu alimentacyjnego, stanowiącego dochód - w rozumieniu art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej – a co w konsekwencji doprowadziło do uznania, że przyznany zasiłek - w części przekraczającej należne świadczenie - stanowił świadczenie nienależnie pobrane - w rozumieniu art. 6 pkt 16 ww. ustawy.

Ponadto – jak Sąd Wojewódzki podkreślił – podczas ponownie przeprowadzonego postępowania, po uchyleniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie poprzedniej decyzji Kolegium z dnia [...] lutego 2019 r. (wyrok z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt II SA/Lu 188/19), w celu ustalenia aktualnej sytuacji strony, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w [...], pismem z dnia 28 sierpnia 2019 r. poinformował zainteresowanego o konieczności przeprowadzenia z nim wywiadu środowiskowego. W związku tym zwrócił się do A. K. o nawiązanie w zakreślonym terminie z pracownikiem socjalnym kontaktu osobistego w siedzibie MOPR lub kontaktu telefonicznego. W dniach 27 i 28 sierpnia 2019 r., podczas wizyty w miejscu zamieszkania strony, pracownicy socjalni nikogo jednak nie zastali. Bezskuteczne okazały się również próby nawiązania kontaktu telefonicznego z podanym do kontaktu numerem telefonu żony A. K.. W/w pismo zostało zaś doręczone skarżącemu w dniu 12 września 2019 r., co potwierdził złożonym podpisem, jednak nie podjął w związku z tym żadnych działań.

Z tych powodów Sąd Wojewódzki zgodził się z Kolegium, że pomimo podjętych w toku postępowania administracyjnego szerokich działań, ukierunkowanych na wyjaśnienie sytuacji skarżącego i jego rodziny, nie było możliwe dokładne ustalenie jego sytuacji zdrowotnej, gdyż tego rodzaju informacje stanowiły dane wrażliwe, podlegające szczególnej ochronie a zatem były niedostępne dla organu administracji. W ocenie Sądu Wojewódzkiego, powyższa argumentacja była także o tyle zasadna, iż w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że obowiązywanie w postępowaniu administracyjnym zasady dochodzenia prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.) - w świetle której to na organie administracji prowadzącym postępowanie spoczywa, co do zasady, obowiązek wszechstronnego oraz rzetelnego ustalenia stanu faktycznego sprawy - nie oznacza, że organ ma obowiązek poszukiwania dowodów mających wykazać zaistnienie okoliczności, których wykazanie leży w interesie strony, w sytuacji jej pasywnej w tym zakresie postawy. Nałożenie zaś na organy prowadzące postępowanie administracyjne obowiązku wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego nie zwalniało więc strony postępowania od współudziału w realizacji tego obowiązku. Sąd Wojewódzki wskazał zatem w tym miejscu, że ponieważ ostatni wywiad środowiskowy został ze skarżącym przeprowadzony w dniu 19 lutego 2019 r., gdyż z uwagi na całkowitą bierność skarżącego nie doszło do jego późniejszej aktualizacji, to organ podjął z urzędu działania ukierunkowane na poczynienie ustaleń w zakresie aktualnej sytuacji rodziny. Ustalił, że według znajdującego się w aktach sprawy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności Miejskiego Zespołu Orzekania o Niepełnosprawności w [...] z dnia 8 sierpnia 2014 r. A. K. został zaliczony do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności z całkowitą niezdolnością do pracy, a orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia [...] maja 2018 r. uznany został za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 31 maja 2021 r. Ustalono też, że skarżący zarejestrowany był w Miejskim Urzędzie Pracy w okresie od 14 marca 2012 r. do 12 lutego 2014 r., a obecnie nie figurował w ewidencji Urzędu. Zgodnie natomiast z informacją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 września 2019 r., nie figurował on w ewidencji Zakładu, jak również nie został zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego. Wreszcie ustalono także, iż skarżący nie składał zeznania podatkowego, od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r. otrzymywał dodatek mieszkaniowy w kwocie [...] zł miesięcznie oraz, iż nie zostało zakończone postępowanie w przedmiocie przyznania świadczenia na dalszy okres.

Jednocześnie Sąd Wojewódzki wskazał, iż z ustaleń organu wynikało, że M.K. - żona skarżącego prowadziła działalność gospodarczą od dnia 8 października 2018 r. do dnia 10 kwietnia 2018 r., chociaż z treści złożonej w Pierwszym Urzędzie Skarbowym w [...] deklaracji PIT - 36 za 2018 r. wynikało, że uzyskany w 2018 r. przychód wyniósł 0,00 zł. Podkreślono też, że wyrokiem Sądu Rejonowego [...] w [...] z dnia 9 maja 2012 r. (sygn. akt [...]), zostały zasądzone od A. K. na rzecz trojga dzieci alimenty a M.K., na podstawie decyzji z dnia [...] sierpnia 2018 r. nr [...], pobierała świadczenie z funduszu alimentacyjnego, przyznane na okres od dnia 1 października 2018 r. do dnia 30 września 2019 r. na córki: W. i W. K. w łącznej kwocie [...] zł miesięcznie. Decyzją z dnia [...] sierpnia 2018 r. nr [...], zaś syn skarżącego – P. K. uprawniony został do świadczenia z tego rodzaju funduszu, przyznanego od dnia 1 października 2018 r. do dnia 30 września 2019 r. w kwocie 500,00 zł miesięcznie. Ponadto M.K. otrzymywała zasiłki rodzinne na dwoje dzieci w wysokości łącznej [...] zł, przyznane do dnia 31 października 2019 r. oraz we wrześniu 2019 r. otrzymała ona dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego 2019/2020 w kwocie [...] zł. Na mocy natomiast decyzji z dnia [...] października 2018 r. nr [...] M. K. pobierała świadczenie wychowawcze na córki W. i W. w kwocie [...] zł miesięcznie przyznane do dnia 30 września 2019 r.

Biorąc powyższe ustalenia pod uwagę, Sąd Wojewódzki przyjął, że (cyt.): "organ administracji poczynił zatem ustalenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujący (art. 77 § 1 k.p.a.), a więc przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, jako warunku wydania decyzji o przekonującej treści (art. 11 k.p.a.)" i z tym stanowiskiem zgadza się w pełni skład obecnie orzekający.

Wbrew stanowisku autora skargi kasacyjnej, nie można się zgodzić z twierdzeniem, że w toku postępowania administracyjnego doszło do naruszenia art. 7, 8, 11, 77§ 1, art. 80 i art. 107 § 3 k.p.a. Materiał dowodowy, dostępny dla organu, został bowiem w tym przypadku zgromadzony w sposób rzetelny. Okoliczność zaś, że skarżący ewidentnie nie współdziałał z organem w kwestii związanej z dokładnym ustaleniem jego (i jego rodziny) sytuacji zdrowotnej, nie mogło oznaczać, że prowadzone przez organ postępowanie i wydana w nim decyzja naruszały w sposób istotny przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Należy pamiętać, że decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] grudnia 2019 r. została wydana po uchyleniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie decyzji Kolegium z dnia [...] lutego 2019 r. (wyrok z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt II SA/Lu 188/19) m. in z powodu braku wykazania przez organ, że skarżący został w toku postępowania pouczony o prawie zgłoszenia wniosku w trybie art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. W w/w wyroku Sąd dokładnie zaś przedstawił możliwości, z których strona może skorzystać w postępowaniu o zwrot nienależnie pobranego świadczenia i wyjaśnił warunki, w jakich tego rodzaju żądanie strony może przynieść rezultat. Zatem przed wydaniem zaskarżonej obecnie decyzji skarżący oraz jego rodzina wiedzieli o konieczności dokładnego przedstawienia organowi swojej sytuacji: majątkowo-osobistej w tym zdrowotnej. Powyższe potwierdza także treść odwołania, które w niniejszej sprawie wniósł skarżący a w którym, domagając się odstąpienia od żądania zwrotu świadczenia, podnosił, że organ I instancji nie uwzględnił wszystkich okoliczności faktycznych w sprawie. Pomimo tego nie tylko A. K. nie podjął – w tym zakresie - żadnej współpracy z organem, ale nieskuteczne okazały się również próby telefonicznego skontaktowania się pracowników socjalnych z jego żoną – M.K.. Ani też skarżący, ani jego żona nie poinformowali organu o uzyskiwanych przez rodzinę świadczeniach z funduszu alimentacyjnego podczas przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych w dniach: 5 marca 2014 r. i 12 sierpnia 2014 r. Skoro więc skarżący i jego rodzina nie poczuwali się w niniejszej sprawie do obowiązku współdziałania z organem, choć wiedzieli o toczącym się postępowaniu i o tym, jakie kwestie były w tym przypadku istotne dla rozstrzygnięcia, to nie bardzo wiadomo, w jaki sposób winien być w tym postępowaniu być przeprowadzony ( postulowany w uzasadnieniu skargi kasacyjnej) dowód z przesłuchania żony i syna skarżącego na okoliczność jego sytuacji rodzinnej.

Poza tym również zawarte w uzasadnieniu skargi kasacyjnej twierdzenie, iż w toku przedmiotowego postępowania organ winien dopuścić dowód z opinii lekarza specjalisty na okoliczność stanu zdrowia skarżącego, nie zasługiwało na uwzględnienie. W niniejszej sprawie organ nie orzekał bowiem ani o fakcie choroby skarżącego, ani o stopniu jej zaawansowania (stopniu niepełnosprawności). W tym zakresie działał na podstawie stosownej dokumentacji wytworzonej w innym postępowaniu. Z dokumentacji tej natomiast wynikało, że skarżący był niewątpliwie osobą chorą, zakwalifikowaną do kategorii osób o znacznym stopniu niepełnosprawności i z całkowitą niezdolnością do pracy do dnia 31 maja 2021 r. Dodać też trzeba, że – jak słusznie podkreślił to Sąd Wojewódzki – obowiązek wszechstronnego oraz rzetelnego ustalenia stanu faktycznego sprawy nie oznaczał, że organ miał w tym przypadku obowiązek poszukiwania dowodów mających wykazać zaistnienie okoliczności, których wykazanie leżało w interesie strony, w sytuacji jej całkowicie pasywnej postawy w tym zakresie.

Nadto ani Sąd Wojewódzki, ani Naczelny Sąd Administracyjny nie wydają w sprawie administracyjnej orzeczeń in meriti, orzekają jedynie o legalności takiego orzeczenia, wydanego przez właściwy organ administracji publicznej. Generalnie zatem (z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 106 § 3 p.p.s.a.) sądy administracyjne nie prowadzą postępowania dowodowego. Takie postępowanie prowadzi natomiast organ administracji a więc wszelkie informacje, istotne dla tego postępowania strona winna zgłaszać organowi a nie zwracać na nie uwagę dopiero w skardze czy skardze kasacyjnej.

Wreszcie twierdzenie, że pomimo, iż orzeczona wobec skarżącego przez lekarza orzecznika ZUS niezdolność do pracy miała charakter jedynie tymczasowy (do dnia 31 maja 2021 r.) to trudno przyjąć by w maju 2021 r. skarżący wyzdrowiał, stanowiło jedynie przypuszczenie autora skargi kasacyjnej.

W tej sytuacji więc – zdaniem składu orzekającego – skoro w omawianej sprawie organ był zmuszony do orzekania jedynie na podstawie materiału dowodowego, który własnym działaniem zgromadził (a co uczynił w sposób rzetelny), to wskazane zarzuty procesowe nie mogły być uznane za skuteczne.

Przechodząc do zagadnień materialnoprawnych, wyjaśnić należy, że w skardze kasacyjnej skarżący zarzucił Sądowi Wojewódzkiemu naruszenie (cyt.): "art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej", nie wskazując przy tym – wbrew wymogom zawartym w art. 176 § 1 pkt 2 p.p.s.a. - ani daty, ani miejsca publikacji w/w ustawy, choć ustawa ta była wielokrotnie nowelizowana. Mając więc na uwadze datę wydania zaskarżonej decyzji, Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że powyższy zarzut dotyczył art. 104 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1507 ze zm.). Zgodnie zaś z treścią tegoż przepisu, w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

Wykładając powyższy przepis, trafnie Sąd Wojewódzki zwrócił uwagę na fakt, że wydawana na jego podstawie decyzja ma charakter uznaniowy. Oznacza to zaś, że organ - jako podmiot wyłącznie uprawniony do wyboru jednego ze skutków prawnych rozstrzygnięcia, nawet w sytuacji zaistnienia przesłanek do wydania decyzji pozytywnej dla wnioskodawcy - nie jest zobowiązany do wydania takiej decyzji, choć stanowisko swoje musi w tym wypadku właściwie uzasadnić. Sąd Wojewódzki odwołał się w tym miejscu do orzecznictwa sądowoadministarcyjnego, zgodnie z którym, powody zdrowotne, czy trudna sytuacja bytowa osoby zobowiązanej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia a nawet bezrobocie nie są - same w sobie - równoznaczne z pojęciem "szczególnego przypadku", o którym mowa w analizowanym przepisie. Biorąc zaś pod uwagę sytuację, która zachodziła w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji uznał, że stanowisko organu, wyrażone w zaskarżonej decyzji, było uzasadnione. Wniosek skarżącego został bowiem rozpatrzony przy uwzględnieniu jego sytuacji dochodowej, rodzinnej i osobistej, a wyciągniętych na tej podstawie wniosków nie można było uznać za dowolne.

Z tym stanowiskiem zgadza się skład orzekający w niniejszej sprawie.

Ustalony w toku postępowania administracyjnego stan faktyczny dowodzi bowiem jedynie, że sytuacja skarżącego i jego rodziny była i jest trudna, ale nie dowodzi jeszcze, że przypadek ten można byłoby określić mianem "szczególnie uzasadnionego". Pojęcie to wprawdzie nie ma definicji legalnej i ma charakter niedookreślony, ale niewątpliwie pod tym pojęciem można rozumieć sytuację: nadzwyczajną, nietypową wręcz wyjątkową a więc sytuację której nie można było przewidzieć ani jej zapobiec. Rozumiejąc zatem w tym kontekście treść art. 104 ust. 4 u.p.s. - zdaniem składu orzekającego – przepis ten z całą pewnością nie mógł być odnoszony do osoby, która (oraz której współmałżonek) w pełni świadomie zataili przed organem pomocowym fakt uzyskiwania przez rodzinę dodatkowego dochodu, w tym wypadku pochodzącego ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego, wypłacanych rodzinie skarżącego na jej wniosek, a następnie unikali kontaktu z pracownikami organu, niewspółpracując z nim przy dokonywaniu ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dodać też przy tym trzeba, że przyjęcie w tej sprawie odmiennej wykładni art. 104 ust. 4 u.p.s. prowadziłoby w istocie rzeczy do promowania zachowań niezgodnych z celami tego przepisu. Powyższa regulacja prawna ma bowiem chronić tych podopiecznych, którzy na skutek kumulacji różnych, obiektywnych przeciwności losu znaleźli się w nadzwyczaj trudnym położeniu, a któremu nie mogli przeciwdziałać. Taki stan zaś nie zachodził w rozpatrywanym przypadku.

Z tych powodów również zarzut kasacyjny oparty na art. 104 ust. 4 u.p.s. należało ocenić jako nieuzasadniony.

Biorąc powyższe pod uwagę, Naczelny Sąd Administracyjny – z mocy art. 184 p.p.s.a. – orzekł jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach pomocy prawnej świadczonej z urzędu należy do kompetencji Sądu Wojewódzkiego.